دو هفته اول پرورش جوجه های گوشتی: بحرانی ترین زمان پرورش جوجه های گوشتی

دو هفته اول پرورش جوجه های گوشتی: بحرانی ترین زمان پرورش جوجه های گوشتی

دو هفته اول پرورش جوجه های گوشتی،‏ بحرانی ترین زمان پرورش محسوب می شود و در این مقطع زمانی، بیش از هر مقطع دیگری، اهمیت استفاده ازراهکارهای مدیریتی مشهود می باشد. هر نوع اشتباهی که در طول این دو هفته ممکن است رخ دهد،‏ به هیچ وجه قابل جبران در مراحل بعدی دوره پرورش نمی باشد. به طور معمول قبل از شروع تخمگذاری در گله مادر گوشتی،‏ یک برنامه خاص واکسیناسیون صورت می پذیرد و در پی واکسیناسیون بالطبع بدن مرغان مادر در برابر واکسن‏ تولید آنتی بادی مادری خواهند نمود. این آنتی بادی تولیدی از طریق سیستم گردش خون مادر به زرده تخم مرغ منتقل می گردد و بنابراین هنگامی که کیسه زرده در جوجه تازه از تخم در آمده جذب می شود‏ متعاقباً آنتی بادی موجود در کیسه زرده نیز جذب می گردد. اگر در اوایل دوره پرورش‏‏‏‏، جوجه های گوشتی تحت مدیریت مطلوبی قرار گیرند در طی شش روز اول کیسه زرده بطور کامل جذب خواهد شد. قبل از تکامل و پیدایش سیستم ایمنی جوجه، آنتی بادیهای که از طریق کیسه زرده جذب می شونند مسئول مصونیت و حمایت از جوجه در برابر عوامل بیماریزای می باشند. یکی از عواملی که می تواند روند جذب آنتی بادهای مادری را از طریق کیسه زرده مختل کند، استرس می باشد. استرس باعث انقباض رگهای خونی اطراف کیسه زرده می شود و نهایتاً انتقال و جذب آنتی بادیها و سایر مواد مغذی را از طریق عروق مزانتریک بلوکه می کند. اگر کیسه زرده به طور کامل جذب نشود باقیمانده کیسه زرده به صورت یک جسم خارجی در حفره شکمی تلقی شده و بنابراین جوجه گوشتی به رشد مطلوب مورد انتظار در آخر دوره پرورش نخواهد رسید. این مقاله بعضی از جنبه های مدیریتی را که باعث جلوگیری از وقوع استرس در گله های جوجه های گوشتی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. استرس ممکن است در نتیجه حرارت بالای سالن، یا سردی بیش از حد سالن و یا بالابودن بیش از اندازه رطوبت بستر و یا تراکم گاز آمونیاک یا محدودیت دسترسی به آب و دان یا رشد عوامل بیاریزا در سالن و یا حتی در نتیجه واکسیناسیون روی دهد. اگر سیستم ایمنی جوجه سالم باشد، میکروارگانیزمهای بیماریزا و انجام واکسیناسیون، فعالیت سیستم ایمنی را تحریک خواهد کرد و از ابتلا جوجه ها به بیماریهای شایعی مانند مارک، کوکسیدیوز و اختلالات تنقسی جلوگیری خواهد شد. نیاز به تعبیه تاسیسات مناسب در سالنهای پرورش جوجه های گوشتی به منظور کاهش عوامل استرس زا همواره احساس می شود یکی از مهمترین مواردی که همواره باید در سالنهای پرورش جوجه های گوشتی مورد توجه قرار گیرد، اطمینان از عملکرد صحیح سیستم گرمادهی و هیترها می باشد. در اوایل روزهای پرورش جوجه های قادر به تنظیم درجه حرارت بدنشان نیستند تا اینکه به سن یک هفتگی برسند بنابراین نیاز به منابع گرمازا مناسب که تا سن یک هفتکی قادر به تولید مقادیر کافی از BTU باشند و دمای بدن جوجه را در حد 104 الی 106 فارنهایت(40 الی 41 درجه سانتیگراد) ثابت نگه دارند، احساس می شود. به منظور دستیابی به این هدف، مادرهای مصنوعی در سالن باید در ارتفاع 76 سانتی متری بستر نصب نشوند و بتوانند گرمای مناسبی را در بستر سالن ایجاد کنند.
 

شکل یک ـ رعایت ارتفاع 76 سانتی متری مادر مصنوعی از بستر

پس از سپری شدن هفتمین روز پرورش، مغز جوجه قادر به تنظیم و کنترل حرارت بدن جوجه شده و از این روز به بعد کنترل درجه حرارت بدن مستقیماً توسط مغز صورت می گیرد و لذا حرارت بدن جوجه در حدود 40 الی 41 ثابت باقی می ماند. و باقی مراحل رشد و نمو جوجه از این به بعد از طریق تنظیم حرارت تولیدی ناشی از هضم مواد مغذی و همچنین کنترل حرارت دفعی ادامه می یابد. لذا بعضی از پرورش دهندگان بعد از هفته اول مادرهای مصنوعی موجود در سالن پرورش را خاموش می کنند و از سایر تجهیزات گرمایشی برای تنظیم درجه حرارت داخل سالن استفاده می کنند تا نهایتا با بازدهی مناسب دمای سالن پرورش را بطور ثابت در 37 درجه سانتیگراد نگه دارند. جدول یک برنامه حرارتی مادر مصنوعی در سالن پرورش جوجه های گوشتی را در سنین مختلف نشان می دهد.

جدول یک برنامه حرارتی مادر مصنوعی در سالن پرورش جوجه های گوشتی را در سنین مختلف

استفاده از مادر مصنوعی در طی تمام فصول سال امری ضروری است و فقدان آن مطمئناً باعث بروز استرس در سالن می شود. نباید فراموش کرد که تا 7 روز اول پرورش جوجه ها نیاز به گرمای مادر مصنوعی دارند و بنابراین در هر فصلی از پرورش این مسئله باید رعایت شود .

شکل دوـ تعبیه مادر مصنوعی حتی در سالهای گرم سال

به عنوان مثال در ساعت 3 الی 5 صبح در ماههای تیر و مرداد، معمولاً جوجه ها روی هم انباشته می شونند و ازدحام بیش از حد سعی در گرم کردن خود دارند که این علامت خود نشان دهنده اینست که هنوز دمای سالن پرورش سرد است و به حد ایده ال نرسیده است. دسترسی به سیستم آبخوری مناسب به میزان زیادی احتمال بروز استرس در سالن را تقلیل می هد. در هر سیستم آبخوری‏، آب باید همواره در جریان باشد و همواره آب با کیفیت مناسب در دسترس جوجه ها قرار گیرد. معمولاً در سالنهای پرورشی که آب با کیفیت مناسبی در اختیار جوجه ها قرار گیرد، شاهد جوجه های سرحال و بدون مسئله خاص خواهیم بود. تعبیه سیستم آبخوری قطره ای حدود 50 درصد احتمالات ابتلا به بیناریهای متداول آسیب رساننده به جوجه ها را مرتفع می کند. چنین آبخوریهایی از سوی دیگر شرایط مطلوب و مناسبی را در بستر سالن پرورش بوجود می آورد. بهر حال در صورتی که سیستم آبخوری قطره ای در یک سالن پرورش نصب شود، پرورش دهندگان باید از نکات مدیریتی و نحوه اداره چنینی آبخوریهای مطلع شونند.
 

شکل سه ـ سیستم آبخوری قطره ای

بهر حال هر لحظه امکان دارد که جریان آب در داخل این سیستم قطع شود و یا اینکه بخصوص در هفته های اول ارتفاع این آبخوری با قد جوجه ها مطابقت نداشته باشد و یا سیستم آبخوری در محلی نصب شودکه مانع از جریان مناسب هوا در محلهایی از سالن شود که جوجه ها برای نوشیدن اب به آنجا هجوم می آورند. امروزه در بسیاری از مزارع پرورش جوججه های گوشتی از یک دستورالعمل کلی برای نصب تاسیسیات مورد نیاز استفاده می کنند. کارخانجات سازنده سیستم آبخوری قطره ای توصیه می شود که یک چنین سیستم آبخوری برای تعدا 15 جوجه کافی است بجز در موارد که محدودیتی در نصب خطوط اضافی در سالن وجود نداشته باشد. از بهترین راهکارهای مدیریتی پیشنهادی اینست که علاوه بر نصب سیستم آبخوری قطره ای در سالن در اطراف مادرهای مصنوعی، از آبخوریهای دیگری نیز استفاده شود. رعایت این مسئله بخصوص در هفته های اول یکی از عوامل کاهش تلفات احتمالی می باشد. عمده ترین انتقادی که به سیستم آبخوری قطره ای وارد می شود مسئله بازدهی وکارایی این سیستم در دراز مدت است. در طی روزهای اول پرورش، ارتفاع آبخوری قطره ای با مینگین اندازه قد جوجه ها که قادر به دیدن قطرات آب هستند، تنظیم می شود.
یکی از نکات مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد اینست که باید دمای آبخوریها در حدود درجه حرارت منطقه آسایش باشد. دانخوریها باید به تجهیزات ویژه مجهز شود و همچنین در جاهایی نصب شونند که جوجه ها برای مصرف دان نیاز به ترک مادرهای مصنوعی را نداشته باشد. به عنوان مثال اگر شما مادر مصنوعی با 1000 جوجه داشته باشید باید 8 عدد دانخوری اضافی علاوه بر دانخوریهای ثابت موحجود در سالن تعبیه کنید. در سه روز اول پرورش همواره باید دانخوریها پر از دان باشند.

شکل چهار- سیستم دانخوری اضافی تا سه روز اول پر از دان

بعد از سپری شدن این سه روز در دسترسی بیش از اندازه دان باید محدودیت قائل شد. عدم فاصله مناسب بین دانخوریها نیز به نوعی باعث ایجاد استرس به جوجه ها می شونند. توصیه های مدیریتی ذکر شده از جمله عواملی هستند که باعث کاهش استرس در سالن پرورش می شونند. بهر حال پرورش دهندگانی که در دو هفته اول دچار مشکلات ناشی از تلفات معنی دار در اطراف دانخوریهای زنجیره ای می شونند، لازم است که علاوه بر دانخوریهای زنجیره ای از دانخوریهای ثابت نیز استفاده کنند. در دو هفته اول هر نوع محدودیت در دسترسی به آب و دان کافی بالطبع به کاهش سود در آخر دوره منجر خواهد شد لذا با سرکشیهای مداوم باید این مسئله را به حداقل ممکن خود رساند.
پرورش جوجه های گوشتی نیاز به پشتوانه علمی و مدیریت کاربردی دارد و در نهایت باید به این باور برسیم که اگر نکته ای در سالن پرورش درست رعایت نشود جوجه ها نمی توانند اشتباهات ما را به ما گوشزد کنند و ما باید خود آگاهانه احتمال بروز هر مشکلی را به حداق ممکن برسانیم.

Gordon, M., T.Food.1998.First two weeks: A critical time. Technical News. COBB VANTRESS.Vol4 (2): 1-4.

ترجمه : آرش جوانمرد
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی