|
طیور و کنترل تنش گرمایى
در طول تابستان دماى بالا و رطوبت هوا مساله غیر عادى نیست و نکته مهم در اینجا تنش ناشى از گرما و میزان تاثیر آن بر گله است که در دماى بالاتر از 32 درجه سانتى گراد رخ میدهد مرگ ومیر زیاد وکاهش تولید از جمله موارد تاثیر تنشهاى گرمایى برگله مى باشد .
تنظیم دما براى پرندگان :
جوجه ها همانند پرندگان بزرگتر داراى ترشحات مخصوصى جهت مقابله با گرما نیستند و به همین جهت با سایر پرندگان تفاوت دارند جوجه ها از سه طریق مى توانند گرماى بدن خودرا کاهش دهند :
1- کاهش گرما از طریق انعکاس : انتقال گرما از سطح پوست به محیط اطراف .
2- کاهش گرما از طریق هدایت گرمایى : با نزدیک شدن پرندگان به دستگاه هاى خنک کننده موجود در سالن .
3- کاهش گرما از طریق همرفت : انتقال به وسیله ذرات موجود درهوا .
زمانى که دماى محیط بین 28 تا 35 درجه سانتى گراد باشد با انتقال گرما از طریق تشعشع هدایت و همرفت دماى هوا تا رسیدن به یک مقدار مناسب کاهش مى یابد پرندگان رگها و مویرگهاى سطح پوست خود را گشاد مى کنند و از ریش و تاج براى شکستن دماى داخلى بدن و از سطح پوست براى انجام اعمال تشعشع هدایت و همرفت استفاده مى نمایند پرندگان در بستر به دنبال فضاهاى خنک بوده و اقدام به کندن حفره مى کنند بوسیله چرت زدن و باز کردن بال ها مى توانند به طریقه تشعشع همرفت و هدایت گرماى بدن خود را کاهش دهند پرندگانى که درقفس نگهدارى مى شوند نسبت به سایرین به گرما حساسترند و نمى توانند به محل هاى خنک تر رفته و یا در بستر گودال حفر کنند و همچنین مقدار هدایت گرمایى در قفس ها کمتر است هنگامى که دماى محیط به دماى بدن پرنده نزدیکتر مى شود مقدار تعرق از بدن پرنده بیشتر شده و موجب کاهش بازده تولید مى گردد این کاهش به این دلیل است که تبخیر آب از سطح بدن پرنده با آزاد شدن مقدار 540 کیلو کالرى انرژى پتانسیل همراه مى باشد .تنفس پرنده با دهان باز به منظور افزایش تهویه بالارفتن مقدار تبخیر و در نتیجه خنک شدن پرنده است پرنده با نفس نفس زدن از بالا رفتن دماى بدن خود جلوگیرى میکند ودر صورتى که گرماى محیط بیشتر شود موجب بیهوشى و سپس مرگ پرنده میگردد پرنده هایى که در محیط هاى گرم پرورش یافته وسازگارى مناسبى یافته اند مى توانند تولید خود را درحد مطلوب حفظ کنند اما گله هایى که این سازگارى راندارند در اثر افزایش دماى ناگهانى محیط با افت در میزان تولید و افزایش در میزان مرگ ومیر مواجه مى شوند .
تاثیرات تنش گرمایى :
ازجمله تاثیرات تنش گرمایى بر روى گله کاهش خوراک مصرفى در گله است که این حالت باعث کاهش مقدارانرژى وبه دنبال آن تاثیر پذیرى بیشتر ازمحیط مى گردد پرنده براى تامین انرژى موردنیاز خود باید ازچربى ذخیره اى بدن استفاده کند تا گرماى کمترى آزاد شود و سپس از پروتئین و کربوهیدراتهاى موجود در خوراک استفاده مى کند پرندگانى که دچار تنش گرمایى مى گردند بامشکل کاهش مصرف خوراک مواجه اند واین درحالى است که این پرنده ها باید مواد مغذى بیشترى مصرف کنند در پرندگانى که درمرحله رشد قراردارند رشد منفى ایجاد مى شود و درگله هاى تخمگذار تنش گرمایى موجب کاهش در اندازه ضخامت پوسته آن میگردد در مرغان مادر ، تنش گرمایى موجب کاهش میزان جوجه درآورى و کاهش میزان قدرت بارورى در خروسها مى شود .
عوامل موثر درایجاد تنش گرمایى :
1- افزایش دمادرمحیط
2- پایدار ماندن گرما
3- تغییرات حرارت ورطوبت موجود در هوا .
عملکرد دستگاه تنفسى خصوصا بینى در تصفیه هوا در صورتى که پرنده مجبور به بازکردن بیش ازحد منافذ بینى براى خنک کردن شود این امر باعث نفوذ باکترى هاى عفونت زا به سیستم تنفسى پرنده و ایجاد بیمارى در آن مى شود جوجه ها دردماى بالا بسیار دچار آسیب مى شوند زیرا توانایى آنها براى تنظیم حرارت بدن خود بسیار کم بوده و باید سریعا ازگرما دورشوند .
اثر تنشهاى گرمایى برکیفیت پوسته تخم مرغ :
تنش گرمایى در گله هاى مرغان تخمگذار باعث کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ میگردد تنفس بالاى پرنده دراثر تنش گرمایى به منظور تهیه بیشتر موجب خروج بیشتر دى اکسید کربن ازداخل ریه ها و کاهش مقدار پایه اسیدى درخون مى شود کم شدن دى اکسید کربن در خون کاهش PH خون و افزایش آلکالین را موجب مى شود که این کاهش PH خون موجب کم شدن کلسیم یونیزه شده مترشحه ازغدد ترشحى مى گردد . براى تامین کلسیم مورد نیاز پوسته باید از جیره غذایى حاوى کلسیم استفاده نمود نازک شدن پوسته تخم مرغ در اثرکم شدن مصرف خوراک و در نتیجه کاهش مقدار کلسیم صورت میگیرد و بالا رفتن مقدار فسفر به علت کاهش کلسیم منجربه عدم تعادل PH خون مى شود .
مدیریت درگله هاى مبتلا به تنش گرمایى :
رعایت نکات مدیریتى در گله هاى مبتلا به تنش گرمایى :
- در طول دوره گرما گله بیشتر آب مصرف مى کند و نسبت آب به خوراک معمولا 2 به 1در دماى 21 درجه سانتى گراد و افزایش آن به نسبت 8 به 1 در 38 درجه سانتى گراد امکانپذیر خواهد بود دراین وضعیت بحرانى آب مورد نیاز باید دراختیار گله قرار گیرد در گله هاى مادر ، افزودن مواد مغذى محلول به آب مصرفى توصیه مى شود .
- خنک کردن آب مصرفى از طریق خطوط آبى مجهز به دستگاههاى خنک کننده منجر به افزایش مصرف خوراک و افزایش تولید تخم مرغ در دوران تنش گرمایى خواهدشد نامناسب بودن لوله هاى پلاستیکى آب موجب متعادل شدن سریع دماى آب خنک شده با دماى محیط گرم مى گردد رساندن دماى آب به کمتر از دماى محیط خصوصا در انتهاى خروجى لوله ها کار مشکلى است .
- هنگام غروب آرامش پرندگان را بهم نزنید و برنامه کارى را با برنامه روشنایى طورى تنظیم کنید که در این فاصله کلیه کارها سریعا در صبح ویا شب انجام گیرد .
- فعالیت هاى روزمره که موجب تماس بیشتر با پرنده مى شود را در دوران تنش گرمایى از برنامه کارى حذف کنید اعمالى مانند نوک چینى ، واکسیناسیون و یا حمل ونقل را در ساعت خنک و یا در شب انجام دهید .
- ازواکسیناسیون بصورت اسپرى درزمان تنش گرمایى استفاده نکنید واکسن هاى نیوکاسل وبرونشیت هم که برروى دستگاه تنفسى اثر مى گذارند باعث ایجاد تنش در پرنده مى شود .
- در طور درمان مقدار آب مصرف شده براى واکسیناسیون را با توجه به افزایش آب مصرفى در طول دوره گرما متعادل کنید .
- درزمان واکسیناسیون گله را از خوردن آب محروم نکنید اگرواکسیناسیون را در هنگام تنش گرمایى در هر مرحله اى به تاخیر بیاندازید ممکن است موجب کاهش تاثیر ایمنى زایى واکسن در پرنده شود .
- مى توانید ویتامین ها و الکترولیتها را به آب خوراکى اضافه نمایید تا تعادل اسیدوباز در خون با کاهش مقدار سدیم ، کلرید ، پتاسیم و بیکربناتهادر ادرار حفظ شود الکترولیتهاى محلول درآب خوراکى به جایگزینى مواد معدنى و ایجاد تعادل اسید و باز کمک مى کنند .
- استفاده از سیستم آبپاش یا اسپرى آب بر روى سقف به کاهش دماى داخل سالن ها کمک کرده و موجب افزایش میزان خوراک مصرف توسط پرندگان مى شود هرگز میزان آب مصرفى در سالن ها را کم نکنید .
- کم کردن درجه ترموستات فنهاى سالن درهنگام شب وساعات اولیه روز مى تواند به خنک شدن سالن در ساعات اولیه روز کمک کند .
- افزایش مقدار جابجایى هوا در سالن توسط فن باعث کاهش دماى سالن مى شود .
- جابجایى پرنده ها در هنگام شب انجام گیرد وسعى کنید تعداد پرنده ها را در هر سالن کم کرده تا امکان جابجایى هوابیشتر و بهتر فراهم شود .
- ازقرار دادن پرنده ها به تعداد زیاد درداخل قفس مخصوصا دردوران گرما خوددارى نمایید .
مدیریت تغذیه در دوران تنش گرمایى :
طى دوران تنش گرمایى میزان اشتها درگله پایین است که کم شدن مقدارخوراک مصرفى را میتوان با تنظیم فرمول جیره مناسب جبران نمود انرژى موردنیاز پرنده ها درحرارت بالاى محیط کاهش مى یابد چون در دماى معمولى مقدار زیادى از این انرژى صرف گرم کردن محیط اطراف مى گردد سایر مواد غذایى ویژه مانند پروتئینها ، موادمعدنى ، ویتامینها و .... درجیره یکسان بوده به جز فسفر که افزایش مى یابد .
- ازمتابولیسم هضم بعضى از مواد خوراکى انرژى حرارتى آزاد مى شود که این میزان مساله بسیار مهمى است که دراین میان قدرت گرمازایى مواد مغذى به ترتیب کربوهیدراتها ، چربیها داراى انرژى گرمازایى کمترى در هنگام هضم مى باشند انرژى حرارتى بدن پرنده مى تواند بوسیله جایگزین کردن انرژى جیره با استفاده از چربى تقلیل یابد .
-در صورت افزایش مواد پروتئینى ، ویتامینى و مواد معدنى مى توان حجم خوراک مصرفى را کاهش داد .
- وقتى ماده مغذى درجیره افزایش یابد جبران تقلیل مصرف خوراک را میکند پروتئین گنجانده شده درجیره مصرفى باید دراکثر موارد حدود 5/0 درصد کاهش یابد اگر این کار انجام پذیرد خوراک مصرفى نیازمند اسیدهاى آمینه است که لازم است بیشتر ترکیب آن از اسید آمینه هاى متیونین و لیزین تشکیل شده باشد تنظیم پروتئین مصرفى بسیار مهم است چون حرارت بدن دراثر متابولیسم هضم پروتئینها بوجود مى اید .
- محدود کردن مصرف خوراک به سه ساعت قبل از رسیدن دماى محیط به 36 درجه سانتى گراد که مدت بیش از سه ساعت ادامه دارد ضرورى است بوسیله تنظیم برنامه روشنایى میتوانید پرنده را درهنگام شب ویا هنگام طلوع آفتاب که هوا خنک تر است تشویق به مصرف خوراک نمایید تغذیه شبانه یا با برنامه روشنایى متناوب مى تواند مقدار مصرف خوراک را به حد مطلوب برساند .
- خوراندن ویتامین c به مقدار 50 تا 300 گرم به ازاى هرتن خوراک به پرندگانى که دچار تنش گرمایى شده اند مى تواند د رکاهش اثرات تنش گرمایى برگله موثرباشد .
- در دوران تنش گرمایى از مواد آنتى اکسیدان در جیره غذایى گله استفاده نکنید زیرا باعث افزایش اثرات تنش هاى گرمایى و تلفات در گله مى شود .
درمان تنش گرمایى درگله هاى مبتلا :
- در شرایط اضطرارى براى نجات گله از اسپرى آب سرد استفاده نکنید پرندگانى که بیهوش شده باشند بعید است که به حالت سلامت باز گردند .
- سیستم تهویه اى سالن را بر روى درجه حداکثر توان در جابجایى هوا قرار دهید .
- کلرید پتاسیم یا کلرید آمونیوم 4 تا 6 پوند درهر تن خوراک مى تواند موجب کاهش اثرات تنش گرمایى و کاهش تلفات در گله شود این مواد را مى توانید جایگزین سایرالکترولیتها کرده و همچنین مصرف اب گله را افزایش دهید و یا اینکه به آب خوراکى اضافه نمایید .
جلوگیرى از ایجاد تنش گرمایى :
سیستم تهویه باید به حد کافى توانایى جابجایى هوا را داشته باشد .
- تهویه ها و مبادى ورودى باید تمیز بوده و درجاى خود بسیار محکم و بدون هیچگونه لغزشى نصب شوند مبادى ورودى هوا باید به گونه اى باشد که در دوران گرما به مقدار کافى هوا وارد سالن شود و در صورتى که مبادى ورودى هوا به اندازه کافى نباشد عملکرد فنها و کلا عمل جابجایى هوا با مشکل مواجه خواهد شد ورودیهاى هوا باید همواره عارى از هرگونه آلودگى ویا مزاحمت بوسیله اشیا باشد تا هوا به سادگى و بدون هیچ مانعى جریان یابد استفاده از بادشکن جریان هوا را به سمت پرنده ها هدایت مى کند .
- ترموستاتها را بازبینى کنید تا از عملکرد درست آنها مطمئن شوید سیستم برق رسانى کمکى را آماده نگهدارید تا در صورت نیاز با مشکل مواجه نشوید .
- سالن ها را با سیستم خنک کننده به همراه مرطوب ساز مجهز کنید پوشالهاى آن ها باید عارى از آلودگى و خرابى فیزیکى باشد آبى را که در این سیستم جریان دارد باید دقیقا بررسى شود که دائما به تمامى نقاط پوشالها برسد امتیازى که این کار دارد اینست که هواى خشک وارد سالن نمى شود
- فیلترهاى آب را بررسى کنید تا در صورت لزوم تعویض گردند فیلترهاى خراب ممکن است مانع جریان آب به آبخورى ها و سیستم خنک کننده شوند .
-حتما بعد از دوره گرما فضولات باقى مانده را جمع آورى کنید مواد باقى مانده مى توانند تاثیرات تنش گرمایى را در پرنده ایجاد نمایند و مانع حرکت هوا در زیر قفس ها شوند .
- در دوره گرما از ازدحام پرنده ها در سالن و یاقفس ها خوددارى کنید .
طراحى سالن ها براى کاهش ایجاد تنش گرمایى :
- در صورتى که در مناطق گرم اقدام به تاسیس سالن هاى پرورش و نگهدارى طیور کرده اید استفاده از سیستم هاى خنک کننده و رطوبت ساز را مد نظر قرار دهید .
- سقف سالن را حتما عایق بندى نمایید تا ازتبادل حرارتى جلوگیرى شود .
- سیستم آبرسانى باید داراى ظرفیتى باشد که بتواند پاسخگوى نیاز گله در دوران گرما بوده و نیاز سیستم خنک کننده سیستم رطوبت ساز رفع نماید .
- کلیه اجزاى فلزى غیر لازم را از داخل و اطراف سالن دور نکنید تا گرما به داخل سالن تابیده نشود .
- حداقل ظرفیت فن ها باید جوابگوى گرماى 35 درجه سانتى گراد داشته باشد افزایش میزان جابجایى هوا به خنک شدن پرنده ها کمک کرده ودرجه حرارت سالن را کاهش مى دهد .
- طراحى سالن ها بصورت شرقى – غربى در کاهش اثرات گرمایى مستقیم خورشید موثر است .
- کاشت درخت د راطراف سالن ها مى تواند در ایجاد هواى خنک موثر بوده و عدم وجود فضاى سبز در اطراف سالن باعث افزایش اثرات گرما مى شود .
- سقف سالن ها را با مواد بازتابنده مانند فلزات براق بپوشانید یا اینکه سقف ها را سفید نمائید وجود شیار در سقف باعث فرار پرنده ها از گرما مى گردد در آب و هواى خشک استفاده از مواد گیاهى مانند کاه و یا علف هاى بلند براى ایزوله کردن سقف در برابر گرما مناسب مى باشد .
- محل هایى را براى قرارگیرى آبپاش ها بر روى سقف تعبیه کنید تا درموقع لزوم با پاشیدن آب بر روى سقف از مقدار گرما کاسته شود .
- ذخیره آب در داخل تانک بر روى سقف باعث گرم شدن آب موجود در آن مى شود لذا بهتر است تانک ها را با رنگ هاى بازتابنده رنگ کرده تا از تابش مستقیم نور آفتاب بر روى آنها جلوگیرى شود .
ماهنامه دامداران ایران - وحید دوشن
|
