شرایط محیطى ستر
شرایط محیطى ستر
هچر نمى تواند شرایط نامطلوبى را که در دوره انکوباسیون تخم مرغها در ستر وجود داشته تصحیح نماید بنابراین صحت عملکرد ستر در طى دوره انکوباسیون تخم مرغ بسیار مهم است تخم مرغها در طى دوره اى که در ستر مى مانند روزبه روز آسیب پذیرتر میگردند فن هاى ستر همانند فن هاى هچر از اهمیت حیاتى برخوردار مى باشند در برخى از انواع سترها فن هاى از کار افتاده به دلیل حرکت فن هاى سالم مجاور آنها چرخش معکوس پیدا مى کنند و در حقیقت بازدهى ندارند هنگامى که فن هاى یک طرف ستر روشن هستند هرگز نباید فن هاى سمت دیگر را خاموش نمود زیرا این عمل باعث چرخش معکوس فن هاى خاموش خواهد شد و فن هاى خاموش فقط وقتى در جهت صحیح خواهند چرخید که مجددا روشن شوند .
بازدید روزانه
در بازدیدهاى روزانه دستها را زیر هر یک از فن ها بگیرید تا مطمن شوید هوا به طرف پایین مى وزد فن هایى که ارتعاش داشته و مى لرزند و فن هایى که پروانه آنها تعادل ندارد باعث آسیب دیدگى پانل هاى فن ، ترموستاتها و رله ها مى شوند بیشتر اوقات جدا شدگى ستون جیوه ترموستاتها به علت ارتعاش فن ها که ناشى از عدم تعادل پروانه آنهاست رخ مى دهد پروانه فن ها خیلى بیشتر از آنچه که بعضى از افراد فکر مى کنند اهمیت دارد در صورتى که پروانه فن ها درست عمل نکند بازدهى کل ستر افت خواهد کرد پروانه هاى خمیده و یا کثیف باعث کاهش جریان هواى مورد نیاز براى انکوباسیون خواهد شد در صورتى که پروانه فن به طور صحیح در محل خود نصب نگردد جریان هواى بین تخم مرغها به میزان 30 درصد افت خواهد کرد .
بازدید پروانه فن
براى بازدید و بررسى تعادل پروانه فن باید یک پیچ گوشتى را از بین میله هاى پشت فن رد کرده به طورى که بر لبه پروانه فن تماس یابد سپس پروانه را مى چرخانند تا در صورت تنظیم نبودن مشخص گردد تمام پروانه ها بایدمطابق هم تنظیم شوند در برخى از انواع سترها در زمان روشن بودن فن ها ، کانالهاى تهویه تحت تاثیر فشار مثبت و منفى هوا که در بالا و پایین فن ها بوجود مى اید کار مى کنند اگر این کانالها مورد بى توجهى قرار گیرند و یا به هر دلیل از محل خود برداشته شوند این بى توجهى و یا دستکارى مى تواند باعث کاهش درصد هچ به میزان 3 درصد شود و شما هرگز به علت آن پى نخواید برد عایقهاى لاستیکى جریان هوا درمحل پانل فن ها باید کیفیت خوبى داشته باشند کانال هوا نیز لازم است نسبت به پانل ها در موقعیت مناسبى قرار گرفته باشد هر شکاف یا روزنه اى که بین پانل وکانال هوا وجود داشته باشد منجر به قطع جریان هوا شده و کانال هوا را به طور کامل بلااستفاده مى نماید .
بازدید دربها
دربها باید به نحو بسیار مناسب در محل خود قرار گرفته باشند تا از هرگونه ورود و خروج هوا جلوگیرى نمایند استفاده از لوله ها و قفلهاى شکسته ویا دربهاى خمیده موجب برقرارى جریان کوتاه هوا بین ورودى هوا و روزنه هاى درب خواهند شد این واقعه باعث مى شود که هواى گرم به جاى آنکه در مسیر طبیعى خود به طرف انتهاى مخالف هوا برود از طریق روزنه هاى اطراف درب به هدر رود گاهى اوقات یکى از المنت هاى هیتر مى سوزد و باعث کاهش تولید حرارت و افزایش مدت زمان گردش حرارت در ستر مى گردد درنتیجه مدت زمان بازگشت به حرارت طبیعى طولانى مى شود باید هر از چند گاهى پس از خاموش کردن فن ها ، المنت ستر ها را بازدید کرد در زمان خاموش بودن فن ها تمام المنت هاى هیتر باید به رنگ قرمز دیده شوند البته در صورت نیاز به حرارت در ستر و فرمان دادن ترموستات ، المنت ها روشن خواهندبود هرگز در زمان روشن بودن هیترها ، فن ها را براى مدت طولانى خاموش نکنید زیرا این کار باعث آسیب دیدن هیترها خواهد شد استفاده از ولتاژ کم درستر نیز موجب افزایش مدت زمان گردش حرارت در ستر و کندى بازگشت به درجه حرارت طبیعى خواهد شد سینى هاى جمع کننده آب نیز همانگونه که از نام آنها مشخص است باید کار کنند سینى هاى شکسته و وارونه و خراب باعث ریزش قطرات آب به خارج از کانالهاى فن ها و نهایتا روى تخم مرغ ها مى شوند این واقعه باعث خنک شدن تخم مرغها وکشته شدن جنین آنها خواهد شد .
جمع آورى قطرات آب
در پایین کوئیل خنک کننده باید کانال جمع کننده آب قرار گیرد تا چکه هاى آب حاصل از شبنم زدگى روى کوئیل را جمع کند این آب نباید روى پانل فن ها بریزد اگر این چکه هاى آب در کانال هوا انباشته گردند آب به طرف کانال بازگشت مى کند و روى پانل هاى فن و احتمالا روى زمین مى ریزد در هر شرایطى از وجود آب روى زمین باید اجتناب شوداین مسئله باعث اثرات خنک کنندگى موضعى شده و نهایتا سبب هچ غیر یکنواخت خواهدشد به علاوه این مسئله باعث افزایش رطوبت در ستر شده و منجر به کاهش توان دستگاه درکم کردن رطوبت خواهدشد دلایل متعددى وجود دارد که سیستم هاى خنک کننده و حرارتى باید به طور همزمان مورد دقت و بازرسى قرار گیرند این وسایل باید درهر نوبت براى مدت بیش از 60 ثانیه مورد بازرسى قرار گیرند و غالبا مسائل مورد ایراد دیده خواهند شد ترموستاتها ، رله ها، شیرهاى برقى ، شیرهاى برگشتى ، نشتى هاى آب و مرطوب بودن زمین مى توانند منجر به ایجاد اشکال شوند اگر کوئیل ها ى خنک کننده به جاى آنکه در مسیر جریان هوا قرار گیرند روى آن و یا هر جاى دیگرى نصب شوند بى تاثیر خواهند بود نازلهاى اسپرى مستعمل و قدیمى و یا دچار انسداد و عایقهاى لاستیکى جریان هواناقص وکهنه یا دربهاى خراب مى توانند باعث بروز شرایط نامتعادل در ستر شوند .
وجود تعادل صحیح در شرایط محیطى
سالنهاى سرد و خشک یا گرم و مرطوب سبب بروز شرایط محیطى نامتعادل خواهند شد در برخى ازانواع ستر ها دمپر ورودى هوا باید طورى تنظیم شده باشد که درجه حرارت در قسمتهاى جلو عقب ستر را به طور یکنواخت حفظ نماید گرم شدن و یا خنک شدن همزمان ستر باید به ندرت رخ دهد در یک ستر متعادل تغییرات درجه حرارت باید در کمترین حد باشد که این امر به منزله شاخص صرفه جویى در انرژى نیز هست حرارت و رطوبت باید به طور مساوى همراه با جریان یکنواخت هوا در اطراف تمام تخم مرغها منتشر گردد افزایش یا کاهش شدید درجه حرارت به هر مدت زمان که باشد باعث برجاى گذاردن اثر مخرب بر زمان هچ و حذف رطوبت داخلى تخم مرغ خواهد شد هچ هاى طولانى و ضعیف در نتیجه وجود شرایط نامتعادل در ستر رخ مى دهد و معمولا ارتباطى به شرایط هچر ندارد ستر باید اغلب اوقات به طور مطلوب کار کند و تمام لامپهاى اگاه کننده آن به غیر از لامپ چرخش خاموش باشد در صورتى که شیرهاى آب به طور صحیح تنظیم نشده باشد مى تواند باعث بروز مشکل گردد که این مسئله به وسیله تغییرات دوره اى سریع قابل تشخیص است .
تصحیح میزان جریان آب
اگر شیر جریان آب خیلى باز وفشار آب بالا بوده و آب خیلى سرد شده باشد کوئیل خنک کننده به سرعت پرشده و باعث افت درجه حرارت ستر خواهد شد که در این صورت لازم است هیترها بکار افتاده و درجه حرارت را به حد طبیعى برگردانند این واقعه به علت اتلاف آب و برق منجر به صرف هزینه اضافى بیهوده خواهد شد درجه حرارت آب خروجى کوئیل خنک کننده باید به مقدار جزئى گرم بوده و هرگز خنک نباشد شیر آب باید به اندازه اى باز شود که خنک کنندگى مورد نیاز را تامین کرده ومنجر به روشن شدن آزیر ستر نگردد اگر شیر آب به طور کامل باز بوده ولى آب خنک فاقد خاصیت خنک کنندگى کافى براى تامین نیاز ستر باشد باید سیستم خنک کننده را مورد بازرسى و بازدید قرار دهید .
چیلرهاى خنک کننده آب
حال مقدارى به وضعیت چیلر خنک کننده آب در هچرى بپردازیم در صورتى که خنک کنندگى دستگاه خیلى زیاد باشد باعث هدر رفتن نیروى برق و استهلاک دستگاه خواهد شد درجه حرارت آب باید به طور فصلى و به نسبت باز بودن شیرهاى آب تنظیم گردد و به اندازه اى خنک باشد که خنک کنندگى کافى براى دستگاه ستر بوجود آورده و باعث به صدا درآمدن آژیر ستر نگردد. نصب یک دماسنج روى خط لوله آخرین ستر مفید خواهید بود این دماسنج درجه حرارت واقعى آب خنک را پیش از ورود به ستر نشان مى دهد در اغلب موارد در صورتى که اب خنک ورودى حدود 2/22 درجه سانتى گراد برودت داشته باشد مناسب خواهد بود شرایط سالن ستر روى عملکرد صحیح ستر تاثیر بسزایى دارد درجه حرارت سالن ستر نیز همانند سالن هچر باید بین 24 و 5/25 درجه سانتى گراد بوده و بین 60 تا 65 درصد رطوبت نسبى داشته باشد هزینه گرم کردن سالن ستر خیلى کمتر ازهزینه روشن بودن دائم هیترهاى الکتریکى سترها خواهد بود .
انتقال راکهاى ستر
کولرهاى تبخیرى و هیترها نباید هواى خود را مستقیما در محل ورودى هواى سر بدمند به همین ترتیب تولید کننده هاى رطوبت نیز نباید به ورودى هواى ستر خیلى نزدیک باشند حال بیائید به دلایل دیگر ضعف قابلیت جوجه درآورى اشاره کنیم اگر در برخى از انواع سترها راکهاى ستر را به مدت طولانى در راهرو سالن ستر رها کنند به علت تفاوت جریان هوا بین ستونهاى تخم مرغ و بوجود آمدن نواحى سردو گرم مدت انکوباسیون تخم مرغها متفاوت خواهد شد نکته بسیار مهم آنکه این مسئله باعث بوجود آمدن جنین هاى ضعیف و نیز منجر به هچ غیریکنواخت مى گردد راکهاى ستر باید درکوتاهترین زمان ممکن به داخل ستر برده شوند در زمان انتقال و چیدن تخم مرغ درحالى که فن هاى ستر روشن هستند دربهاى ستر را باز نگذارید این کار باعث خروج هواى گرم و مرطوب از درون ستر به سالن ستر و تغییر شرایط سالن ستر و همچنین کشیده شدن هواى بیرون به داخل ستر خواهد شد باز بودن دربها موجب خنک شدن بیش از حد ستر مى شود و این بدان معناست که زمان بیشترى براى بازگشت به حرارت مورد نیاز ستر لازم خواهد بود خنک شدن بیش از حد ستر باعث طولانى تر شدن دوره هچ خواهد شد مشکل شناخته شده دیگر دراین ارتباط سردشدن تخم مرغهایى است که نزدیک به درب ستر قرار گرفته اند اگر میزان مرگ و میر زودرس جنینى زیاد باشد باید به این مسئله توجه داشت که احتمالا درب ستر به مدت طولانى باز نگه داشته شده است .
معایب
از معایب حرارت دادن تخم مرغها پیش از چیدن آنها در ستر ایجاد قطرات بر روى آنهاست که معمولا رخ مى دهد عرق کردن در اثر پایین بودن درجه حرارت پوسته تخم مرغ اتفاق مى افتد اگر تخم مرغها خیلى کثیف باشند احتمالا دراین شرایط باکتریها به داخل تخم مرغ نفوذ مى کنند و این واقعه منجر به مرگ جنین وانفجار تخم مرغ در مراحل بعدى انکوباسیون خواهد شد بنابراین فقط تخم مرغهاى تمیز باید قبل از چیده شدن در ستر حرارت ببینند .
بهر حال اگر درجه حرارت سالن نگهدارى تخم مرغ خیلى پایین نبوده و سالن ستر خیلى گرم و مرطوب نباشد احتمال شبنم زدگى به حداقل خواهد رسید داشتن یک اتاق مخصوص براى حرارت دادن تخم مرغها قبل ازچیدن آنها در ستر ایده آل است درجه حرارت سالن ستر بین حدود 24 تا 5/25 درجه سانتى گراد مطلوب است . روش حرارت دادن تخم مرغها قبل ازچیدن آنها درستر بسیار مهم است براى مثال اگر تخم مرغهاى داخلى راک خیلى مجاور دیوار قرارگیرند گرم شدن تخم مرغها به طور یکنواخت صورت مى گیرد این مسئله نهایتا منجر به هچ هاى غیر یکنواخت مى شود که در این شرایط بعضى از جوجه ها آماده تخلیه ازهچر هستند ولى برخى هنوز در حال شکستن تخم مرغ مى باشند .
نگهدارى تخم مرغ براى مدت طولانى
تخم مرغهایى که براى مدت طولانى نگهدارى مى شوند باید در درجه حرارتهاى پایینتر قرار گیرند و گرم کردن آنها قبل ازچیدن درستر نیز به مدت طولانى ترى انجام مى پذیرد گرم کردن تخم مرغهاى ذخیره شده پیش از چیدن آنها در ستر به فعال شدن جنین در تخم مرغهاى کهنه و کاهش زمان انکوباسیون کمک مى کند و بدین ترتیب قابلیت جوجه دراورى تخم مرغها بالا مى رود طول مدت زمان لازم براى گرم کردن تخم مرغ قبل از چیدن در ستر به شرایط سالن و توان آن در رسانیدن درجه حرارت تخم مرغها به حدود 24 درجه سانتى گراد بستگى دارد زمان سه تا شش ساعت معمولا قابل قبول است زمانهاى طولانى تر ممکن است باعث بروز مشکلاتى ناخواسته گردند .
خنک نگه داشتن
تخم مرغها از زمان جمع آورى از لانه هاى تخمگذارى تا چیده شدن در داخل ستر باید خنک نگه داشته شوند هرگونه افزایش حرارت تا 6/26 درجه سانتى گراد باعث شروع رشد جنین مى شود اگر تخم مرغها تا این حد گرم شوند نباید مجددا خنک شوند زیراجنین درحال رشد ممکن است بمیرد گرم کردن تخم مرغ قبل از چیدن در ستر معایب و مزایایى دارد موضوع مهمى که باید به خاطر داشته باشیم آن است که براى داشتن یک هچ یکنواخت تمام تخم مرغها باید تحت شرایط مشابه حرارتى قرار داشته باشند به همین جهت زمان چیدن زمان انتقال خارج کردن جوجه ها از هچر باید طورى تنظیم شود که بهترین نتایج کیفى هچ را داشته باشیم بنابراین اگر گرم کردن تخم مرغ قبل ازچیدن به خوبى انجام شود بسیار مطلوب بوده و منتج به کسب نتایج دلخواه خواهد شد وقتى سترها جدید هستند وبراى اولین بار روشن مى شوند و یا پس از تعمیر براى اولین بار روشن مى گردند پایین بودن درصد جوجه درآورى وافزایش مدت انکوباسیون معمولا دور از انتظار نیست چون ستر در این حالت براى کسب حرارت کار مى کند ولى وقتى درزمان چیدن یک سرى تخم مرغ ، ستر حاوى تخم مرغهاى مسن تر باشد دراین حالت ستر براى کسب برودت بیشترکار میکند .
کنترل درجه حرارت
در برخى ازانواع سترها وقتى درجه حرارت به کمتر از 5/37 درجه سانتى گراد برسد سیستم حرارتى ، ووقتى درجه حرارت به بالاتر از7/37 درجه سانتى گراد برسد سیستم خنک کننده بکار مى افتد هرچه سیستم خنک کننده به نحو بهترى عمل کند براى تخم مرغهاى چیده شده در دستگاه بهتر است وقتى ستر با ظرفیت کامل تخم مرغ کار میکند و گاهگاهى نیاز به خنک شدن پیدا مى کند بهترین شرایط حرارتى در انکوباسیون وجو دارد . بالارفتن درجه حرارت حباب مرطوب تا این حد اجازه از دست رفتن رطوبت و کاهش وزن را به تخم مرغ نمى دهد در این موارد اگر پس از هچ تخم مرغهاى هچ نشده را بشکنید مواردى چون مرگ و میر در مراحل آخر موقعیت نامناسب جنین و تخم مرغهاى نوک زده اى را که جوجه آنها فرصت خارج شدن پیدا نکرده مشاهده خواهید کرد اگر این تخم مرغها را کندل کنید خواهید دید که اتاقک هوایى تخم مرغ کوچک بوده و هنوز مقدار زیادى مایع اطراف جنین را گرفته است گاهى جنین آنقدر بزرگ به نظر مى رسد که درپوسته نمى گنجد وقتى در مراحل انکوباسیون به علت تغییرات ناگهانى وطبیعى ، ریه ها و قلب جوجه نیاز به هوا پیدا مى کند نوک خود را به داخل اتاقک هوایى وارد مى کند و در مایعات اضافى غرق مى شود و بالاخره جنین هاى خیلى بزرگ معمولا در موقعیت غیر طبیعى قرار گرفته و نمى توانند پوسته را نوک بزنند این مشکل تابستانه یکى ازعلل افت قابلیت جوجه درآورى تخم مرغها دراین فصل از سال است که باید به یکیاز طرق ذیل اصلاح گردد :
- شیر برگشتى آب سردسترها را باز کنید تا به رطوبت گیرى هوا کمک شود وقتى به طور دائم مقدارکمى آب سرد درکوئیل هاى خنک کننده جریان یابد قطرات شبنم بوجود آمده و رطوبت به صورت قطراتى بر کوئیل خنک کننده خواهد نشست و رطوبت هوا پایین مى آید .
- اگر اقدام اخیر باعث نیاز به اسپرى بیشتر در ستر شود شیر بازگشت آب سرد سترها را کمى ببندید .
- هیترهاى ستر ممکن است گاهى بکار افتند ولى به عنوان یک مشکل مطرح نیست زیرا در طول دوره انکوباسیون درجه حرارت طبیعى مورد نیاز حفظ مى شود هزنیه بکارافتادن هیترها و مصرف آب اضافى به وسیله تولید بیشتر جوجه جبران خواهد شد .
مناسب ترین برودت آب خنک کننده
درجه حرارت مناسب آب خنک کننده به رطوبت گیرى هواى ستر و کاهش رطوبت هوا درآن کمک میکند آب با درجه حرارت 2/22 درجه سانتیگراد در مبدا ورود کوئیل خنک کننده باعث مى شود رطوبت اضافى هوا روى کوئیل خنک کننده به صورت شبنم بنشیند وطى سیکل طبیعى دستگاه این آب خارج خواهد شد این واقعه وقتى رخ مى دهد که درجه حرارت لوله ها پایین تر از نقطه شبنم هواى داخل ستر باشد هر چه درجه حرارت آب مورد استفاده درخنک کننده کمتر باشد خنک کردن و رطوبت گیرى هواى ستر به نحو بهترى انجام مى شود چنانچه نتوان درجه حرارت آب مورد استفاده را پایین تر از 2/22 درجه سانتى گراد حفظ کرد ممکن است نصب یک سیستم خنک کننده آب درمسیر آن ضرورى باشد
بهبود قابلیت جوجه درآورى
یکى دیگر از موارد استفاده سیستم خنک کننده آب درمواردى است که آژیر درجه حرارت بالا درستر بکار مى افتد و احساس مى شود که براى کاستن درجه حرارت داخل ستر باید درب آن را باز کرد این عمل آژیر دستگاه را خاموش خواهد کرد ولى به افزایش قابلیت جوجه درآورى کمک نخواهد کرد اگر تلاش کنید که مسائل انکوباتور را بفهمید و این ایده ها را بکار بندید قابلیت جوجه درآورى تخم مرغها و کیفیت جوجه ها بهبود خواهد یافت .
فصلنامه چکاوک – دکتر فریدون نیک نفس