ایجاد ایمنی در طیور

بین ایجاد ایمنی مورد نیاز و واکنش موثر پس از واکسیناسیون رابطه نزدیک وتنگاتنگی وجود دارد در این مقاله واکنش های مختلفی که ممکن است پس از واکسیناسیون دربدن پرنده رخ دهد مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است درچند دهه گذشته صنعت مرغداری رشد بسیار سریعی در سراسر جهان داشته است این رشد سریع باعث ظهور بیماری های جدید وهمچنین شیوع مجدد بیماری هایی چون نیوکاسل و مارک گردیده است جهت مقابله با خطرات ناشی از بیماری و همچنین ایجاد ایمنی از واکسن های زنده و کشته به فراوانی استفاه می شود در این میان پاسخ ایمنی ناشی از واکسن گاهی با واکنش های شدید و یا اثرات غیر مستقیم همراه بوده است باید سعی کنیم بین ایمنی مورد نیاز و واکنش های پس از واکسیناسیون تعادل برقرار کنیم .

واکنش های مربوط به واکسیناسیون

ممکن است پس از واکسیناسیون واکنش های موضعی یا عمومی در بدن پرنده ایجاد گردد واکنش های موضعی ، شامل درد ، سرخی ، ایجاد جراحت ، دانه های کوچک ویا آبسه های خفیف در موضع تزریق واکسن می باشد و واکنش های عمومی ، شامل تب ، کاهش رشد و سایر علایم عمومی می باشد . بسیاری از واکسن های کشته باکتریایی می توانند باعث بروز واکنش های عمومی وهمجنین آسیب موضعی بافت درموضع تزریق واکسن گردند که علت آن وجود ماده ای حلال این واکسن ها می باشد

واکنشهای تنفسی

یکی از عوامل عمده ای است که باعث بروز بیماری های تنفسی در پرنده می گردد تلاش ما جهت کنترل نمودن این بیماری هاست که از طریق واکسیناسیون صورت می گیرد به عبارت دیگر واکسیناسیون غلط به یکی از سه شکل زیر سبب بروز بیماری در پرنده می گردد .

1- واکنش ناشی از واکسن خیلی شدید باشد .

2- ایجاد واکنش چرخشی درگله که علت آن ناصحیح بودن زمان و یا روش واکسیناسیون می باشد این واکنش به آرامی درگله پدید می آید ومتوقف نخواهد شد معمولا عامل ایجاد واکنش چرخشی ، عدم تزریق واکسن به کل افراد گله می باشد افرادی که از گله که واکسن دریافت نموده اند شروع به واکنش نموده و در نتیجه ویروس بیشتری تولید می شود این ویروس می تواند افرادی را که واکسینه نشده اند آلوده کند .

3- عدم کارایی واکسن جهت القا ایمنی در پرنده به گونه ای که بتواند با بیماری مقابله کنند واکسن های زنده نیوکاسل و برونشیت عفونی زمانی می توانند باعث ایمنی در پرنده گردند که واکنش تنفسی صورت گیرد بدون واکنش تنفسی ایمنی ایجاد نخواهد شد بنابراین واکسن موجب تعادل بین واکنش خیلی شدید و خیلی ضعیف تنفسی می گردد چنانچه این واکنش خیلی شدید باشد مستقیما موجب بیماری در پرنده می گردد چنانچه خیلی خفیف باشد ایمنی ناشی از آن نیز ناچیز است و نمی تواند باعث مقاومت پرنده در مقابل عامل بیماری گردد .شدت واکنش های تنفسی پس از واکسیناسیون به عوامل زیر بستگی دارد :

1- سطح آنتی بادی مادری : هر چه آنتی بادی مادری بیشتر باشد واکنش نیز شدیدتر خواهد بود .

2- سویه واکسن : سویه های با حدت بیشتر باعث واکنش شدیدتری می گردد .

3- سن : معمولا پرنده های جوانتر واکنش شدید تری از خود بروز می دهند .

4- دز واکسن : هرچه دز واکسن بیشتر باشد واکنش ناشی از آن نیز شدید تر خواهد بود

5- روش واکسیناسیون : واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی نسبت به روش آئروسل واکنش کمتری به دنبال دارد .

سایر عواملی که شدت واکنشهای پس از واکسن را تحت تاثیر قرار میدهند به شرح زیر است :

1- استفاده از واکسنهای سویه لنتوژنیک نیوکاسل اجتناب ناپذیر است که البته شدت عمل آنها از ایجاد نای مرطوب تا ایجاد توده در ناحیه دو شاخه شدن نای متفاوت می باشد .

2- آلودگی به E-COLI و مایکوپلاسما گالی سپتیکوم GM همزمان با واکسیناسیون .

3- رطوبت پایین

4- چنانچه واکسیناسیون از روش قطره چشمی یا محلول درآب صورت گرفته باشد حداقل واکنش را به دنبال خواهد داشت .

5- چنانچه واکسیناسیون در 14 روزگی نژآدهای سبک نسبت به نژآدهای سنگین حساس تر هستند صورت بگیرد نسبت به 7 روزگی واکنش بیشتری خواهد داشت و علت آن نیز پایین بودن غلظت آنتی بادی در 14 روزگی نسبت به سن 7 روزگی می باشد .

6- واکسیناسیون پرنده هایی که دچار سرخوردگی سیستم ایمنی شده اند ویا زمین گیر هستند و یا دستگاه تنفسی آنها درگیر بیماری است .

7- استفاده از سویه های قوی لنتوژنیک و یا فروژنیک جهت واکسیناسیون برای اولین بار درگله

8- به دلیل فواصل زمان طولانی بین دفعات واکسیناسیون سطح ایمنی پایین بیاید .

9- واکسیناسیون از نظر فنی ضعیف باشد ایمنی مورد نیاز در بسیاری از افراد گله ایجاد نخواهد شد .

10- گله شامل پرنده هایی باسنین مختلف باشد .

11- غلظت آمونیوم ویا گرد و غبار در سالن زیاد باشد .

12- کیفیت بستر نامطلوب باشد .

واکنش های عصبی :

پس از واکسیناسیون ممکن است علائم عصبی مشاهده شوند یکی از نمونه های آن آنسفالیت و آنسفالوپاتی پس از استفاده ازواکسن نیوکاسل می باشد علائم آن شامل پیچش ، لرزش و یا فلجی اندام می باشد واکنش های عصبی ممکن است به مرگ منتهی شود .

سرخوردگی سیستم ایمنی :

سرخوردگی سیستم ایمنی درحال حاضر یکی از تهدیدات عمده صنعت مرغداری درمرود واکسیناسیون علیه بیماری گامبورو به شمار می رود استفاده از واکسن گامبوروی اینترمدیت پلاس می تواند منجر به آسب شدید سیستم ایمنی و سرخوردگی آن شود که نتیجه آن پاسخ نامناسب بدن پرنده به واکسن بیماری هایی چون نیوکاسل و برونشیت عفونی می باشد بنابراین واکسیناسیون باشکست مواجه می شود . گله هایی که دچار سرخوردگی سیستم ایمنی می شوند ممکن است به درماتیت قانقرایابی ، آنتریت نکروزه ویا کوکسیدیوز مبتلا شوند معمولا هرچه شدت واکنش بیشتر باشد آسیب بیشتری به سیستم ایمنی واردخواهد شد .

آلوده کننده ها :

یکی از معضلات استفاده از واکسن ها نفوذ عوامل ویروس به انها می باشد به عنوان نمونه آدنوویروس عامل سندرم کاهش تولیدتخم EDS رئوویروس و همچنین ویروس عامل ریتکولوآندوتلیوز درواکسن های بیماری مارک دیده شده اند .

حساسیت شدید :

این مورد به ندرت در پرنده ها مشکل ساز می شود و دلیل آن نیز این است که بسیاری ازواکسن های ویروسی حاوی آنتی بیوتیک هایی می باشند که در فرایند تهیه واکسن از آنها استفاده شده است وممکن است بعضی از افراد گله به این آنتی بیوتیک ها حساس باشند به عنوان مثال برخی از واکسن های ویروسی که از کشت سلول جانوری تولید شده اند ممکن است باعث شوک آنافلاکسی در پرنده شوند .

واکنش های تحریکی :

گاهی پس از واکسیناسیون ممکن است بیماری جدای از آنچه که گله را علیه آن واکسینه کرده ایم مشاهده شود فرایند آن نیز به این شکل است که عامل بیماری زا قبلا در بدن پرنده وجود داشته است و استفاده از واکسن مانند یک عامل استرس را عمل نموده و باعث کوتاه شدن دوره کمون بیماری مذکور در بدن باعث تبدیل بیماری از حالت نهفته به حالت کلینیکی می گردد .

نقایص فنی :

شامل مواردی ازجمله نقص در تولید واکسن مانند ضعیف نبودن میکروب واکسن به اندازه کافی ، استریل نبودن تجهیزات و یا آلودگی میکروبی آنها می باشد سرنگها و سوزن های استریل نشده ناقل استافیلوکوک و استرپتوکوک می باشند .

راهکارهایی جهت واکسیناسیون موفق و به حداقل رساندن خطر واکنش های پس از آن :

استریل نمودن سرنگ ها و سوزنها به اندازه کافی
پرندگانی راکه از نظر کلینیکی بیمار یا شدید ناتوان و یا با استرس شدید مواجه هستند واکسن نزنید .
همواره از واکسنهایی استفاده کنید که تولید کننده ، انها را از نظر ایمنی خالص بودن و کیفیت آزمایش نموده است .
زنجیره سرد حمل ونگهداری واکسن را از زمان تحویل از تولید کننده تا زمان استفاده در مرغداری حفظ کنید .
واکسن را از آلوده شدن به عوامل بیماریزا مصون نگه دارید .
از واکسن ها و رقیق کننده های تاریخ گذشته و خراب استفاده نکنید .
استفاده از واکسن گامبوروی اینترمدیت پلاس فقط در مناطقی مجاز است که گامبوروی فوق حاد شیوع دارد و می تواند باعث تلف شدن 50% گله شود چنانچه دراین مناطق واکسیناسیون موجب سرخوردگی سیستم ایمنی گله شود بهتر است %50 گله را از دست بدهید تا ازاین واکسن استفاده کنید .
همیشه از سویه های مناسب واکسن استفاده کنید .
از ملایم ترین سویه های واکسن استفاده کنید .
هنگام واکسیناسیون موارد ضروری را رعایت کنید .

یک مورد تحقیقی

قراربود دو گله مجزای مادر علیه نیوکاسل واکسینه شونددرگله A واکسن نیوکاسل به صورت داخل عضلانی تزریق شد و واکسن لاسوتا به صورت قطره داخل چشمی مورد استفاده قرار گرفت . در گله B از واکسن نیوکاسل مریال به صورت داخلی عضلانی استفاده شد واز واکسن لاسوتا به صورت قطره داخل چشمی مانند گله A استفاده شد همانطور که می دانیم استفاده از واکسن زنده حداقل باید 4 هفته قبل از تجویز واکسن کشته مرتبط با آن صورت گیرد دراین مورد تحقیقی بنا به دلایل خاص واکسن زنده کشته همزمان مورد استفاده قرار گرفت . لاسوتا از سویه لنتوژنیک می باشد و شاخص ICPI آن برابر با 42% م یباشد ویروس لاسوتا و درمخاط مجاری تنفسی تکثیر می یابد .واکسن مریال حاوی VG/GA می باشد که از نوع غیر بیماری زای لنتوژنیک می باشد و از روده ی بوقملون های سالم جدا شده است این ویروس بیشتر درمجاری روده ای تکثیر می یابد چند روز پس از واکسیناسیون تولید مرغ در هر دوگله کاهش پیدا کرد این میزان در سالن A برابر با 8 درصد و در سالن B برابر با 4 درصد بود چنین تصور می شود که آلودگی قبلی به مایکوپلاسما و پایین بودن میزان ایمنی باعث این افت شده است در این مورد کیفیت پوسته تخم هیچ تغییری نکرد برای حل نمودن مشکل از داروی فومارات هیدروژن تیامولین به میزان 25 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پرنده به مدت 2 روز استفاده شد 7 روز پس از درمان گله به آن پاسخ مثبت داد و ظرف چند روز تولید به حالت اولیه برگشت .

از آزمایش فوق نتایج زیر بدست می آید :

1- تعیین وضعیت ایمنی گله قبل از واکسیناسیون امری ضروری است .

2- هیچ گاه نباید از واکسن زنده و کشته همزمان استفاده نمود .

3- چنانچه گله مشکوک به آلودگی مایکوپلاسما است درهنگام استفاده از واکسن های زنده حتما باید با استفاده از یک آنتی بیوتیک مناسب گله را علیه مایکوپلاسما ایمن کنیم

4- سویه VG/GA به نظر می رسد نسبت به لاسوتاواکنش های منفی کمتری ایجاد کند .

فصلنامه صنعت طیور قم – مجله بین المللی طیور