پرورش و نگهداری طیور اقتباس از کتاب اصول علمی و عملی پرورش طیور – دکتر جواد پور رضا
رشد و پرورش جوجه به طور طبیعی توسط مرغ صورت می گیرد . این طریق پرورش راندمان زیادی ندارد و تنها در روستاها امکان پذیر است . در واحدهای بزرگ مرغداری همیشه تعداد زیادی جوجه پرورش داده می شود . در این روش که روش مصنوعی نام دارد پرورش و نگهداری جوجه ها در هر فصل و شرایط آب و هوایی امکان پذیر است . در روش مصنوعی پیش گیری بیماری ها بخوبی امکان پذیر است و شرایط محیطی مورد لزوم را می توان به دقت کنترل کرد . شرایط لازم برای پرورش و نگهداری جوجه
۱-حرارت : به دلیل عدم تکامل سیستم گرم کننده بدن در جوجه، جوجه های کوچک قادر به گرم کردن و کنترل درجه حرارت بدن خود نیستند . گرم کردن جوجه به طور طبیعی توسط مرغ مادر انجام می گیرد. در روش مصنوعی گرم کردن جوجه ها به وسیله مادرهای مصنوعی انجام می گیرد . جدول زیر حرارت های لازم برای جوجه و مرغ را در سنین مختلف نشان می دهد .
سن /هفته
درجه حرارت
کاهش حرارت سالن باعث فلج دستگاه تنفس جوجه می گردد و منجر به خفه شدن آن می شود . جوجه دو روزه می تواند مدت ۳۵ دقیقه در حرارت ۳/۲- درجه سانتگراد دوام بیاورد . نوسان در حرارت باعث بروز اسهال در جوجه می شود . همچنین افزایش حرارت که به ندرت انتقال می افتد سبب اسهال و کاهش رشد می شود . دستگاههای گرم کننده به دو دسته یعنی مادرهای مصنوعی زمینی و مادرهای قفسی یا با بطری تقسیم می شوند . مادرهای زمینی
این دسته از مادرهای مصنوعی روی زمین قرار دارند و جوجه ها در زیر یک سرپوش جمع شده و گرمای لازم را بدست می آروند . حرارت زیر سرپوش از طریق سوختن ذغال ، نفت و یا گاز ، اشعه مادون قرمز و یا تشعشع تامین می شود . استفاده از مادرهای ذغالی و نفتی به علت تولید زیاد گازکربنیک توصیه نمی شود . بهترین روش استفاده از یک نوع بخاریهای برقی است که مولد اشعه مادون قرمز هستند ولی هزینه این بخاریها بالاست . در نوع تشعشع کف سالن را با لوله هائی که آب گرم و یا هوای گرم در آنها جریان دارد می پوشانند و جوجه ها حرارت لازم را از این طریق بدست می آورند ، ولی سرمایه گذاری این سیستم زیاد است . ظرفیت مادرهای گازی برابر ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ جوجه است ، لذا بر حسب تعداد جوجه در سالن بایستی تعداد کافی مادر مصنوعی در سالن نصب گردد .
در مرغداری های مدرن بزرگ از مادرهای مصنوعی استفاده نمی شود بلکه در ابن مرغداری ها تمام فضای سالن را به طور یکنواخت گرم می کنند . در این روش بجای مادرهای مصنوعی از سیستم حرارت مرکزی که هوای گرم را وارد سالن می کند استفاده می شود . مادرهای قفسی
در این سیستم جوجه ها را در قفس پرورش می دهند . این روش پرورشی نسبت به روش بستر دارای معایب و محاسنی است که در مورد آنها بحث خواهد شد . باطری ها دو دسته هستند باطری هایی که دارای منبع حرارتی هستند و به باطری های اولیه یا شروع کننده معروفند و نوع دیگر فاقد منبع حرارتی بوده و قفس های پایانی یا تمام کننده نام دارند .
قفس های دسته اول دارای منبع حرارتی بوده که با مقاومت های الکتریکی و یا لوله های حاوی هوای گرم ، گرم می شوند . این قفس ها را تا پایان هفته چهارم بکار می برند . پس از این مدت جوجه ها را به قفس هایی که فاقد منبع حرارت می باشد انتقال می دهند و جوجه ها تا موقع فروش و یا انتقال به قفس های تخمگذاری در این
قفس ها باقی می مانند . گاهی ممکن است قفس های اولیه فاقد منبع حرارتی باشد که در این صورت همه قفس ها را در سالن می گذارند و هوای سالن را به طور یکنواخت گرم می کنند . محاسن روش نگهداری جوجه در باطری عبارتند از:
۱- امکان نگهداری تعداد زیادی جوجه در واحد سطح
۲- سهولت تشخیص جوجه های سالم از نا سالم
۳- بهداشتی بوده و امکان اشاعه بیماری در آن کمتر می باشد . معایب این سیستم عبارتند از:
۱- هزینه اولیه آن زیاد است .
۲- به علت تراکم جوجه شیوع بیماری کانیبالیزم بیشتر است . تهویه
برای رشد جوجه های گوشتی و مرغان تخمگذار وجود تهویه کافی اهمیت خاص دارد . مادرهای مصنوعی بطریقی باید قرار بگیرند که مانع رسیدن مداوم هوای تازه به جوجه ها نشوند . هدف از تهویه مناسب اولاً خارج کردن بخار آب و گازهای داخل سالن و ثانیاً تامین اکسیژن کافی برای تنفس است . حدود ۸۰ درصد مدفوع طیور آب است . بعلاوه مقدار زیادی بخار آب نیز از سطح آب خوری ها خارج می گردد . اگر این رطوبت ها از سالن خارج نشوند به سبب مرطوب شدن بستر موجب شیوع بیماریهایی مثل کوکسیدیوز (اسهال خونی) می شود . در اثر فعالیت میکروبها بر روی مواد ازت دار مدفوع مقدار زیادی گازکربنیک حاصل شده از مدفوع ، از مادرهای نفتی و گازی نیز مقداری گازکربنیک تولید می شود . تجمع این گازها در سالن اثرات سوئی از قبیل کاهش رشد و یا بروز بیماری های تنفسی(برونشیت مزمن) را همراه دارد و بایستی به وسیله سیستم تهویه مناسب دفع شوند. عدم کفایت تهویه باعث باعث مرطوب بودن بستر ،استنشاق بوی آمونیاک ، موجب تعویق رشد وکاهش راندمان تبدیل غذایی می شود. در ساختمانهای بدون دریچه به ازای هر کیلو گرم وزن بدن جوجه های گوشتی حدود ۲ فوت مکعب در دقیقه و به ازای هر کیلو گرم وزن مرغان تخمگذار ۳ فوت مکعب در دقیقه هوا لازم است . به عبارت دیگر میزان هوای لازم به ازای هر درجه فارنهایت برای هر کیلو گرم وزن بدن برابر با ۰۲۶۴/۰ فوت مکعب است . مساحت سالن، آبخوری و دانه خوری
بسته به نوع ساختمان و سیستم پرورش تعداد مرغی که در هر متر مربع نگهدار ی می شود فرق می کند . در ساختمانهای معمولی و بدون عایق در هر متر مربع ۱۰ مرغ گوشتی و در ساختمانهای عایق دار با وسائل اتوماتیک در هر مترم مربع ۱۲ مرغ و در ساختمانهای بدون پنجره و تمام اتوماتیک در هر متر مربع ۱۴ تا ۱۵ مرغ نگهداری می شود . نیمچه های تخمگذار نیاز به فضای بیشتری دارند و معمولا از ۶ تا ۲۰ هفتگی بین ۶ تا ۸ نیمچه در متر مربع نگهداری می شود .
هر مرغ گوشتی به طور متوسط در مدت ۸ هفته احتیاج به ۴ تا ۵/۴ کیلو گرم غذا دارد . مقدار آب مورد نیاز در سنین مختلف در جدول زیر نشان داده شده است . هر ۱۰۰ مرغ در پایان ۸ هفته روزانه به ۲/۱۵ لیتر آب نیاز دارد .
