ساختمان و تاسیسات در پرورش طیور

ساختمان و تاسیسات در پرورش طیور

 رطوبت در سالنهای پرورش طیور :

کنترل رطوبت در سالنهای پرورش طیور اهمیت زیادی دارد زیرا اگر رطوبت سالن کاهش پیدا کند باعث افزایش گرد وخاک در سالن می شود و همچنین اگر رطوبت افزایش پیدا کند باعث رشد میکروب ها ، کاهش توانایی دفع حرارت حیوان ، کاهش ظرفیت تنفس طیور و در کل ناراحتی حیوان می شود در سالن های مرغداری معمولا مشکل کمبود رطوبت پیش نمی آید در صورتی که چنین مشکلی وجود داشته باشد با آب پاشی کردن و یا تبخیر آب با دستگاه های مه پاش می توان رطوبت را بالا برد اما معمولا مشکل بالا بودن رطوبت وجود دارد رطوبت مناسب هوای سالن به دمای هوا و شرایط پرنده بستگی دارد یعنی در حدود 60 تا 70 درصد ، رطوبت مناسب بستر برای جوجه های در حال رشد 20 تا 40 و برای پرندگان بالغ 10 تا 30 درصد است توانایی نگهداری بخار آب رطوبت هوا در دماهای مختلف متفاوت است و هرچه دمای هوا بالاتر باشد این توانایی بیشتر خواهد شد . هر گاه درجه حرارت هوا کاهش پیدا کند ویا هوا با جسم سردی تماس پیدا کند بخار اب موجود در خود را به صورت مایع ازادمی کند که این موضوع در سالن های مرغداری چون باعث بالا رفتن رطوبت محیط و سطوح می شود مناسب نیست بنابراین سالن های پرورش طیور باید به طور کلی بامصالحی ساخته شوند که حرارت در سطوح داخلی آنها از نقطه شبنم پایین تر نرود تا باعث تشکیل قطرات آب در سقف یا دیوارهای سالن شود که در این خصوص مواد با قابلیت جذب حرارت بالا مثل فلزات و مواد سیاه رنگ مناسب نیست به منظور جلوگیری از این مشکل ، دیوارها و سقف را عایق می کنند و سطح داخلی آنها را با مواد عایق و دارای رنگ روشن و براق می پوشانند و هوای سالن را گرم می کنند راههای منشا رطوبت سالن عبارت است از :

1- هوای سالن : کاهش دمای هوا و تشکیل شبنم در سطوح سالن سبب بالارفتن رطوبت می شود که برای رفع این مشکل میتوان ضمن استفاده از مواد عایق دمای سالن را بالا برد .

2- نفوذ رطوبت از کف سالن : برای جلوگیری از آن می توان اقدام به عایق کاری رطوبتی کف سالن کرد.

3- ریختن آب از آبخوری : لازم است به طور مرتب آبخوری ها کنترل شود .

4- تنفس : دفع آب به وسیله تبخیر تنفسی

5- دفع آب به وسیله مدفوع : این مقدار حدود دو برابر مصرف خوراک در روز است و به عوامل متعددی بستگی دارد که در موارد زیر مصرف و دفع آب در طیور افزایش می یابد و در نتیجه رطوبت سالن بالامی رود :

1- هوای گرم

2- بالابودن نمک جیره

3- بالا بودن پروتئین جیره

4- بالابودن الیاف خام جیره

5- پایین بودن انرژی جیره

6- بالابودن مواد محلول در آب

7- وجود میکروارگانیسم در اب

8- در صورتی که خوراک به صورت پلت باشد

9- طیور دچار اسهال باشند

10- نگهداری طیور در قفس که مصرف و ریخت و پاش آب بالا می رود .

بهترین راه خروج رطوبت اضافی سالن به وسیله تهویه است .

هوای سالن های پرورش طیور :

هوای سالن های پرورش طیور بر روی سلامت و آسایش حیوان تاثیر فراوانی دارد به علت متابولیسم بالای طیور ضروری است اکسیژن به مقدار کافی دراختیار آنها قرار گیرد وجود بعضی گازهای سمی که به وسیله حیوان ، وسایل گرم کننده و میکروارگانیسم های سالن تولید می شوند نیز می تواند باعث عدم آسایش حیوان و حتی مرگ آن شود به طورعمده این گازهای شامل دی اکسید کربن ، منواکسید کربن ، متان ، سولفید هیدروژن و آمونیاک است .

در جدول زیر مقدار قابل تحمل و سمی هر یک از گازهای سمی سالن بیان شده است :

آمونیاک

مهم ترن گاز سمی موجود در سالن های پرورش طیور آمونیاک است بالارفتن تراکم گاز آمونیاک در سالن باعث حالت تهوع و سوزش چشم کارگران می شودو به طیور آسیب می رساند میزان گاز آمونیاک بر اساس قسمت در میلیون بیان میشود و برای اندازه گیری آن از کاغذهای معرف استفاده می شود بهاین ترتیب که آنها را مرطوب می کنند و در سالن نگه می دارند تغییر رنگ آن از نارنجی تا آبی بیانگر میزان غلظت آمونیاک در سالن است غلظت آمونیاک تا 15 PPm قابل حس نیست اگر به 20 PPm تا 25 برسد قابل حس خواهد شد در غلظت 30 PPm تا 50 باعث تحریک وسوزش چشم ها ودر غلظت 50 PPm تا 100 باعث عوارض تنفسی می شود و رشد و تولید کاهش می یابد و اگر غلظت آن به 100 PPm برسد باعث ایجاد تاول روی سینه و اگربه 500 PPm برسد باعث مرگ حیوان می شود به طور کلی ضروری است که غلظت آمونیاک در سالن از 25 قسمت در میلیون بیشتر نشود آمونیاک از تجزیه اسید اوریک و سایر مواد حاوی نیتروژن مدفوع طیوربه وسیله میکروارگانیسم های بستر تولید می شود افزایش دفع مواد حاوی نیتروژن به وسیله طیور ، بالارفتن رطوبت بستر ،گرمای محیط ، وجود میکروارگانیسم ها در بستر وقلیایی بودن بستر می تواند باعث افزایش تولید آمونیاک در سالن شود برای کاهش غلظت گاز آمونیاک در سالن می توان موارد زیر را رعایت کرد .

1- افزایش تهویه سالن

2- تعویض بستر و خشک نگه داشتن آن

3- تنظیم جیره و کاهش دفع پروتئین ، نیتروژن و آب به وسیله طیور

4- کاهش PH بستر به کمتر از 7 ، برای این کار میتوان از 2 لیتر فسفریک یا یک کیلوگرم سوپر فسفات برای هر مترمربع بستراستفاده کرد .

تهویه

هوای سالن های پرورش طیور برای تامین اکسیژن ، دفع رطوبت ، آمونیاک ونگهداری درجه حرارت مناسب باید به طور مرتب جریان داشته باشد حرکت هوا در سالن باید در تمام نقاط آن یکنواخت باشد و جریان هوا نیز همیشه به یک سمت باشد این کار با انجام تهویه در سالن های پرورش طیور تشکیل می شوداین دو جز باید به صورتی تنظیم شوندکه در زمان استفاده اثر یکدیگر رااز بین نبرند و خنثی نکنند .

سیستم های تهویه سالن های پرورش طیور :

برحسب مکانیسم ، سیستم های تهویه به انواع زیر تقسیم می شوند .

1- تهویه طبیعی ( آزاد ) : در این نوع تهویه از نیروهای طبیعی و آزاد نظیر صعود هوای گرم و جایگزین شدن آن با هوای سرد وهمچنین جریان طبیعی هوا (باد) استفاده می شود و به این ترتیب هوای آلوده و کثیف سالن به خارج هدایت می شود به منظور تهویه معمولا از دریچه های سقفی یا پنجره در سالن استفاده می کنند مساحت این دریچه ها بایدطوری طراحی شود که تهویه به میزان مناسب انجام گیرد چگونگی تهویه دراین روش بستگی به جهت قرار گرفتن سالن و پنجره های آن و جهت وزش باشد دارد در این نوع تهویه نباید پنجره های دو طرف سالن روبه روی هم باشند و برای بهبود کیفیت تهویه معمولا پنجره های جنوبی سالن را نزدیک سقف درنظر می گیرند و ضروری است دراین حالت نسبت سطح ورودی هوا به خروجی آن کمتر از 2 به 1 باشد این روش تهویه برای سالن های با عرض زیاد وپرورش صنعتی طیور چندان مناسب و کارآمد نیست و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد .

2- تهویه مصنوعی با فشار منفی ( مکنده ) : در سیستم تهویه با فشار منفی یا سیستم مکنده ، خروج هوای سالن از راه هواکش ها صورت می گیرد ودر اثر کاهش فشار هوای داخل سالن ، هوای تازه به درون سالن مکیده می شود در این سیستم با در نظر گرفتن میزان هوای مورد نیاز نباید منافذ دیگری در سالن وجود داشته باشد از طرفی باید راه های ورود هوا طوری تعبیه شود که هیچ گاه مانعی در مسیر جریان هوا وجود نداشته باشد مزیت این سیستم این است که هوای الوده و کثیف میتواند به راحتی از سالن خارج شود و فرصت نفوذ به قسمت های مختلف و محوطه مجاور را پیدا نکند ولی عیب آن این است که چون هواکش ها به طور مستقیم با هوای سالن درتماس هستند دراین صورت امکان کثیف شدن و کاهش مدت زمان بهره دهی آنها وجود دارد .

3- تهویه مصنوعی با فشار مثبت ( دمنده ) : در سیستم تهویه با فشار مثبت یا سیستم دمنده ، هوای تمیز به وسیله هواکش ها به طور مستقیم به داخل سالن هدایت می شودکه در اثر این عمل یک فشار مثبت ولی خفیف ایجاد می شود و با این روش از ایجاد کوران در اثر وجود منافذ احتمالی جلوگیری می شود و امکان توقف حرکت هوا در سالن از بین می رود مزیت روش بالا این است که هوای آلوده به گازهای سمی ، رطوبت و گرد و خاک سالن به طور مستقیم با هواکش ها درتماس نیست و از طرف دیگر هوای ورودی می تواند قبل از ورود بر حسب نیاز گرم ، سرد ، خشک ویامرطوب و ضد عفونی شود امامشکل آن این است که در اثر فشار زیاد ، هوای سالن میتواند به محوطه های مجاور ، منافذ و مصالح ساختمانی نفوذ کند و باعث ایجاد رطوبت و تخریب شود .

4- تهویه مصنوعی با فشار مساوی : در این نوع تهویه هم ورود و هم خروج هوا به وسیله هواکش ها انجام می گیرد و مزیت ها و مشکلات دو روش قبل در خصوص این روش هم وجوددارد .

روش های تهویه سالن های پرورش طیور

با توجه به نوع سالن و شرایط اقلیمی روش های تهویه به شرح زیر وجود دارد :

1- تهویه عرضی : در این روش تهویه ، هواکشها و هواده ها در دیوار طولی سالن نصب می شوند و به این ترتیب تهویه بصورت عرضی انجام می گیرد این روش مناسب تهویه به صورت عرضی انجام می گیرد این روش مناسب تهویه ، سالن های با عرض 8 تا 12 متر است زیرا اگر عرض سالن از 12 متر بیشتر باشد امکان تهویه مناسب سالن مقدور نخواهد بود در این روش ضروری است هواکش ها و هواده ها رو به روی هم نباشد تا نقطه کور و کوران هوا بوجود نیاید .

2- تهویه طولی : در این روش دریچه های ورود هوا در انتهای یک طرف سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی و هواکشها در انتهای دیگر سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی قرار دارند این نوع تهویه در سالنهای با طول کمتر از 60 متر قابل اجرا است چنانچه طول سالن بیشتر باشدمی توان دریچه های ورود هوا را در دو انتهای سالن و هواکش ها را در وسط سالن و یا برعکس نصب کرد در هر حال فاصله هواکش ها و هواده ها نباید بیش از 60 متر باشد اگر طول سالن بیشتر باشد ضروری است هواکش ها و هواده ها با فاصله ذکر شده در چند قسمت نصب شوند .

3- تهویه سقفی : در این روش میتوان دریچه های ورود یا خروج هوا را در سقف و دیوارها در نظر گرفت این نوع تهویه برای منطقه های بسیار سرد یا بسیار گرم ویا سالن های با عرض بیشتر از 12 متر مناسب است در منطقه های گرمسیر باید هواکش ها در سقف در نظر گرفت تا هوای گرم سقف را به علت سبکی به قسمت بالا صعود میکند براثر واکنش هواکش ها بر روی طیور جریان پیدا کند .

4- تهویه فن جت : میتوان کانال هایی به نام فن جت در ارتفاع 30 سانتی متری از سقف در مرکز سالن نصب کرد و این کانال ها معمولا از پلاستیک یا ورقه آهن گالوانیزه به شکل استوانه و به قطر 50 تا 100 سانتی متر ساخته می شوند و دارای سوراخ هایی به قطر 5 تا 20 سانتی متر در اطراف بدنه هستند انتهای این کانال بسته و در ابتدای آن یک فن قوی هوا را به شدت به داخل کانال هدایت می کند تا هوای دمیده شده از سوراخ های کانال به طرف کف سالن خارج شود و باعث جریان هوای گرم زیر سقف به طرف پایین شود مزیت روش بالا این است که هوای ورودی در صورت لزوم گرم ، سرد ، ضدعفونی یا مرطوب می شود و تهویه در کل سالن به صورت یکنواخت صورت می گیرد .

فصلنامه صنعت طیور خراسان – آرش هادوی