نیاز جوجه هاى گوشتى به نور

نیاز جوجه هاى گوشتى به نور

 مقدمه

سالهاست که از برنامه هاى نورى مختلف به منظور تحریک و افزایش رشد ، درجوجه هاى گوشتى استفاده مى شود امروزه یک جوجه گوشتى معمولى م یتواند روزانه به طور متوسط حدود 45 گرم افزایش وزن داشته باشد و این بدان معنى است که متوسط وزن گله هاى مخلوط مرغ و خروس گوشتى در 45 روزگى به 043/2 کیلوگرم خواهد رسید واین یک موفقیت بزرگ است . دو دهه قبل براى رسیدن به این وزن به زمانى دوبرابر این مدت نیاز بود براى دستیابى به این بازدهى چشمگیر در 6 هفتگى تغییرات بسیارى در ژنتیک ، تغذیه ، طراحى سالنها ، کنترل بیمارى ها و مدیریت ایجاد شده است یکى از عوامل مدیریتى که با تدبیر و موفقیت به اجرا در آمده استفاده از نور براى جوجه هاى گوشتى است یک جوجه گوشتى تا 45 روزگى ، حدود 1000 ساعت زندگى میکنداگر این جوجه این مدت کوتاه را تحت شرایط نور طبیعى زندگى کند نیمى اززندگى خود را در تاریکى خواهد گذراند که در این شرایط اکثر پرندگان قادر به استفاده ازغذا و آب نیستند بنابراین بعد از 2 ساعت که غذاى خورده شده هضم گردید جوجه ها شروع به استفاده از ذخایر بدن خود کرده و براى حفظ احتیاجات نگهدارى معمولى بدن خود انرژى از دست مى دهند و در نتیجه رشد آنها مى تواند آهسته شود . برنامه اى که در حال حاضر بیش از سایر برنامه ها به کار مى رود استفاده از 23 ساعت نور و 1 ساعت تاریکى است این برنامه از نظر تئورى فعالیت حیاتى پرنده را دو برابر کرده و مدت زمان تغذیه را افزایش میدهد علاوه بر این برنامه نورى برنامه هاى دیگرى نیز وجود دارند که در این مقاله به شرح آن خواهیم پرداخت براى اینکه از یک برنامه نورى بهترین نتیجه حاصل شود باید زمینه هاى علمى آن به طور کامل بررسى گردد بعد از مطالعه این مقاله یک مرغدار باید آزمایشهاى مختلف را در مزرعه خود انجام داده و برنامه اى را انتخاب نماید که نیازهاى او را برطرف مى کند باید به خاطر داشته باشید که استفاده از یک برنامه نورى که در برخى کشورها نتایج خوبى داشته ممکن است در کشورهاى دیگر بهترین نتیجه را به همراه نداشته باشد .

شدت و مدت نور

مدت ، شدت ، نوع و محل نور در هر سالن پرورش مرغ گوشتى ، مى تواند اثر مستقیم روى عملکردو بازدهى نهایى داشته باشد شدت نور ، طول مدت روشنایى و کیفیت نور ، همگى بر روى رشد جوجه تاثیر مى گذارند کیفیت نور لامپهاى مورد استفاده نیز خیلى مهم است کیفیت نور به وسیله طول موج نور بیان شده و با واحد نانومتر اندازه گیرى مى شود یک نانومتر برابر یک بیلیونیم متر بوده و شدت نور را که به صورت فوت کندل یالوکس بیان مى شود اندازه گیرى مى کند طیف نور قابل دیدن از 450 تا 750 نانومتر مى باشد که شامل رنگهاى آبى تا قرمز مى گردد برخى محققین گزارش کرده اند که نورهاى آبى و سبز افزایش رشد مى گردند ولى بازدهى غذا و پیگمانهاى زرد را کاهش داده اند بر حسب نوع حباب لامپى که در سالن مرغدارى استفاده مى کنید شدت صحیح نور ، پراکندگى یکنواخت آن و تمیز بودن لامپها اهمیت زیادى دارند در سالنهاى مرغدارى گوشتى تجارى معمولا از لامپهاى 15 تا 40 وات با نور سفید استفاده مى شود صرف نظر از نوع لامپ مورداستفاده میزان نور مورد نیاز باید پیش از راه اندازى سالن محاسبه شود حباب هاى لامپها باید همیشه تمیز نگهداشته شوند وجود گرد غباربیش از حد روى لامپ میتواند تا 70% از شدت و تاثیر نور بکاهد لامپها را مرتبا کنترل کرده و لامپهاى سوخته را سریعا تعویض نمائید معمولا لامپها در دو ردیف به فاصله حدود 5/3 متر از یکدیگر و درارتفاع 5/2 متر از کف سالن نصب مى گردند وجود نور بیش از حد سبب تحریک و عصبى شدن پرنده ها شده و آنها شروع به نوک زدن به یکدیگر مى نمایند از سوى دیگر شدت نور کمتراز حد لازم یعنى 5/0 فوت کندل باشد مرغهاى گوشتى براى یافتن آب وغذا دچار اشکال خواهند شد و یکنواختى گله بر هم خورده و وزن بدن کمتر از حد انتظار خواهد شد مدیر مرغدارى بایدمطمئن شود که نور سالنها به حدى است که سبب آسایش و راحتى مرغ مى گردد .

برنامه هاى نورى

امروزه در صنعت پرورش مرغ گوشتى از چهار برنامه نورى مختلف استفاده مى شود :1- برنامه استفاده ازنور طبیعى روز که بسیار بوده و دربسیارى ا ز مناطق به خصوص در آمریکاى لاتین داراى طرفداران زیادى مى باشد .2- برنامه نورى 23 ساعت روشنایى و 1 ساعت خاموشى که در آمریکا خیلى مورد استفاده مى باشد 3- برنامه نورى متناوب .4- برنامه نورى متناوب ترکیبى با افزایش ساعات نورمطابق با افزایش سن پرنده .

شاید حتى دو واحد پرورش طیور نیز که در یک منطقه واقع شده اند ازبرنامه نورى یکسانى استفاده نکنند هر واحد از برنامه اى استفاده مى کند که نیازهاى تولیدى آن را برآورده کرده و اجراى آن براى واحد موردنظر راحتتر باشد بسیارى از مرغداریها ، مرغهاى گوشتى را در آشیانه باز پرورش داده و فقط از نور طبیعى روز استفاده مى نماید در صورتى که واحدهاى دیگرى که امکان بیشترى براى استفاده از دستگاههاى اتوماتیک دارنداز برنامه 23 ساعت نور و 1 ساعت تاریکى با استفاده از نور مصنوعى استفاده مى کنند هر دو سیستم فوق نتایج قابل قبولى را نشان داده است باید در نظر داشته باشیم که استفاده از نور و الکتریسته رایگان نیست نصب ، طراحى ، نگهدارى و بکارگیرى سیستم هاى برقى مستلزم صرف هزینه هاى بسیار زیادى است به ویژه در کشورهاى آمریکاى لاتین که در برخى از مناطق آن برق وجود نداشته یا کمیاب بوده و یا خیلى گران است .

برنامه نورى متناوب به عنوان یک جانشین

به طور قطع اگر جوجه هاى گوشتى درسالنهایى پرورش یابند که کاملا کنترل مى باشند مدیران تمایل دارند که سیستم نورى به غیر از برنامه متداول 23 ساعت نور و 1 ساعت تاریکى را اجرا کنند اگر سالنهاى مرغدارى کاملا بسته بوده و به صورت مصنوعى تهویه مى شوند تغییر میزان شدت و طول مدت نوردهى بسیار آسانتر است با این حال در سالنهاى باز داراى پرده نیز قابلیت اجرا برخى ازبرنامه هاى نورى در شب وجود دارد هدف تمام این برنامه ها کاستن از ساعات استفاده از نور میباشد ولى باید استفاده منطقى از نور صورت پذیرد . یک برنامه نورى خوب براى اینکه نتیجه بهترى داشته باشد نیاز به یکنواختى کامل دارد استفاده از برنامه نورى متناوب روش جدیدى نیست وسابقه آن به زمانى باز مى گردد که پرورش متراکم طیور از چند دهه قبل متداول گردید توجه به سابقه برنامه نورى نشان مى دهند که این سبب بهبود ضریب تبدیل مى گردد همچنین بررسى کتابهاى راهنماى مدیریت پرورش گله هاى گوشتى که در گذشته تهیه شده است نشان مى دهند که همگى استفاده از برنامه نورى متناوب را در کنار برنامه متداولتر توصیه کرده اند در اینجابه شرح برخى برتریهاى سیستم نورى متناوب مى پردازیم :

1- برنامه نورى متناوب مصرف غذا را افزایش مى دهد در زمان روشن شدن چراغها باید مطمئن باشید که دانخوریها دراراى دان کافى هستند برنامه نوردهى و تغذیه باید به خوبى همزمان گردند دانخوریهاى اتوماتیک باید پیش از روشن شدن چراغ روشن شده و به میزان کافى دان داشته باشند . هرگز وقتى دانخورى خالى است چراغها را روشن نکنید زیرا مرغها را عصبى کرده و آنان را به فعالیت بیش ازحد تحریک مى کند که این خود اتلاف انرژى و کاهش تولید گوشت مى گردد .

2- برنامه نورى متناوب فعالیت عضلات را افزایش مى دهد در زمان روشن شدن چراغها ، مرغها شروع به خوردن غذا مى کنند و لذا ونوردهى منظم فعالیت عضلات را همانند ورزش کردن تشدید مى کند این مسئله به خصوص براى پاهاى پرندگان که باید وزن سنگین بدن آنها را تحمل کنند بسیار مفید است به همین جهت برنامه نورى متناوب مى تواند از بروز و تشدید مشکلات مربوط به پاها جلوگیرى کند

3- برنامه نورى متناوب بازدهى غذا را افزایش مى دهد بسیارى از آزمایشهاى انجام شده در سطح مرغداریها ، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتى ازجمله موسسه تحقیقاتى نشان داده اند که استفاده از برنامه نورى متناوب حدود 5 تا 10 درصد بازدهى غذا را بهبود مى بخشد و وزن نهایى حاصل مشابه و یا حتى بهتر خواهد بود علت این امر آن است که وقتى مرغها دان را طى مدت 1 تا 2 ساعت زمان روشنایى مى خورند براى هضم و جذب غذاى مصرف شده برحسب کیفیت وترکیبات غذا ، سن و شرایط محیطى به 2 تا 4 ساعت زمان نیاز دارند وقتى که پرندگان بعد از مصرف غذا آرام نشسته یا خوابیده اند ضریب تبدیل غذا به گوشت بسیار بهتر خواهد بود و براى هضم غذا در تاریکى نیاز به انرژى کمترى وجود دارد فقط تصور کنید که یک پرنده در حال راه رفتن یا ایستادن براى انقباض عضلانى نیاز به مصرف کالرى بیشترى دارد .

4- برنامه نورى متناوب ، استرس حرارتى را به حداقل مى رساند با محدود کردن پرندگان و خوردن غذا و یا هضم غذاى خورده شده در گرمترین ساعات روز ، جوجه هاى گوشتى به خصوص جوجه هاى سنگین وزن حرارت کمترى در بدن خود تولید نموده و لذا مى توانند هواى گرم را بهتر تحمل کنندو بازده بهتر و تلفات کمترى خواهند داشت .

5- برنامه نورى متناوب ، زمان بیشترى را براى خوردن غذا فراهم مى کند هر پرنده مثل هر فرد دیگرى شخصیت خاص خود را داراست برخى از آنها سلطه جو و پرخاشگر و بعضى ترسو و کمرو هستند برنامه نورى متناوب با فراهم کردن زمان بیشتر براى تغذیه مرغ ها ، شانس بیشترى به همه آنها براى به دست آوردن غذا میدهد با وجود این براى انجام صحیح این امر و براى تغذیه خوب و یکنواخت ممکن است لازم شود فضاى دانخورى و آبخورى را افزایش دهید .

6- برنامه نورى متناوب هزینه انرژى را کاهش داده و استهلاک و پوسیدگى ادوات را نیز کم مى کند شکى وجود ندارد که مصرف انرژى کمتر هزینه هاى کمترى دارد دریک آزمایش نشان داده است که استفاده از برنامه نورى متناوب هزینه هاى برق را 33% کاهش داده است استفاده کمتراز وسایل و ادوات دانخورى سبب افزایش عمر آنها خواهد شد .

7- برنامه نورى متناوب بازده بهترى را ایجاد مى کند به عنوان یک اصل تاریکى فعالیتهاى مرغ را کمتر کرده و مى تواند کیفیت لاشه را بهبود بخشد همچنین نشان داده شده است که میزان تلفات بین 2 تا 3 درصد کاهش یافته واحتمالا چربى کمترى در محوطه شکمى ذخیره مى شود .

توصیه هایى براى یک برنامه نورى عملى

تعداد بسیار زیادى برنامه نورى متناوب با نتایج بسار خوب درمزارع و یا موسسات تحقیقاتى آزمایش شده است دراینجا خلاصه اى از چندین برنامه نورى مختلف به عنوان یک راهنما آورده شده است اکثر واحدهاى پرورش دهنده مرغ گوشتى براى چند روز اول استفاده از 24 ساعت نور را توصیه کرده و سپس تا 21 روزگى 23 ساعت نور را توصیه مى کنند شدت نور با مقدار 2 تا 3 فوت کندل شروع شده وتدریجا تا سن 3 هفتگى به 5% فوت کندل کاهش مى یابد آسانترین راه کاهش شدت نور استفاده از دایمر و یا تعویض حباب چراغها متناسب با سن پرندگان است بعد از 21 روزگى بعضى از برنامه هاى نورى در یک دوره 24 ساعته اجرا مى شوند دراین برنامه معمولا 1 تا 2 ساعت نور و پس از آن 2 تا 3 ساعت تاریکى داده مى شود هر دومرحله روشنایى و تاریکى باید به اندازه کافى طولانى باشند تا پرندگان زمان کافى براى خوردن هضم کردن و تخلیه محتویات روده براى تغذیه مجدد را داشته باشند اگر ترکیب خوبى از تاریکى و روشنایى برقرار شود مواد غذایى کارایى بهترى جذب شده و سبب افزایش وزن بدن و بهبود ضریب تبدیل میگردند .

در مورد حملات قلبى و تلفات بالا در گزارشهاى بسیار جالب دیگرى نشان داده شده است که کاهش مدت نور به 6 ساعت در سنین 3 تا 21 روزگى مى تواند سبب کاهش سرعت رشد اولیه شود سپس تا زمان کشتار نور به 23 ساعت افزایش داده شد این روش مى تواند درمقایسه با سیستم سنتى 23 ساعت نور تلفات را 2 تا 3 درصد کاهش دهد بدون اینکه اثرى روى وزن بدن بگذارد تصور مى شود که استفاده از این برنامه سبب بهبود شکل استخوان بندى شده و استرسهاى حاصل از رشد زودرس را کاهش مى دهد برخى از محققین اظهار داشته اند که بعد از 6 ساعت روشنایى افزایش متناوب ساعات نوردهى مى توانست با نتایج مشابهى انجام مى پذیرد در هرحال توصیه مى شود در صورتى که برخى از انواع برنامه هاى نوردهى متناوب در مزرعه قابل استفاده است تمام عوامل مورد بررسى و ارزیابى قرار گیرند روش جدید را در مزرعه به کار بندید حتى المکان اطلاعات بیشترى جمع آورى نموده و آنها را تحلیل نمائید تا بتوانید بهترین برنامه نورى را که منطبق بر نیازهاى شما باشد انتخاب نمایید .

فصلنامه چکاوک – مهندس شاهین ماکویى و دکتر فرید اکرمى