درجه حرارت و رطوبت در پرورش طیور

درجه حرارت و رطوبت در پرورش طیور

مدیریت گله های مادر در شرایط آب و هوایی گرم

در کشورهایی که دمای هوا اغلب به بالاتر از 30 درجه سانتی گراد می رسد باید مدیریت خاصی را برای ثابت نگه داشتن تولید درگله اعمال نمود صنعت پرورش مرغ گوشتی امروزه نیاز به تولید جوجه ای با کارایی بسیار بالا ، افزایش وزن سریع ، ضریب تبدیل غذایی خوب و ماندگاری بالا دارد تا بیشترین میزان گوشت را تولید نماید . درعین حال متخصصین اصلاح نژاد طیور باید سطح تولید را در گله های مادر، در حداکثر مقدار ممکن حفظ نمایند علت تاکید مداوم بر بالابودن میزان تولید ، بیشتر بودن تعداد تخم مرغ قابل جوجه کشی است زیرا از این طریق می توان به تعداد بیشتری جوجه یکروزه گوشتی دست یافت همانگونه که گله های مادر به منظور بهبود مستمر و مداوم در عملکرد جوجه های گوشتی ، بهگزینی می شوند قابلیت افزایش وزن سریع در مرغ مادر نیز افزایش می یابد مدیران تولید گله های مادر باید با پذیرفتن این موضوع و تنظیم و بهبود روشهای مدیریتی به حداکثر توان ژنتیکی مرغهای گله خود در زمینه تولید دست یابند به طور مثال اگر در گله های مادر امروزی اصول تغذیه به خوبی رعایت نشود و یا اینکه از معیار نامناسبی برای کنترل وزن گله در این مرحله خوراک بیشتری مصرف کرده و زمانی که به مرحله تولید می رسد وزن بسیار بالایی داشته باشد در چنین گله ای سن بلوغ **** افزایش یافته و شروع تولید به تاخیر می افتد و عملکرد تولید گله پایین تر از حد انتظار خواهد بود .

مشکلات در مناطق با آب و هوای گرم
مشکل اصلی در مناطق گرمسیری بالا بودن دمای هوا می باشد حرارت به طور مستقیم و یا غیر مستقیم اثرات نامطلوب زیادی روی جوجه ها می گذارد اثرات مستقیم اثرات نامطلوب زیادی روی جوجه ها می گذارد اثرات مستقیم عبارتند از تلفات بالا ، کاهش مصرف غذا و دارا بودن سرعت رشد آهسته ، ضریب تبدیل غذایی نامطلوب و کاهش در باروری . اثرات غیر مستقیم عبارتند از گرمازدگی گله ، بروز بیماریها به خصوص عفونتهای باکتریایی از قبیل اشریشیاکولی و سالمونلا ، وقوع بالای کانیبالیسم به علت شدت نور زیاد در نواحی گرمسیری .

اصول مدیریت
هدف کلی در مزارع مرغ مادر تولید تعداد زیادی جوجه یکروزه گوشتی و تخمگذار با کیفیت عالی است جهت رسیدن به این هدف مدیریت اصولی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و باید تمام نکات زیر را مورد توجه قرار داد :
1- رعایت کامل اصول بهداشتی – ایزوله بودن مزرعه ، یک سن بودن جوجه ها در سالنهای یک مزرعه و تخلیه همزمان سالنها ، نظافت و سپس ضد عفونی کامل سالنها پس از تخلیه ، کنترل صحیح ورود و خروج در مزرعه و معدوم نمودن صحیح لاشه های تلفات .
2- نوک چینی صحیح و با دقت
3- برنامه نوری کنترل شده .
4- برنامه غذایی کنترل شده .
5- برنامه واکسیناسیون مناسب .
6- مراقب صحیح از گله .
7- آب آشامیدنی با کیفیت خوب .
8- کنترل وزن بدن و یکنواختی گله .
9- تهویه مناسب .
10 – تغذیه صحیح و فرمولهای غذایی مناسب .

پیشگیری و حل مشکلات دمای بالا
گرم بودن هوا در مناطق گرمسیری یک مشکل دائمی است زیرا در این کشورها دمای هوای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد طبیعی است حداکثر دمای روزانه می تواند به 39 تا 40 درجه نیز برسد مرغدار باید برای حل مشکلات مربوطه موارد زیر را رعایت نماید :
1- کاهش دمای سالن پرورش جوجه از طریق عایق سازی سقف و پاشیدن اب روی آن و استفاده از مه پاش در داخل سالن و داشتن یک سیستم تهویه خوب .
2- تهویه سالن جوجه ها را با نصب یک هواکش با اندازه بزرگتر از 36 اینچ افزایش دهید و در مناطقی که احتمال قطع برق وجود دارد باید به تعداد کافی دریچه هوا در سقف ویا در دیوار سالن نصب نمود تا در هنگام قطع برق بتوان از تهویه طبیعی بهره گرفت .
3- مصرف آب آشامیدنی را افزایش دهید برای خنک نگه داشتن آب لوله اصلی اب باید در زیر زمین نصب شده باشد در صورت وجود امکان آلودگی آب ، جهت از بین بردن عوامل بیماریزا از قبیل کلی فرمها آب باید ضد عفونی شود .
4- افزایش میزان مصرف غذا با تغییر دادن برنامه نوری به طوری که جوجه ها هنگام صبح که خنک ترین ساعات روز است قادر به مصرف غذا باشند در ضمن می توان با افزایش میزان تراکم مواد مغذی خوراک و تامین تهویه خوب به این مسئله کمک نمود .
5- کاهش تراکم سالن در مواقع گرما .

مدیریت گله های مادر گوشتی
کنترل وزن بدن مرغها : با توجه به اینکه جوجه های گوشتی طوری اصلاح شده اند که دارای سرعت رشد زیاد وراندمان غذایی بالایی باشند بنابراین مرغهای گله های مادر نیز باید دارای صفات ژنتیکی مشابهی باشند با وجودی که افزایش وزن سریع در جوجه های گوشتی ضروری است ولی ثابت شده است که این مسئله میتواند مشکل افرین باشد کنترل وزن در مرحله رشد و قبل از تخمگذاری بسیار مشکل می باشد ولی از بیشترین اهمیت برخوردار است عدم توجه به وزن مرغها و خروسهای گله مادر گوشتی می تواند باعث به تاخیر افتادن آغاز تولید تا بعد از 25 هفتگی شود در نتیجه تعداد کمتری تخم از هر قطعه مرغ حاصل گشته ، باروری و جوجه درآوری کاهش می یابد و مرغ در حال تخمگذاری نسبت به هوای گرم حساستر می شود بدین ترتیب تلفات چنین گله ای بیشتر بوده و عملکرد پایین تری را نشان می دهد .

کنترل وزن بدن
1- کنترل شدید وزن بدن مرغ در سنین اولیه ضروری است به ازا هر مرغ 5/0 کیلوگرم از خوراک پیش دان درنظر بگیرید این مقدار باید برای دو هفته تغذیه کامل کافی باشد سپس خوراک رشد را مورد استفاده قرار داده و محدودیت غذایی را اعمال نمایید وزن بدن مرغ در چهار هفتگی باید بین 400 تا 450 گرم باشد .
2- یک افزایش وزن دائمی و اهسته را بین سنین 5 تا 15 هفتگی حفظ نمائید افزایش وزن در طی سنین 5 تا 10 هفتگی باید در سطح پایین و 90 گرم درهفته از 11 تا 15 هفتگی ، 90 تا 110 گرم در هفته مناسب باشد .
3- افزایش وزن از سن 16 تا 26 هفتگی باید تسریع گردد در طی این دوران ، رشد و تکامل اندامهای تولید مثل نیمچه ها و بلوغ **** شروع شده است در صورتی که سالنها کاملا بسته نیستند برای گله ای که با کوتاهتر شدن طول روز مواجه است افزایش وزن در این مرحله باید بیشتر از گله ای باشد که در فصلی است که طول روز افزایش می یابد هنگامی که نیمچه ها به سن 16 تا 20 هفتگی می رسند افزایش وزن آنها باید بیشتر از سایر مراحل باشد دراین مرحله وزن بدن باید 150 تا 160 گرم در هفته افزایش یابد برای گله هایی که با افزایش طول روز مواجه هستند افزایش وزن در سنین 16 تا 20 هفتگی باید کمتر یعنی حدود 11 تا 115 گرم در هفته باشد افزایش وزن بدن نیمچه ها در 21 تا 24 هفتگی باید به طور ناگهانی بالا برود و به 150 تا 160 گرم در هفته برسد اما محدودیت غذایی باید با احتیاط صورت گیرد زیرا استرسی که دراثر محدودیت غذایی گله وارد می شود می تواند باعث بروز کانی بالیسم و یا کوکسیدیوز شد نوک چینی صحیح ، عملکرد مناسب دانخوری و کاهش شدت نورمی تواند این مشکلات را تا حدی کاهش دهد . رعایت این برنامه غذایی نه تنها حساسیت گله را نسبت به استرس گرمایی کاهش می دهد بلکه باعث می شود گله به موقع به تولیدبباید بهتری داشته باشد تداوم تخمگذاری بیشتر شود وجوجه با کیفیت بهتری تولید گردد قدرت باروری خروس و فعالیت ان نیز افزایش می یابد برای بدست آوردن درصد جوجه درآوری بالاتر ، موارد زیر بایدمرود توجه قرار گیرند . تجهیزات و برنامه ها باید به سهولت قابل استفاده و اجرا باشند علی رغم آگاهی عمومی مبنی بر اینکه نیازهای غذایی مرغ و خروس متفاوت می باشند اما اغلب مردم ترجیح می دهند تا برای جلوگیری از بروز اشتباه درتغذیه که می تواند اثرات زیانباری برای تولید داشته باشد از یک فرمول غذایی برای هر دو جنس استفاده کنند بهتر است برای کنترل وزن خروسها از دانخوریهای بشقابی استفاده شود البته خروسها از دانخوریهای بشقابی استفاده شود البته مرغها و خروسها با هم در صبح زود تغذیه می شوند برنامه غذایی باید طوری تنظیم گردد که کنترل وزن جوجه خروسها به موازات جوجه مرغها صورت گیرد وزن خروسها در 4 تا 5 هفتگی باید 150 درصد وزن مرغها باشد در طی دوره تولید ، خروسها همیشه باید 30 درصد سنگین تراز مرغها باشند مقدار غذای روزانه خروسها در این دوره 115 تا 130 گرم است برای جلوگیری ازدسترسی مرغها ، دانخوری ها خروسها باید در موقعیت بالاتری قرار گیرد وبرای جلوگیری از مصرف جیره مرغها توسط خروسها ازنرده های فلزی بر روی دانخوری مرغها استفاده می شود .
استفاده از pad و یا پوشال جهت خنک سازی تبخیری
دمای بالای هوا در مناطق گرمسیری یک مشکلی عمده می باشد تلاش شده است تا با استفاده از سالنهای باز این مشکل برطرف گردد با وجود این سیستم های خنک کننده تبخیری روش موثری را به منظور حفاظت گله در برابر تلفات ، وقوع بیماری و افت تولیدناشی از استرس گرمایی برای صنعت طیور فراهم کرده است . در این سیستم ، هوا با فشار از میان لایه های پوشال مرطوب که دارای سطح زیادی می باشند عبور کرده و وارد سالن می شود حرارت هوا ، آب این سطوح را تبخیر کرده و در نتیجه از دمای هواکاسته شده و به رطوبت آن افزوده می شود . در 3 تا 4 سال اخیر در تایلند این سیستم برای گله های مرغ گوشتی بیشتراز گله های مرغ مادر مورد استفاده قرار گرفته است سالنها معمولا به طول 120 متر ، عرض 12 متر و ارتفاع 4 متر می باشند pad یا لایه پوشالی که برای این نوع سیستم خنک سازی استفاده می شود دارای قطر 15 سانتی متر ، ارتفاع 5/1 متر و طول 24 متر است در ابتدا ، پوشال را در یک طرف سالن نصب می کردند اما بعدا طول 24 متر را نصف کرده و هر قسمت در یک طرف سالن درست در مقابل یکدیگر نصب شد تا از این طریق سالن به طور یکنواخت تری خنک شود . عایق بندی سقف به منظور جلوگیری از انتقال حرارت تشعشعی به داخل سالن ، اهمیت دارد در مراحل اولیه از نوعی میکروفیبر برای عایق سازی استفاده می شد ولی با توجه به نقاط ضعفی که این ماده داشت در حال حاضر از پلی اورتان در سطح داخلی سقف استفاده می شود آزمایشهایی در حال انجام است که ورقهای منعکس کننده حرارت برای نصب روی پشت بام استفاده شود این نوع ورقها در مقایسه با پوششهای شیمیایی پشت بام ارزانتر تمام می شوند و به همین دلیل احتمالا در اینده استفاده از این نوع عایق بندی بر سایر انواع ترجیح داده خواهد شد . برای استفاده از سیستم خنک سازی تبخیری باید سالن کاملا بسته باشد و هیچ راه دیگری برای ورود هوا به جز از طریق سیستم تهویه وجود نداشته باشد به منظور هدایت جریان هوا برروی پرنده ها ، صفحات برگرداننده هوا به فاصله 12 متر از سقف آویزان می شوند هوا با سرعت 12 متر دردقیقه و توسط 8 هواکش 48 اینچی به ظرفیت 20 هزار فوت مکعب در دقیقه که درانتهای دیگر سالن قرار گرفته اند به درون سالن کشیده می شود .

فواید سیستم خنک سازی تبخیری
این سیستم استرس گرمایی را کاهش داده و باعث بهبود سلامت گله می شود که منجر به تولید بالاتر در گله های مادر می گردد تلفات به خصوص در فصول گرم کاهش می یابد . در مقایسه با سالنهای باز ، به تعداد کمتری هواکش نیاز است که این امر موجب صرفه جویی در مصرف برق می شود از ان جایی که در این سیستم میتوان سالن را تقریبا به طور کامل تاریک نمود برنامه های نوری به راحتی قابل اجرا بوده و در نتیجه می توان رشد گله را به خوبی تحت کنترل قرار داد هوا به طور یکنواخت در سالن جریان می یابد هوای تازه ای که میان این سیستم عبور میکند درمدت کوتاهتری توسط هواکش خارج می شود این عبور سریع باعث کاهش مقدار گاز امونیاک در سالن می گردد در هنگام استفاده از سیستم خنک کننده برای جوجه های گوشتی ، میران رشد وبازده غذایی افزایش می یابد .

نکاتی را که در این سیستم باید مورد توجه قرار داد
وجود سیستم برق اضطراری وسیستم هشدار دهنده از ضروریات این سیستم است در صورت قطع برق به مدت بیش از دوساعت ، پرندگان سریعا تلف می شوند . هواکش ها ، مسیرهای ورودی هوا و صفحات منحرف کننده هوا باید به طور مرتب کنترل شده و از کار کردن انها با حداکثر بازدهی اطمینان حاصل نمود . در صورتی که مقداراملاح کلسیمی آب بالا است باید هر چند وقت یک بار سیستم را شستشو داد تا از تجمع املاح و بسته شدن منافذ عبور هوا جلوگیری به عمل اید . برای کنترل حشرات و جلبکها بر روی سیستم و حفظ کارایی آن ، استفاده از حشره کشها ضروری است .

سالنهای بسته
همان طور که قبلا اشاره شد یکی از فواید سیستم خنک سازی تبخیری درمقایسه با استفاده از سالنهای باز ، توانایی ایجادتاریکی در سالنهایی است که به این سیستم مجهز هستند . هدف از بکارگیری سالن بسته ، کنترل بلوغ **** در نیمچه های مادر است به طوری که انها درزمان موردنظر یعنی در 25 هفتگی به تولید بیایند تحت شرایط طبیعی ، شروع تخمگذاری به وسیله ترکیبی از افزایش دائمی وزن بدن و بلوغ **** کنترل می شود اصولا در یک سالن بسته ، طول مدت روشنایی و همچنین شدت نور در طی دوران رشد ،در حد پایینی کنترل می شود زمانی که نیمچه ها ازنظر سن و وزن بدن به حد مناسب برسند برنامه نوردهی با افزایش طول مدت روشنایی و میزان شدت نور به حالت معمول برگردانده میشود از این طریق می توان نیمچه ها را به موقع به تولید آورد .

خلاصه
اغلب نکاتی که مورد بحث قرار گرفت در رابطه با گله های مرغ مادرگوشتی بود معذالک به سادگی میتوان اصول مربوطه را در جهت پرورش گله های گوشتی و یا مدیریت گله های تخمگذار بکارگرفته اما به دلیل آنکه استفاده از طرحها وایده های جدید هزینه زیادی در بر دارد قبل از اجرا باید تحلیل اقتصادی لازم روی آنها صورت بگیرد اما مهمترین نکته ، نیروی انسانیست که باید تعلیم لازم را ببیند تا برداشت مناسبی از روشها و تجهیزات جدید داشته باشد و در ان صورت است که می توان به حداکثر عملکرد دست یافت .

فصلنامه چکاوک – شماره 24 – مهندس محسن بختیاری

کاهش ضایعات جوجه کشی درآب و هوای گرم

مدیریت کارخانه جوجه کشی به دلیل حساسیت تخم مرغ ، جنین ، انکوباسیون ، نظارت بر محیط و تجهیزات کارخانه جوجه کشی کار بسیار حساس محسوب می شود با وجودی که عملکرد کارخانه های جوجه کشی در مناطق مختلف از محلی به محل دیگر فرق میکند اما در کشورهای در حال توسعه ای که در مناطق آب و هوای گرم واقع شده اند به طور مکرر با ضایعات سنگین غیر قابل انتظار و غیر طبیعی مواجه می شویم . در بسیاری از موارد میانگین ضایعات جوجه کشی به علت مرگ و میر جنین در طول مراحل مختلف انکوباسیون از 10 درصد تجاوز می کند د رحالی که در اروپا و آمریکا میانگین آن معمولا 5 تا 6 درصد یا کمتر است 15-10 درصد دیگر از تلفات جنینی نیز به عدم باروری مربوط می باشد و تقریبا 2-1 درصد تخم مرغ های قابل جوجه کشی به خصوص در طی تابستان به عنوان تخم مرغ انفجاری از دست می روند درنتیجه 25-20 درصد مجموع تخم مرغهای چیده شده در دستگاه به جوجه تبدیل نمی شوند . با ادامه افزایش قیمت خوراک دام و سایر هزینه ها ، بسیاری از جوجه کشیهای کوچک که درامد زیادی ندارند سرانجام تعطیل می شوند نتایج جوجه کشی نیز غالبا در زمستان با تابستان متفاوت است میانگین هچ تخم مرغهای چیده شده در یک دوره داوزده ماهه به طور متوسط 75-70 درصد خواهد بود در حالی که میزان هچ تخم مرغهای تولید شده در طول زندگی یک مرغ بین 65-60 درصد تغییر می کند با توجه به تحقیقات مستمر ده سال گذشته بر روی گله های مادر گوشتی ، درصد هچ تخم مرغهای جوجه کشی 6-5 درصد افزایش یافته است که این پیشرفت به سبب بهبود مدیریت و بکارگیری تکنیکهای مانند کنترل نور و تغذیه جداگانه مرغ و خروس بدست آمده است که سبب غلبه بر مشکلاتی نظیر افزایش وزن ، بلوغ زودرس و خروسهای فاقد کارایی شده است . متاسفانه در کشورهای در حال توسعه مسائلی نظیر نامطلوب بودن پوسته تخم مرغ ، باروری ضعیف ، تولید تخم مرغهای کوچک ، بلوغ زود رس و مشکلات پا در خروسها به دلیل افزایش وزن ، منافع جوجه کشیها را به خطر می اندازند علی رغم این امر که تغذیه جداگانه خروسها با جیره اختصاصی باعث افزایش تولید 6-5 جوجه به ازا هرمرغ می شود ولی این مسئله هنوز در بسیاری از کشورها اجرا نمی شود کنترل نور نیز هنوز به عنوان یک مشکل مطرح است زیرا در سالنهای باز در فصل تابستان در مقابل اشعه خورشید ، فقط پرده ها قرار دارند که برای جلوگیری از نفوذ نور کافی نیستند گزارش می شود که عدم باروری به سب تنبلی خروسها در طی تابستان و یا مشکلات پا ناشی از افزایش بیش از حد وزن بدن خروسها ، علت 50-40 درصد ضایعات جوجه کشی به ازا کل تخم مرغهای چیده شده می باشد مشکلات پا در خروسها به سبب تنوسینوویت ، تورم مفصل استافیلوکوکی ، آبسه کف پا و سایر جراحات ، عدم باروری را تشدید می کند با داروهای سولفامیدی دلایل کلی برای پایین بودن جوجه درآوری می باشند در یک جوجه کشی موفق ، میانگین کل تلفات جنینی در طی 8-7 روز اول زندگی جنینی نباید از 5-4 درصد تخم مرغهای چیده شده تجاوز نماید .بررسی منظم تخم مرغهایی که هچ نشده اند به ماکمک میکند که دیابیم این مرگ و میر در چه سنی و به چه دلیل صورت گرفته است مرگ و میر جنینی ممکن است مسول عدم هچ 50% تخم مرغها و به همین میزان ضایعات ناشی از عدم باروری باشد ازآن جایی که جنین در طی دوران زندگی خود در معرض شرایط نامساعد مختلف قرار می گیرد می تواند در مراحل اولیه رشد تحت تاثیر برخی از عوامل از بین برود رشد اولیه جنین دربدن مرغ اتفاق می افتد در نتیجه تحت تاثیر سلامت و درجه حرارت بدن مرغ قرار میگیرد زیرا بلاستودیسک / بلا ستودرم قبل از گذاشتن تخم تشکیل شده است آزمایش تعدادی از تخم مرغ های تازه قبل از انکوباسیون می تواند به مشخص کردن وضعیت دقیق بلاستودیسک تخم مرغ نطفه دار از نظر ظاهر و اندازه به منظور تشخیص باروری و میزان هچ مورد انتظار کمک نماید . مرگ ومیر اولیه جنین ممکن است طی مراحل اولیه انکوباسیون رخ دهد که تقریبا 60-50 درص کل ضایعات را شامل می شود سرمای زمستان درجه حرارت نامناسب اتاق نگهداری و گرمای بیش از حد تابستان در طی حمل و نقل تخم مرغها ، اغلب باعث این مرگ ومیر ها می شود دود دادن غلط ، اثرات سو تغذیه ف بیماریها ، کرچی ، جمع آوری همزمان تخم مرغهای قابل جوجه کشی و تخم مرغهای کثیف روی بستر دلایل دیگری برای مرگ و میر اولیه جنینی هستند لانه های کثیف و شرایط بد بستر لانه ها اغلب منجر به الودگی میکروبی بیش از حد تخم مرغهای قابل جوجه کشی و در نتیجه افزایش مرگ و میر اولیه جنینی و یا جوجه های هچ نشده می شوند مشکلات مکانیکی مانند چرخش نادرست درستر ، ترک خوردگی پوسته ها را افزایش می دهد و سبب دهیدراتاسیون جنین زنده داخل تخم مرغ میشود ضمن اینکه درجه حرارت بیش از حد و رطوبت پایین نیز چنین تاثیری دارند . در جوجه کشیهای دارای سترهای چند سنی که درآنها تخم مرغها هر هفته یا هر دوهفته یک بار در دستگاه چیده می شوند و دود دادن تخم مرغها اغلب قبل از چیدن تخم مرغها انجام می پذیرد چنانچه تخم مرغها بیش از حد در معرض فرمالدئید قرار گیرند منجر به مرگ ومیر زود رس جنینی هم در تخم مرغهای جدید و هم در تخم مرغهایی می شود که قبلا چیده شده اند در چنین شرایطی جنینهای غیر طبیعی به صورت ایجاد جراحاتی در ناحیه سرجنین ها مشاهده می شوند درکشورهای در حال توسعه ، فرمالدئید هنوز به منظور دود دادن استفاده وسیعی دارد زیرا مواد پاک کننده و ضد عفونی کننده کلره درغلظتهای بالا سرطانزا هستند بین باروری مرگ ومیر اولیه جنینی تخم مرغها ارتباط وجود دارد باروری پایین تخم مرغها همواره با تلفات جنینی بیشتر همراه است و باروری بالای تخم مرغها منجر به جوجه دراوری بیشتر به دلیل مرگ و میر جنینی کمتر می شود . چنین مسائلی معمولا بعد از پیک تولید پیک نطفه داری و پیک جوجه درآوری گله مشاهده میشود در بعضی موارد وقتی گله درارتباط با خروسهای تنبل و پیر مشکل داشته باشد در صورت دسترسی به خروسهای جوان آنها را جایگزین خروسهای پیر و فاقد کارایی می کنند درمورد هر گونه افزایش مرگ ومیر اولیه جنینی نباید افلاتوکسینها و داروهایی را که در دان مصرف می شوند نادیده گرفت مرگ و میرهای جنینی بعد از هفته اول انکوباسیون درمناطق با اب و هوای گرم اغلب از 3/1 درصد تجاوز می کند در حالی که در اروپا و آمریکا این میزان 1-5/0 درصد گزارش شده است 13 درصد کل تلفات جنینی مربوط به این دوره می باشد و معمولا به وسیله عواملی ایجاد می شود که درارتباط با افزایش آلودگی میکروبی تخم مرغها و انکوباتورها هستند و به دلیل ضدعفونی غیر صحیح آنها و کیفیت بد آب مورد استفاده در جوجه کشی بروز می کند این گونه آبها غالبا حاوی تراکم بالایی از میکروبهای آن دوست می باشند . عوامل تغذیه ای و ژنتیکی نیز در بعضی موارد نقش دارند اما معمولا اعتقاد بر این است که نامناسب بودن درجه حرارت ، هندلینگ و چرخش تخم مرغ ها در انکوباتور اهمیت ویژه ای در افزایش مرگ و میر دراین مرحله از انکوباسیون دارند در پایان این دوره سر جنین به طرف انتهای پهن تخم مرغ می چرخد ازان جایی که جنین برای تامین اکسیژن مورد نیاز خود ، به جریان هوا در ستر وهچر احتیاج مبرم دارد و از طرفی افزایش دی اکسید کربن و دیگر گازهای سمی منجر به مسمومیت می شوند بنابراین در موارد بررسی مرگ و میر اواسط دوره جنینی یا حتی هفته آخر انکوباسیون تهویه نامناسب ستر و هچر نباید نادیده گرفته شوند غالبا فرسودگی تسمه ها و پولی های هواکشها جریان کامل هوا را در ستر محدود میکند مسدود شدن سیستم اصلی خروجی هوای هچری با کرک پرها و دیگر ضایعات نیز می تواند باعث اختلال درتبادل گازها گردد برای حل این مشکلات اندازه گیری میزان دی اکسید کربن درهوای ستر و سرعت هواکشها مفید خواهد بود درکشورهای در حال توسعه که اغلب گله ها آلوده به مایکوپلاسماگالی سپتیکم هستند مایکوپلاسماها خسارات زیادی را به صنعت طیور وارد می کند ضایعات حاصل در جنینها و جوجه ها را می توان به سادگی در کالبد کشایی جنین و با با کمک تکنیکهای ازمایشگاهی تشخیص داد . بیشترین موارد تخم مرغهایی که هچ نشده اند عبارتند از تخم مرغهای نوک زده ای که جنین قادر به خروج از انها نیست مرگ در پوسته ، تخم مرغهایی که مقدار آلبومن باقی مانده آنها زیاد است نابجایی و بد قرار گرفتن جنین ، جوجه های بدشکل ، جوجه های ضعیف و لاغر یا جوجه های نرم و وازده های بارز . سایر حالات غیر طبیعی شامل نوک طوطی ، نوک متقاطع ، کوری ، سرلرزان ، جوجه های با پاهای باز ، پنجه های پیچیده ومشکلات ناف می باشند علت دقیق چنین ضایعاتی را فقط به وسیله آزمایشهای دوره ای سیستماتیک بر روی تخم مرغ های قابل جوجه کشی در طی انکوباسیون و همچنین بررسی ضایعات جوجه کشی و توجه به مشکلات تغذیه ای و سلامتی گله می توان تعیین نمود با در نظر گرفتن چنین کاهشی در میزان قابلیت جوجه درآوری ، در جوجه کشی ها و گله های مادری که 30 تا 33 درصد تخم مرغ های آنها قبل از تبدیل به جوجه درجه یک از دست می روند نیاز مبرم و واضحی به بهبود استانداردهای مدیریت احساس می شود 10 درصد تخم مرغهای تولید شده در مزارع مرغ مادر ، غیر قابل جوجه کشی هستند که این تخم مرغها اغلب به علت ضعیف بودن پوسته ، پوسته های دارای خلل و فرج ، پوسته های بدشکل ، کوچک بودن و دیگر موارد غیر طبیعی حذف می شوند این موارد در طی تابستان و یا در هنگام بروز بیماریهایی مانند نیوکاسل ، برونشیت عفونی ، کریزا ، بیماری مزمن تنفسی و رئو ویروس ها افزایش می یابند . از نظر بازده کلی تولیدات یک مرغ در طول زندگی ، در مناطق آب و هوایی گرم ، 10 درصد دیگر ضایعات تخم مرغ های قابل جوجه کشی به علت مشکل فاقد نطفه بودن واقعی است که حائز اهمیت می باشد . ارتباط دادن تمام مشکلات به شرایط محیطی اشتباده است و به منظور بهبود بازدهی باید تجزیه و تحلیل مرتبی از نتیاج صورت پذیرد برای ارتقا استانداردهای مدیریت مزارع مادر و جوجه کشی ها جهت بهبود نتیایج جوجه کشی در آب و هوای گرم فعالیت وسیعی می توان انجام داد البته عملکرد تعدادی از جوجه کشی ها نیز مطابق پتانسیل زنتیکی نژادی است که برروی آن کار می کنند ولی تعداد آنها نادر است .

کاهش استرس گرمایی در طیور در طول ماههای گرم سال

مشاهدات انجام شده در کشورهای در حال توسعه نشان میدهند که توان تولید طیور در طول ماههای گرم سال متحمل خسارت شده و میزان تلفات بالاتر از حد انتظار می باشد اجازه بدهید با بررسی مسائل مربوط به تلفات بالا راه حلهای مناسب را جهت کاهش این مشکل ارائه نماییم . در کشورهای در حال توسعه روشهای تولید طیور به سرعت در حال تغییر می باشند در گذشته پروش طیور به صورت سنتی و با استفاده از سیستم پرورش آزاد انجام می گرفت در سالهای اخیر مرغداران با مکانیزه نمودن مرغداریها و کاهش تعداد کارگران درجهت تولید انبوه به سیستم صنعتی رو آورده اند درکشورهای در حال توسعه این روند به ویژه در مراکز شهری و اطراف آنها به وضوح قابل مشاهده می باشد مرغداران با کنترل عوامل محیطی فیزیکی شامل درجه حرارت ، رطوبت نسبی ، جریان باد و اجرای دقیق تر اصول مدیریت در زمینه تغذیه ، کنترل بیماریها ، بکارگیری برنامه نوری مناسب ، استفاده بهتر از نیروی انسانی ، بازاریابی و کاهش خسارات ناشی از جوندگان و حشرات درجهت عملکرد بالاتر و تولید بیشتر گام برداشته اند . مزایای دیگر سیستم صنعتی شامل جمع آوری ، حذف و استفاده بهتر از کود ، برگشت سرمایه بیشتر ازواحد سطح و افزایش استفاده از امکانات مراکز مالی از قبیل بانک توسعه ملی می باشد .

نحوه رقابت
سیاست اقتصادی بازار آزاد دربرخی از کشورهایی که طرح سیاسی خود را تغییر داده اند تاثیراتی به جای گذاشته است . بعید به نظر می رسد که مرغداران کشورهای در حال توسعه ، بدون سرمایه گذاری کافی در زمینه رشدوتوسعه صنعت مرغداران بتوانند با سایر کشورهای پیشرفته به رقابت بپردازند دستیابی به سطح بالای تولید و به منظور افزایش سوددهی ، توجه خاصی را به نکات کلیدی تولید می طلبد در غیر اینصورت ممکن است مشکلات جدی مانند تلفات بالا بروز نماید با توجه به این حقیقت که تحت شرایط سیستم صنعتی پرورش طیور جمعیت زیادی از طیور در فضای محدودی به سر می برند بنابراین اگر هدف ، دستیابی به سطح تولید بالا باشد تجهیزات و سالنها باید به خوبی طراحی و ساخته شوند به طوری که شرایط محیطی مطلوبی جهت حصول عملکرد بالا فراهم گردد . علاوه بر این مدیریت مطلوبی اعمال گردد مدیریت ضعیف توام با کارگر دارای کارایی کار پایین ، تغذیه نامناسب ، عدم کنترل مسائل بهداشتی و غیره ، ممکن است به سرعت موجب بروز تلفات بالا به ویژه در طول ماههای گرم سال گردد زیرا درطی این ماهها شرایط محیطی می تواند اثرات نامطلوب شدیدی روی عملکرد طیور به جای گذارد .

استرس گرمایی
در طول ماههای گرم سال دامنه تاثیر استرس گرمایی به میزان زیادی به وضعیت پرنده مانند سن و جثه پرنده ، مرحله تولید و همچنین به طراحی و ساخت سالنهای پرورش طیور بستگی دارد اگر چه واکنش نسبت به استرس گرمایی در گروههای مختلف به روشهای خاصی صورت می گیرد با این حال علائم مشترکی از استرس گرمایی در طیور مشاهده می گردد برای بهبود وضعیت فیزیولوژیکی پرنده لازم است دمای داخل آشیانه در محدوده حرارتی ، دمای بدن پرنده با انقباض و انبساط رگهای سطحی بدن ، تغییر وضعیت پرها و دفع حرارت از طریق تبخیری ریوی تنظیم می گردد چنانچه دمای محیط از این محدوده پایین تر رود ، به این نقطه ، درجه حرارت بحرانی گویند و برای حفظ درجه حرارت بدن ، افزایش فعالیت متابولیک ضروری است درجه حرارتی که در ان دمای محیط از این محدوده حرارتی بالاتر رود نقطه بالای حرارت بحرانی نامیده می شود که پرنده با افزایش سرعت دفع حرارت اضافی دمای بدن را تنظیم می نماید فراتر ازاین محدوده این حالت به طور مشخص در طول ماههای گرم سال اتفاق می افتد .

اثر سن پرنده
وسعت تاثیر استرس گرمایی علاوه بر شرایط آب و هوایی به عواملی مانند وضعیت فیزیولوژیکی پرنده شامل مرحله رشد و تولید بستگی دارد احتمال وقوع استرس گرمایی در جوجه های جوان در طول ماههای گرم و مرطوب سال کمتر است زیرا جوجه هایی که تازه از تخم خارج شده اند به سرما حساس می باشند به همین جهت توجه به درجه حرارت بحرانی در مورد جوجه های جوان در طول ماههای گرمایی در جوجه های جوان مرطوب سال کمتر است زیرا جوجه هایی که تازه از تخم خارج شده اند به سرما حساس می باشند به همین جهت توجه به درجه حرارت بحرانی در مورد جوجه های جوان اهمیت بسیار زیادی دارد بنابراین لازم است در چند هفته اول زندگی جوجه ها گرمای اضافی جهت ایجاد دمای مناسب سالن از طریق منابع مختلف حرارتی تامین گردد در حالی که این مسئله در خلال ماههای گرم سال چندان حیاتی نیست ولی با تامین حرارت اضافی برای جوجه ها ، واحدهای پرورش در طی فصول سرد و خشک و شبهای سرد ، می توان تلفات را تاحدی کاهش داد با افزایش سن پرنده ، حساسیت به سرما کاهش یافته وبالعکس حساسیت به گرما افزایش می یابد به دلیل تجمع چربی درزیر پوست و کامل شدن پوشش پر و عدم و جود غدد عرق ، کارایی دفع حرارت بدن در پرنده مسن کاهش می یابد درنتیجه درپرندگان مسن امکان وقوع استرس گرمایی افزایش می یابد .

نقش رطوبت نسبی
اطلاعات به دست آمده از بیشتر مناطق گرمسیری نشان می دهد زمانی که دمای هوا به 32 درجه سانتی گراد برسد ورطوبت نسبی هوا بیش از 80 درصدباشد شدت تاثیر استرس گرمایی افزایش می یابد در نتیجه بروز این شرایط میزان دان مصرفی کاهش می یابد و پرنده تلاش می کند با افزایش سرعت تنفس و دفع حرارت از طریق تبخیر ریوی ، دمای بدن خود را کاهش دهد پرنده ها همچنین به سمت نقاط خنک سالن حرکت نموده و تغییر وضعیتی در پرهای آنها مشاهده می شود در موارد بسیار شدید که دمای محیط به بالاتر از 40 درجه سانتی گراد می رسد پرنده در اثر گرمای زیاد از پای درامده و مرگ و میر اتفاق می افتد . علاوه بر تلفات مستقیم ناشی از استرس گرمایی منابع استرس زای دیگر شامل کاهش مصرف دان و افزایش وقوع بیماری در گله که با چنین شرایط گرم و مرطوب مرتبط می باشند نیز به طور غیر مستقیم موجب تلفات می گردند کاهش مصرف غیر مستقیم موجب تلفات می گردند کاهش مصرف غذا موجب افزایش حساسیت پرنده نسبت به بیماری های شایع در محیط می شود .
روشهای کاهش استرس گرمایی
کاهش میزان تلفات درگله های طیور به منظور بالا نگهداشتن سوددهی در واحدهای تجاری ضروری است برخی از نکات و موارد زیر می توانند در این زمینه موثر باشند .

· انتخاب مکان احداث مرغداری : سالن مرغداری باید در فضای باز احداث گردد به طوری که حداکثر استفاده ازتهویه طبیعی به عمل آید با این حال از احداث سالن در مکانهایی که دارای وزش باد شدید می باشند یا در پایین دره ها باید خودداری نمود .
· جهت سالن ها : لازم است جهت وزش بادهای معمول غالب در منطقه تعیین گردد به طوری که بادها در جهت محور طولی سالنها حرکت نمایند .
· طرح سالنها : سالنها باید به نحوی احداث گردند که تهویه طبیعی به راحتی انجام گیرد . فاصله بین سالنها باید به اندازه ای در نظر گرفته شود که تهویه طبیعی برای تمام سالنها به خوبی انجام شود به عنوان یک قاعده تجربی فاصله بین سالنها نباید از عرض سالنها کمتر باشد .
· زمینهای اطراف سالنها لازم است با علفهای کوتاه پوشانیده شود زیرا زمینهای فاقد علف گرمای بیشتری به داخل سالنها هدایت می کنند .
· رنگ نمودن سقف سالنها موجب کاهش تمرکز اشعه خورشیدی می شود این امر به کاهش دمای داخل سالن به میزان 10 الی 15 درجه سانتی گراد نسبت به دمای محیط کمک می نماید .
· درنظر گرفتن اندازه مناسب برای قسمت پیش امده لبه سقف سالنها جهت جلوگیری از ورود نور خورشید یا باران ضروری می باشد .
· درختکاری کنار سالنها جهت سایه اندازی روی سالن در اثر بادهای شدید تدابیر لازم اتخاذ گردد .
· طیور در ماههای گرم سال نسبت به ماههای سرد وخشک تقریبا به 20 درصد فضای بیشتر نیاز دارند به عبارت دیگر تعداد پرنده ای که در طول ماههای گرم سال در یک سالن یا پن نگهداری می شوند باید تقریبا 80 درصد جمعیت پرندگانی باشند که در طول ماههای سرد در همان سالن یا پن نگهداری می شوند در مورد پرنده هایی که در قفس نگهداری می شوند تعداد پرندگان را باید از 3 قطعه به 2 قطعه در هر قفس کاهش داد .
· از جیره های با تراکم انرژی بالا استفاده گردد زیرا تولید حرارت ناشی ازمتابولیسم این نوع جیره ها کمتر میباشد .
· از مصرف غذایی که ممکن است در زمان حمل و نقل یا در انبار مرطوب شده باشد خودداری نمایید
· تغذیه با استفاده از دان تازه ، در ساعات خنک روز انجام شود مطمئن شوید که آب خنک و تازه در تمام اوقات در دسترس پرنده قرار دارد .
· برای پرورش از نژادهایی که درمقابل استرس گرمایی مقاومت بیشتری دارند مانند نژادهای گردن لخت استفاده کنید .
· کنترل بیماریها : پن ها یا سالنها را همیشه درشرایط نسبتا خنک نگهداری نمایید بستر مرطوب و کثیف باید بلافاصله تعویض گردد از مصرف کوکسیدیوستات در دان اطمینان حاصل کنید .
· استفاده از تهویه مصنوعی .
در پایان لازم به ذکر است کاهش سطح ، مرگ و میر جهت حفظ سطح بالای سود آوری ، ضروری می باشد .

فصلنامه چکاوک – شماره 28 - مهندس حسن فاضلی

کاهش استرس ناشی از گرما در جوجه گوشتی

استفاده از پنکه های سقفی برای مخلوط کردن هوا
به عنوان جایگزینی برای سیستم تهویه تونلی

جریان هوا در سالنهای مرغداری و عبور آن از سطح بدن مرغها عامل بسیار مهمی در جلوگیری از افزایش درجه حرارت بدن و در نتیجه گرمازدگی است کاهش مصرف غذا و رشد و همچنین افزایش تلفات از اثرات مستقیم ازدیاد درجه حرارت می باشند افزایش سرعت جریان هوا قابلیت مرغان را از نظر دفع گرما به طور موثری بالا می برد . سالنهای مرغداری عموما درتابستانها به کمک جریان هوا تهویه می گردند که این عمل در سالنهای باز با بالا بردن کامل پرده های کناری و استفاده از پنکه های پروانه ای که در داخل و کنار سالن آویزان می شوند و هوا را به صورت افقی به جریان در می اورند امکان پذیر می گردد . چنین سیستم تهویه ای با به حرکت درآوردن جریان هوای زیاد در سطح مرغان و افزایش توانایی آنها در دفع حرارت اضافی بسیار بهتر و موثرتر از جریان هوای طبیعی می تواند هوای سالن ها را تهویه نماید روش دیگر تهویه سالنهای مرغداری در فصول گرم که به طور فزاینده ای عمومیت پیدا می کند استفاده از سیستم تهویه تونلی است در این سیستم کلیه هواکشها در انتهای سالن و در کنار یکدیگر و ورودیهای هوا نیز در ابتدای سالن و در نقطه مقابل خروجی های هوا قرار می گیرند .

نیاز در تابستانها
با وجود اینکه سیستم تهویه تونلی به نحو موثرتری درکاهش استرسهای گرمایی عمل می کند ولی هزینه های نصب این سیستم و هزینه برق وراه اندازی آن که فقط در فصل تابستان مورد نیاز می باشد نسبتا زیاد است که موجب طرح سوالات اقتصادی جدی می شود مزیت اصلی این سیستم تامین جریان هوای زیاد و کافی در سراسر سالن بدون در نظر گرفتن وضعیت جریان هوای موجود می باشد اعتقاد بر این است که یک سیستم تهویه با ایجاد سرعت جریان هوای زیاد در سطح مرغها بدون در نظر گرفتن جریان هوای موجود در سالنهایی که به وسیله جریان طبیعی هوا تهویه می گردند موجب کاهش اثرات استرس گرما شده در نتیجه میزان تولید مرغان افزایش می یابد و از نظر اقتصادی قابل توجیه می گردد . روش دیگری که قسمت بیشتری از سطح سالن را تحت پوشش جریان هوای زیاد قرار می دهد استفاده از پنکه های سقفی است که به نحوی قرار گرفته باشند تا هوا را به صورت مستقیم به سمت پایین به حرکت در آورند چنین جریان عمودی از هوا شعاع وسیعی از هوای با سرعت زیاد را در سالن ایجاد می کند پنکه های پره ای سقفی به خوبی برای این منظور قابل استفاده هستند و تنها عامل محدود کننده درعملکرد مطلوب آنها قدرت کم چنین پنکه هایی است تحقیقات نشان داده است که در چنین مواقعی باید از پنکه های با قدرت بیشتر استفاده نمود .

تجارب آزمایشگاهی اولیه
نتایج بدست آمده در آزمایشگاه نشان می دهند که پنکه هایی با قدرت 19/0 – 37/0 کیلو وات که به صورت عمودی هوا را به جریان می اندازند در یک سطح صاف قادر به تولید جریان هوایی با سرعت 8/0-1 متر در ثانیه به فاصله 6 متر از پنکه می باشند هر گونه ناهمواری که به وسیله پرندگان ، دانخوری ها یا آبخوری ها و یا هر عامل دیگری در سطح سالن ایجاد شده باشد می تواند موجب کاهش سرعت جریان و در نتیجه افت سریع سرعت جریان هوا در کف سالن گردد که البته این مسئله می تواند به مخلوط شدن هوا و نفوذ آن به لابلای پرها کمک کند همچنین با افزایش فاصله افقی از پنکه دمنده سرعت جریان ایجاد شده نیز کاهش می یابد یک پنکه با قطر 122 سانتی متر و قدرت 2/1 است بخار می باشد این سرعت جریان برای خنک کردن مرغان در هوای گرم کافی است .

آزمایش در مزرعه
هر آزمایش در دو سالن مجاور یکدیگر انجام گرفت سالنها دارای پنکه های پره ای در طول خط مرکزی سالن بودند تا بتوان آنها را در مواقعی که مورد استفاده قرار نمی گیرند بالا کشید ارتفاع پنکه های سالن شاهد غیر قابل تغییر در نظر گرفته شد این پنکه ها به نحوی نصب گردیدند که جریان هوای ایجاد شده افقی وارتفاع پایه قاب پنکه از سطح زمین حدود 2/1 متر بود پنکه های سالن آزمایش به وسیله وینچ با قدرت بالا کشیده شد وجریان هوای ایجاد شده کاملا عمودی بود ارتفاع پره های پنکه از کف به حدود 3 متر می رسید ترموستاتهای پنکه در سالن شاهد روی جدار قاب پنکه ها نصب گردیدند در حالی که در سالن آزمایش ترموستاتها از قاب پنکه ها جدا و در ارتفاع یکسانی از کف به صورت معلق قرار گرفتند هر سالن از یک سیستم خنک کننده آبی با نازلهایی به قدرت 4 کیلوگرم در ساعت که در فواصل 6 متری از یکدیگر و در سه خط قرار گرفته بودند استفاده می نمود ترموستات سیستم خنک کننده در طول دوره رشد بین 28 تا 32 درجه سانتی گراد تنظیم شد و ترموستاتهای پنکه ها نیز بین 21 الی 29 درجه سانتی گراد درجه فارنهایت تنظیم گردیدند که با توجه به افزایش وزن بدن به طور هفتگی تغییر داده می شدند درهر مزرعه ترموستاتهای سالنهای شاهد و آزمایش در هر زمان با یکدیگر برابر بوده هر گونه تغییری که با توجه به افزایش وزن جوجه ها داده می شد به طور همزمان در هر دوسالن اعمال می گردید .

عملکرد
مشخصات و اطلاعات مربوط به مزارع Aو B درجدول 1 ارائه می گردد خلاصه عملکرد جوجه های گوشتی تحت آزمایش نیز در جدول 2 نشان داده می شود تغییر جهت پنکه ها به نحوی که هوا را به طرف پایین به جریان بیندازند موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی در جوجه ها و کاهش تلفات در هر دو مزرعه گردید از آن جایی که در مراحل اولیه رشد از پنکه ها استفاده نگردید لذا هر گونه اختلاف در میزان تلفات در این محدوده سنی در نتایج پایانی دخالت داده نشد در مزرعه A ، میزان تلفات در سن 22-51 روزگی در سالن آزمایش کمتر از نصف میزان تلفات سالن شاهد بود در حالی که در مزرعه B ، این رقم در شرایط مشابه حدود 72% سالن شاهد بود .
با وجودی که عملکرد جوجه ها نشان می دهد که تغییر جهت جریان هوای ایجاد شده به طرف پایین تاثیر بسیار خوبی در بهبود عملکرد در مزرعه A داشته است امانتایج حاصله در مزرعه B ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد از جمله اینکه :
1- پنکه های مزرعه B دارای قدرت 37/0 کیلو وات بسیار ضعیف تر و میزان تاثیر آنها در جلوگیری از استرس حاصل از گرما کمتر بود .
2- در طول دوره آزمایش شرایط محیطی و درجه حرارت هوا در مزرعه A بیشتر بود لذا تغییر جهت جریان هوا موثرتر واقع گردید جالب است که بدانیم جنین بهبودی در عملکرد جوجه های گوشتی که در مزرعه A بیشتر بود لذا تغییر جهت جریان هوا موثرتر واقع گردید جالب است که بدانیم چنین بهبودی در عملکرد جوجه های گوشتی که در مزرعه A و در سالنهای مورد آزمایش بدست آمد مشابه عملکردی است .

جدول 1- اطلاعات مربوط به واحدهای آزمایشی دارای پنکه های عمودی

مزرعه
ابعاد سالنها
تعداد جوجه های هر سالن
تاریخ جوجه ریزی
مشخصات پنکه ها
تعداد
پنکه ها
A
B
61*12 متر
(200*40 فوت)
5/91* 13 متر
(300*42 فوت )
10500
16600
1تیر تا 21 مرداد
1372
19 تیر تا 7 شهریور
1372
KW 75/0
قطر 122 سانتی متر
KW 75/0
قطر 91 سانتی متر
4
6

جدول 2- عمکلرد جوجه های گوشتی مورد آزمایش در سالنهای دارای پنکه های عمودی

پارامتر
مزرعه A
مزرعه B
شاهد
آزمایش
نتیجه
شاهد
آزمایش
نتیجه

میانگین وزن

kg 18/2
kg24/2
kg06/0+
kg21/2
kg18/2
kg03/0-

ضریب تبدیل

02/2
97/1
05/0-
99/1
95/1
04/0-

تلفات

74/3%
77/1%
97/1%-
46/1%
05/1%
41/0%-

ضایعات در کشتارگاه

---
20/0%
---
---
38/0%
---

سرعت جریان هوا
حداکثر سرعت جریان هوا در سالن شاهد مزرعه Aدر نزدیک کف و در طول خط مرکزی به فاصله تقریبی 5-9 متری پنکه ها مشاهده شد در فاصله بیش از 3 متر از پنکه ها تا فاصله 5/1 متر از خط مرکزی سرعت هوا نسبتا زیاد بود ولی از فاصله 3 متری خط مرکزی به بعد سرعت آن کاهش می یافت که این تفاوت با مدل ارائه شده در شکل 1 مطابقت دارد در مقابل حداکثر سرعت جریان هوا در سالن مورد آزمایش مزرعه A به طور قابل توجهی بیشتر و بیش از 5 متر در ثانیه در فاصله 2 متری پنکه ها بود که این سرعت با افزایش فاصله از پنکه ها کاهش یافته و به یک متر در ثانیه در فاصله 5/5 متری پنکه ها رسید . حداکثر سرعت جریان هوا در مزرعه B و در سالن شاهد در فاصله تقریبا 10 متری پنکه ها اندازه گیری شد سرعت هوا در این سالن در طول خط مرکزی از فاصله 3 الی 9 متری پنکه ها رو به افزایش بود و بعد از آن با افزایش فاصله کاهش یافت سرعت هوا در فاصله 4/3 متری خط مرکزی حدود 3/0 – 7/0 متر در ثانیه و کمتر از سالن مشابه مزرعه A بود که البته این اختلاف به دلیل قدرت کمتر پنکه های مزرعه پیش بینی می شد در سالن آزمایش مزرعه B نیز در مقایسه با سالن مشابه مزرعه A حداکثر سرعت هوا در نزدیک کف کمتر بود وبا افزیش فاصله شعاع هوای پخش شده از پنکه کاهش یافته در فاصله بیشتر از 6/4 متری به شدت افت کرد .در نزدیکی مرکز سالن درجه حرارت هوا در نزدیک ترین نقطه به کف در سالنهای مورد آزمایش اندکی بالاتر از سالنهای شاهد بود علت این اختلاف می تواند مربوط به دو عامل باشد یکی اینکه دمیدن پنکه ها درجهت عمودی در سالنها ی مورد آزمایش هوای زیر سقف را که گرمتر بود به سمت پایین به جریان می اورد و در نتیجه موجب گرمتر شدن کف سالن می گردید دوم اینکه جریان هوای ایجاد شده به وسیله پنکه ها موجب دفع بهتر گرمای بدن جوجه ها گشته و در نتیجه هوای اطراف جوجه ها اندکی گرمتر می گردید از ان آجایکه درجه حرارت هوای زیر سقف سالنهای مورد آزمایش بیشتر از درجه حرارت هوای سالنهای شاهد بود نظریه دوم می تواند بیشتر مورد قبول واقع گردد بنابراین درجه حرارت کل فضای سالنهای مورد آزمایش کمتر بوده است به همین جهت درجه حرارت هوا به تنهایی عامل مشخص کننده راحتی جوجه ها نمی باشد . میزان رطوبت بستر در اندازه گیریهای به عمل آمده بین 3/20 تا 4/35 درصد در نوسان بود و اختلاف چندانی نیز بین سالنهای آزمایشی و شاهد مشاهده نگردید لذا هیچ گونه اختلافی در میزان رطوبت بستر با تغییر جهت هواکشها مشاهده نشد و این نشان دهنده آن است که تغییر جهت پنکه ها به طرف پایین موجب مرطوب شدن یا خشک شدن بیش از اندازه بستر نمی گردد .

نتایج
با وجود اینکه نتیجه تغییر جهت پنکه ها در این آزمایش ها از نظر کاهش استرس گرمایی موفقیت آمیز بود ولی ممکن است به عنوان یک راه حل اضطراری جهت رهایی از استرس گرما درجوجه های مسن که به وزن کشتار رسیده اند عمل نکند نویسندگان این مقاله حکایات مختلفی در مورد افزایش قابل توجه تلفات در سالنهایی که در نقاطی از آنها به علت تغییر جهت اضطراری پنکه ها به دلیل گرمای شدید و در نتیجه افزایش سرعت جریان هوا ، تراکم جوجه ها بسیار بالا بوده است شنیده اند البته در این گونه موارد به علت اینکه جهت پنکه ها از ابتدا به طرف پایین نبوده است گرمای بدن جوجه ها قبل از تغییر جهت پنکه ها به میزان کافی افزایش یافته موجب تلفات گردید است این مسئله با نتایج حاصله از آزمایشها تناقص ندارد زیرا در آزمایشها جهت پنکه ها در 29 روز آخر آزمایش همواره به طرف پایین بوده که این خود موجب می گردد که احتمالا جوجه ها قبل از مواجهه با موج گرمای شدید به سرعت زیاد جریان هوای سالن عادت کرده در نتیجه زمان بروز گرما از تراکم در یک نقطه پرهیز کنند یکی دیگر ازمزایای این روش جلوگیری از بروز مقدار گرمای زیاد ناشی از افزایش تراکم جوجه ها می باشد در سالنهایی که از پنکه های عمودی استفاده شد جوجه ها در تمام اوقات به طور پراکنده در سطح سالن پخش بوده از تراکم در یک نقطه پرهیز نمودند چنانکه در طول آزمایش در مزرعه A در روز 6 مرداد که گرمترین روز آزمایش بود و درجه حرارت هوای داخل سالن به 35 در جه سانتی گراد رسید تمام جوجه ها در سطح سالن نشسته بودند از طرف دیگر چنین سیستمی در هوای ملایم و سرد بر ضریب تبدیل و حرارت ایده ال جوجه ها تاثیر منفی می گذارد از این رو لازم است که برای کاهش سرعت جریان هوا در کف سالن در فصول سرد و ملایم تمهیدات لازم در نظر گرفته شود در چنین مواقعی استفاده از پنکه هایی با دورهای متفاوت که بتوان در هوای سرد و ملایم از دورهای اهسته آن به منظور کاهش سرعت جریان هوا استفاده نمود می تواند مفید واقع گردد یکی دیگر از راههای کاهش سرعت جریان هوا در آب و هوای سرد استفاده از وسایلی است که بتوان به کمک آنها جهت پنکه ها را به دلخواه به طور عمودی افقی یا به سمت بالا تنظیم نمود و بدین وسیله سرعت جریان هوا را با درجه حرارت هوای محیط منطبق نمود نتایج حاصله از این آزمایشها نشان می دهند در بسیاری از موارد جهت مقابله با استرس گرمایی استفاده از روشهای دیگری به جز سیستم تهویه تونلی امکان پذیر است سیستم پنکه های عمودی برای مقابله با استرس حاصل ازگرما بسیار موثر می باشد زیرا در فصول سرد نیز می توان از آنها به عنوان تهویه استفاده کرد .

خنک کردن آشیانه های پرورش طیور

پرورش طیور در آشیانه هایی که دمای آنها تحت کنترل قراردارد در طرح های صنعت نوین طیور اغلب کشورها عملی مورد قبول است با این حال در مناطقی که این شیوه هنوز به طور گسترده به کارگرفته نشده است اصول حاکم بر این روش و عملی بودن آن مورد بحث است این مقاله به ارزیابی عملکرد روشهای متعدد در کاهش از دمای سالن در مناطق گرم و مرطوب می پردازد .

اهداف
اهداف کنترل شرایط آب و هوایی سالن عبارتند از :
- کاهش گرمای اضافی سالن ها در فصل های گرم
- کاهش رطوبت اضافی سالن ها
- محدود کردن ساخت گازهای خطرناک در سالن ها و تامین اکسیژن کافی برای تنفس
این اهداف را می توان با استفاده از هر یک از سیستم های زیر فراهم آورد :
الف – خنک کننده های تبخیری که به صورت مه پاشی و یا سیستم ( Pad and Fan که درآن گذر هوا از میان پوشال هایی که با قطرات آب خیس شده اند ) انجام می گیرد . اگر کوشش های انجام شده برای کنترل آب و هوای سالن ها و فراهم کردن شرایط مطلوب به طور صحیح انجام پذیرد تولید و بهره وری تا 20 درصد افزایش خواهد یافت . دانستن اصول پایه و مقدماتی یکی ازعوامل مهم موفقیت در استفاده از یک سیستم کاهنده گرما در آشیانه های مدرن مرغداری می باشد .

اصول پایه و مقدماتی در زمینه رطوبت و دما

رطوبت ، به میزان بخار آب موجود در هوا رطوبت گفته می شود اگر 20 درصد از ظرفیت هوا از آب انباشته شده باشد ، رطوبت 20 درصد می باشد و میزان 100 درصد رطوبت نشان می دهد که هوا اشباع شده است .

درجه حرارت ، دما و رطوبت نسبی بر اساس الگوی زیر در طول روز نوسان خواهند داشت .
درجه حرارت : در اواسط بعد از ظهر بالاست قبل از روشن شدن هوا پایین است .
رطوبت نسبی : در اواسط بعد از ظهر پایین است قبل از روشن شدن هوا بالاست .
در اثر افزایش درجه حرارت ، هوا منبسط گردیده و ظرفیت نگهداری رطوبت آن افزایش پیدا می کند که به ازای افزایش هر 12 درجه سانتی گراد ظرفیت نگهداری دو برابر می شود برای مثال اگر درجه حرارت در ساعت 5 صبح 27 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100درصد باشد با افزایش دما تا 38 درجه سانتی گراد در ظهر ظرفیت نگهداری رطوبت نسبی در این زمان 50 درصد خواهد بود . رطوبت نسبی در هنگام شب بیشتر از روز می باشد در روزهایی که رطوبت محسوس است در اثر افزایش درجه حرارت رطوبت نسبی بتدریج پایین می آید ممکن است احساس شود که رطوبت نسبی 90 درصد می باشددر حالی که حقیقتا این مقدار 50- 60 درصد است در چنین روزهایی از سیستم خنک کننده تبخیری بدون اینکه باعث ایجاد مشکل افزایش رطوبت گردد می توان استفاه کرد .

تاثیر درجه حرارت و رطوبت بر روی پرندگان
· بهترین وضعیت برای پرورش طیور درجه حرارت 20-27 درجه سانتی گراد به همراه رطوبت نسبی کمتر از 50 درصدمی باشد .
· برای سنجش درجه حرارت به دو معیار باید توجه کرد :
الف – درجه حرارت حقیقی که توسط دماسنج نشان داده می شود .
ب – درجه حرارت موثر که پرندگان واقعا احساس می کنند و با بالا رفتن رطوبت افزایش یافته با جریان یافتن هوا کاهش می یابد .
· کاهش درجه حرارت موثر از راه جریان هوا به اصطلاح عامل باد خنک نامیده می شود .
پرندگان با دومنبع گرما سر و کار دارند که عبارتند از :
الف – حرارت محیطی
ب – گرمای داخلی که توسط سوخت و ساز بدن ایجاد می گردد .
· گرمای اضافی تولید شده توسط پرندگان باید به نحوی دفع گردد . مقدار زیادی از آن توسط تبخیر از راه تنفس دفع می گردد چنانچه درجه حرارت محیط افزایش پیدا کند پرندگان شروع به انجام عمل نفس نفس زدن می کنند .
· نفس نفس زدن باعث افزایش رطوبت آشیانه می شود و زمانی که رطوبت نسبی به 100 درصد می رسد عملکرد این فرایند به عنوان یک عامل دفع حرارت متوقف می شود .
· اگر این گرما بوسیله تبخیر دفع نگردد در بدن پرندگان تجمع پیدا کرده در صورت عدم کنترل شرایط پرندگان از گرما زدگی تلف خواهند شد .
· برای بالا بردن توانایی پرندگان در جهت رهایی از این اضافه گرمای روزانه دمای هوا در شب باید 12-16 درجه سانتی گراد کمتر از دمای هوا در روز باشد .
· مرطوب شدن بستر سبب فساد و پوسیدگی آن می شود که این امر باعث افزایش درجه حرارت کف سالن تا 38 درجه سانتی گراد می گردد این بستر مرطوب و کپک زده باید از سالن خارج گردد .
خطرناک ترین زمان برای ماکیان در طول ماههای تابستان که تقریبا 85 درصدتلفات ناشی از گرمازدگی است ساعات بین 2-5 بعد از ظهر می باشد زمانی که درجه حرارت شروع به پایین آمدن می کند ولی رطوبت نسبی افزایش می یابد .
اگر جمع عددی رطوبت نسبی و درجه حرارت بر حسب فارنهایت از عدد 180 بیشتر شود استرس گرمایی شروع شده در نتیجه تلفات به وقوع می پیوندد .

اصول مقدماتی و بنیادی در سیستم های تهویه تونلی و خنک کننده های تبخیری
· هوای سرد به طرف پایین می آید و هوای گرم به طرف بالا صعود می کند .
· گاز آمونیاک سنگین تر از هوا بوده با افزایش دی اکسید کربن در طبقات پایین باقی می ماند .
· سیستم های تهویه تونلی و خنک کننده های تبخیری باعث برطرف شدن این دو گاز خطرناک می شوند و مقدار اکسیژن قابل دسترس برای تنفس را افزایش می دهند .
· سیستم تهویه تونلی درجه حرارت موثر بر پرندگان را از راه ایجاد جریان هوا یا عامل باد خنک کاهش می دهد .
· جابجایی هوا به میزان cfm 400 سانتی متر فوت مکعب در واحد زمان باعث کاهش درجه حرارت به میزان 4-6 درجه سانتی گراد می شود .
· سیستم های خنک کننده تبخیری در رساندن دمای آشیانه ها به وضعیت نزدیک به مطلوب زمانی که دما بالاتر از 35 درجه سانتی گراد است کارایی دارند .
· هر 3 درجه سانتی گراد کاهش دما توسط سیستم های خنک کننده تبخیری باعث افزایش 10 درصد رطوبت نسبی می شود .
· هرچه روزها گرمتر باشند هوا خشک تر می شود و تبخیر و خنک کردن نقش بیشتری دارد .
· سیستم های خنک کننده تبخیری در مواقع زیر استفاده می گردد :
الف – دمای هوا بالاتر از 30 درجه سانتی گراد .
ب – رطوبت نسبی کمتر از 80 درصد باشد
· در هنگام شب که رطوبت نسبی بالا می باشد بخصوص بین ساعات 10 شب تا 9 صبح پمپهای آب مربوط به سیستم خنک کننده تبخیری نباید به کار بیافتد .
· سیستم های خنک کننده تبخیری زمانی که جریان هوای خوبی وجود داشته باشد سرعت جریان هوا در این سیستم باید به میزان 350 و 400 cfm به ترتیب در زمان بکارگیری pad یا مه پاش نگهداشته شود .
· در آشیانه هایی که از سیستم تهویه تونلی و خنک کننده های تبخیری استفاده می شود جابجایی هوا در تابستان باید حداکثر و در زمستان حداقل باشد .
· زمانی که جمع عددی رطوبت نسبی و دمای هوا بر حسب فارنهایت کمتر از عدد 160 باشد براحتی می توان از سیستم های خنک کننده تبخیری استفاده کرد .
· سیستم های خنک کننده تبخیری قادر هستند که درجه حرارت آشیانه را به میزان 6-10 درجه سانتی گراد کاهش دهند .

کاربرد تهویه تونلی و سیستمای خنک کننده تبخیری :
· این سیستم در سالن های بسته ای که با فشار منفی کنترل می شوند و همچنین دارای عرض 40 فوت هستند استفاده می شوند آشیانه ها باید به طور کامل عایق بندی شده باشند و ورودی هوا توسط در پوش های متحرک کنترل شود تا در صورت نیاز توان این موانع را برداشت .
· هوا را از میان دریچه ها یا هواده های سیستم pad که در یک طرف یا انتهای سالن کار گذاشته شده اند به داخل کشیده شده از طرف دیگر یا انتهای سالن توسط هواکش های خارج کننده به بیرون فرستاده می شود تعداد هواکش ها با توجه به نوع سیستم تهویه ابعاد آشیانه و سرعت هوای مورد نیاز معلوم می گردد .
· فضای دریچه ها و هواده های سیستم pad به ظرفیت هواکش هایی که استفاده می شوند وابسته است .
سیستم خنک کننده تبخیری دو نوع می باشد :
الف – سیستم مه پاش
ب – سیستم Fan و Pad مانند کولر آبی در سیستم مه پاش نازلها در عرض سالن بر روی خطوط تراز قرار می گیرند تا در سمت جریان هوا مه پاشی کنند و بدین ترتیب قطرات ریز آب تبخیر گشته باعث کاهش دما می شوند مواردی که برای کاربرد هرچه بهتر این روش باید به آن توجه کرد عبارتند از :
الف – اندازه ذرات که هرچه کوچکتر باشد بهتر است .
ب – زمان تعلیق ذرات در هوا که هرچه طولانی تر باشد بهتر است .
ج – سرعت جریان هوا – cfm 400
سیستم های pad از ورقه های سلولز یا الیاف رشته رشته که همان کار را انجام می دهند تشکیل شده اند که در یک طرف سالن کار گذاشته شده بر روی آن آب پاشیده می شود و هوای مرطوب از میان الیاف با کمک هواکش های مکنده که در طرف دیگر آشیانه قرار دارند به داخل کشیده می شود برای دستیابی به بهترین بازدهی سرعت جریان هوا باید 350 باشد در سیستم های خنک تبخیری کار پمپ ها ، مه پاش ها و هواکش ها توسط کنترل کننده رطوبت تنظیم می شود .

فصلنامه چکاوک – شماره 33- مهندس عبدالرضا نورانی

تاثیر آب آشامیدنی خنک در آب وهوای گرم

مصرف آب در پرندگان نیز همانند سایر موجودات در شرایط آب و هوایی گرم افزایش می یابد از این رو وجود یک منبع مداوم آب خنک برای جبران اتلاف آبی که از راه له له زدن از دست می رود ضروری است این مطلب به ویژه زمانی مصداق می یابد که بخواهیم از زیان های ناشی از استرس گرمایی در پرندگان جلوگیری کنیم آب و هوای گرم همیشه سبب بروز مشکلاتی در پرندگان می گردد مگر این که آنها بتوانند مکان خنکی پیدا کنند بنابراین پرورش دهندگان طیور باید از راه تهویه هوای خنک و مناسبی را برای آنها فراهم کنند و مطمئن باشند که آب خنک به میزان کافی نیز وجود دارد آب خوری ها باید مرتبا بازبینی شوند تا از صحت عملکرد آنها اطمینان حاصل شود شستشوی مداوم سیستم آب خوری به پایین نگه داشتن دمای آب کمک می کند و به همین دلیل پرندگان به نوشیدن آب تشویق می شوند همچنین این عمل باعث می شود که سیستم آب خوری از مواد غذایی که در آن ریخته شده پاک گردد در غیر اینصورت در هوای گرم رشد جلبک ، تخمیر و تکثیر میکروب ها تشویق خواهد شد برای دسترسی آسانتر به آب باید تعداد آب خوری ها را افزایش داد در برخی موارد آب خوری های ناودانی ترجیح داده می شود زیرا اگر عمق آن به اندازه کافی باشد پرندگان می توانند تاج و ریش خود را برای خنک شدن خیش کنند نوع و محل قرار گرفتن مخزن اصلی آب نیز مهم است اگر ارتفاع سقف آشیانه اجازه دهد بهترین حالت این است که مخزن اصلی آب در داخل آشیانه قرار بگیرد باید به خوبی در مقابل تابش آفتاب محافظت شود مخزن اصلی آب در صورت امکان باید عایق بندی شود و می توان برای خنک کردن اب مقداری یخ به آن افزود آزمایش هایی که در آمریکا انجام گرفته نشان می دهد که عایق بندی لوله های آبخوری نیز اثر مثبتی روی دمای آب داشته و از این جهت بر روی عملکرد و راحتی حیوانات موثر است اما به طور معمول پرندگان در هوای گرم آشیانه نسبت به هوای سرد آب بیشتری می آشامند مصرف بیشتر آب ممکن است بروی میزان مصرف دارو اثر بگذارد اگر داروهابه آب اضفاه شده باشند مصرف بیش از حد آب در خلال استرس گرمایی ممکن است منجر به مصرف بیشتر شود که این امر مشکلات دیگری را به وجود می آورد .

الکترولیت های مطرح
بسیاری از مقالات گزارش کرده اند که الکترولیت ها و مولتی ویتامین ها در آب برای کاهش شدت نشانه ای استرس گرمایی در جوجه های گوشتی موثر هستند سعی می شود که برای جوجه های گوشتی الکترولیت هایی نظیر پتاسیم ، کلر و کلریدآمونیوم ، سولفات سدیم ، سولفات پتاسیم ، کلرید سدیم و دی فسفات سدیم در نظر گرفته شود پرندگان در هنگام له له زدن دی اکسید کربن دفع می کند و در نتیجه دفع آن ، آلکالوز تنفسی به وجود می آید بنابراین الکترولیت ها یا نمک های اسیدی با این باور در اختیار پرندگان قرار داده می شوند که آنها از بالا رفتن ph خون ندارند همچنین اگر مقدار مصرف آنها در زمانی که پرنده له له نمی زند کنترل نشود باعث کاهش ph خون و بروز اسید وز می گردند بنابراین میزان موثر بودن الکترولیت ها و نمک های اسیدی قابل بحث می باشد اما با وجود این استفاده از آنها در شرایط استرس گرمای و دیگر منابع استرس زا توصیه می شود فقط زمانی که پرندگان واقعا نشانه های استرس گرمایی را نشان می دهند باید از الکترولیت ها مصرف کرد در عین حال مشخص شده است که استفاده از آنها به میزان نیم درصد مشکلی درجوجه های گوشتی به وجود نمی آورد .

ویتامین های حساس
در اغلب موارد مولتی ویتامین ها برای کاهش استرس توصیه می شوند اما به راحتی در اثرگرما از بین می روند از نظر استاندارد عملی پیشنهاد شده است که به هر لیتر اب آشامیدنی یک گرم ویتامین c افزوده شود با توجه به این که ویتامین c به آسانی و به خصوص در دماهای بالا به سرعت از بین می رود پیشنهاد می شود که به ازای هر کیلوگرم غذا 200 میلی گرم ویتامین c اضافه شود همچنین در برخی مواقع اضافه کردن مقدار 150 واحد بین المللی ویتامین e به هر کیلوگرم خوراک موثر است گاهی اوقات 3/0 گرم اسید سالیسیلیک به هر لیتر آب اضافه می شود که همیشه موثر نیست .

ارزش آب کربنات دار
تحقیقات اخیر بر روی جوجه های گوشتی و مرغ های تخمگذار نشان داده است که آب کربنات دار یا بی کربنات سدیم ممکن است در شرایط استرس گرمایی مفید باشد در زمانی که پرنده له له می زند کاهش دی اکسید کربن در خون ممکن است با اثر بازدارنده آب کربنات دار خنثی شوداز طرف دیگر از بی کربنات سدیم می توان به عنوان منبع تغذیه ای مناسبی برای یون های بی کربنات استفاده کرد مزیت دیگر بی کربنات سدیم در این است که می توان سدیم را به طور غیر مستقیم و به جای استفاده از منابع یونی کلردار که معمولا در جیره های عملی زیاد هستند تامین نمود علی رغم وجود توضیحات علمی در مورد فواید بی کربنات سدیم و سایر الکترولیت های محلول این موارد باعث تحریک مصرف آب در پرنده طی شرایط استرس گرمایی می شوند ظاهرا کاهش گرما از طریق پایین آوردن درجه حرارت بدن مهمتر ازهر گونه تاثیر مستقیم الکترولیت ها بر روی تعادل اسید و باز یا ph خون می باشد مشخص شده که استفاده از بی کربنات سدیم تا سطح 8/0 درصد درآب آشامیدنی یا 25 گرم در هر کیلوگرم مواد غذایی عملکرد خوبی در جوجه های گوشتی در شرایط استرس گرمایی دارد .

فصلنامه چکاوک – مهندس سونیا زکی زاده

02-03-2009

تخفیف اثرات استرس گرمایی از راه عادت دادن طیور به گرما

چکیده
استرس گرمایی اثرات زیان آور متعددی بر طیور می گذارد عادت دادن طیور به گرما یکی از شیوه های تخفیف این اثرات است در این مقاله مروری برجوانب مختلف بکارگیری این شیوه شده است .

مقدمه
امروزه در نتیجه تلفیق دانش انسان و اثرات طبیعت جوجه های گوشتی با قابلیت رشد بسیار سریع تولید شده اند که این رشد سریع ، فشار زیادی بر سیستم های فیزیولوژیک بدن پرنده وارد می کند لذا حساسیت پرنده به انواع استرس ، افزایش می یابد که استرس گرمایی یکی ازمهمترین آنها ست استرس گرمایی پاسخ پرنده به افزایش بیش از حد دمای محیط است اگر تلفیق رطوبت فراتر رود آنها در شرایط استرس گرمایی واقع خواهند شد . استرس گرمایی در طیور منجر به افزایش تعداد تنفس افزایش PH خون اختلال توازن اسید – باز کاهش توان تولید ، تولید لاشه هایی سبکتر و با چربی بیشتر ، افزایش دفع الکترولیت های خون از قبیل سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، فسفر ، آهن ، روی ، مولیبدن ، مس و بی کربنات ، رقیق شدن خون و کاهش هماتوکریت می شود . بعضی عوامل مدیریتی از قبیل تهویه مناسب سالن ، اعمال تاریکی در موقع استرس گرما ،کاهش تراکم سالن و عادت دادن طیور به گرما و برخی عوامل محرومیت غذایی ، اصلاح ترکیب جیره و حذف پروتئین اضافی جیره در تخفیف اثرات زیان آور استرس گرمایی موثر می باشد .

عادت دادن طیور به گرما
عادت دادن یا سازش دادن طیور با گرما یکی از شیوه مقابله با اثرات زیان آور استرس گرمایی است به خوبی ثابت شده که اگر جوجه های گوشتی در سنین اولیه در معرض دمای محیطی بالا قرار گیرند توانایی آنها طی استرس گرمایی بعدی به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد که این پدیده را خو گرفتن می نامند این روش شامل عادت دادن پرنده ها به یک استرس گرمایی مصنوعی قبل از وقوع استرس گرمایی که به طور طبیعی اتفاق می افتد می باشد . بر طبق گزارش های حاصل از تحقیقات متعدد عادت دادن جوجه های گوشتی به دماهای بالا ، برای تخفیف اثرات زیان آور استرس گرمایی سود بخش است . Geract گزارش کرد که عادت دادن جوجه های گوشتی به دماهای بالا در خلال روزهای اول زندگی مقاومت به گرنا را در مراحل پایانی دوره پرورش یعنی زمانی که استرس گرمایی عملا آسیب می رساند بالا می برد . Teeter و همکاران جوجه های گوشتی ای را که قبلا به استرس گرمایی چرخه ای عادت کرده بودند در معرض استرس گرما قرار دادند و مشاهده کردند که میزان مصرف خوراک این پرنده ها نسبت به پرنده های عادت نیافته یعنی جوجه های گوشتی که در دمای ثابت 24 درجه سانتی گراد پرورش یافته بودند و برای اولین بار استرس گرمایی را تجربه می کنند 24 درصد کمتر و دمای بدن آنها نیز 4/0 درجه سانتی گراد کمتر بود کاهش مصرف غذا و دمای کمتر بدن بیانگر مقاومت بیشتر جوجه های گوشتی عادت یافته به استرس گرمایی است .
Yahav و Hurwitz در یک آزمایش برای بررسی اثر خون گرفتن جوجه های گوشتی به استرس گرمایی ، جوجه های گوشتی را در سن 5 روزگی و یا 5 و 7 روزگی به مدت 24 ساعت در معرض استرس گرمایی قرار دادند و سپس این جوجه ها را در سن 42 روزگی در معرض استرس گرما قرار دادند و گزارش نمودند که این جوجه ها نسبت به گروه شاهد دمای مقعدی و میزان مرگ و میر کمتری داشتند . همانطوری که در گزارش های بالا مشاهده میشود کاهش دمای بدن یکی از نتایج عادت دادن جوجه های گوشتی به گرمای محیط است بر طبق نظر May و همکاران کاهش دمای بدن درناحیه مقعد به عنوان یک شاخص خوب عادت یافتن در جوجه های گوشتی می باشد بنابراین دمای بدن پایین تر دلالت بر عادت کردن جوجه های گوشتی به استرس گرمایی و کم شدن اثرات زیان آور استرس گرمایی و کم شدن اثرات زیان آور استرس گرمایی بر جوجه های گوشتی عادت یافته دارد استفاده از شیوه عادت دادن جوجه های گوشتی به استرس گرمایی ممکن است با دو مشکل روبه رو شود مشکل اول این که در موقع اعمال استرس گرمایی مصنوعی در سنین اولیه ممکن است مرگ و میر افزایش یابد و مشکل دوم اینکه ممکن است شدت گرمای مصنوعی که جهت عادت دادن به کار می رود کافی نباشد در مورد علل اثرات مفید خو گرفتن دلایل متعددی بیان شده است بر طبق نظر Teeter و Smith با توجه به اثری که مصرف خوراک بر دمای بدن پرنده های تحت استرس گرمایی دارد مصرف غذا نمی تواند در فرایند خو گرفتن نادیده گرفته شود 50 تا 70 درصد اثر هیپوترمیک خو گرفتن پرنده به استرس گرما ممکن است ناشی از کاهش مصرف غذا در پاسخ به استرس گرمای مصنوعی باشد همچنین بر طبق نظر Teeter اثر مفید خوگرفتن احتمالا بدین علت باشد که واکنش سازگاری چه بسا پرنده ها را برای انتقال فرآیندهای گرمازایی از زمان استرس گرمایی به دوره های زمانی خنک تر شبانه روز قادر سازد . Yahav و Hurwitz گزارش کردند که در معرض گرما قراردادن جوجه های گوشتی در سنین اولیه ، به تغییرات همودینامیک منجر می شود و غلظت تری یدوتیروزین پلاسما را کاهش می دهد این محققان پیشنهاد کردند که این تغییرات ممکن است بخشی از مکانیسمی باشد که با بهبود مقاومت دمایی در جوجه های گوشتی عادت یافته همراه می شود .

مدیریت پرورش گله های مرغ تخمگذار تجارتی و مادر برای کنترل استرس گرمایی

در این مقاله راهکارهای مدیریتی که بر اساس تجربه و پژوهش به دست آمده اند و می توانند مشکلات استرس گرمایی را کاهش دهند مورد بررسی قرار میگیرند در بسیاری ازمواقع این احتمال وجود دارد که در ماه های تابستان علاوه بر بالابودن درجه حرارت محیطی ، رطوبت نسبی نیز بالا باشد استرس گرمایی شدید تاثیر به سزایی بر تولید گله داشته در گرمای بالاتر از 32 درجه سانتی گراد تعداد تلفات به سرعت افزایش می یابد و تولید گله کاهش پیدا می کند اما در موارد خفیف تر ، استرس گرمایی سبب کاهش جزیی در تولید و میزان رشد شده و اغلب مورد توجه قرار نمی گیرد .

تنظیم دمای بدن در مرغ
ماکیان بر خلاف بیشتر حیوانات برای کمک به کاهش گرما به منظور ثابت نگه داشتن دمای بدن ، فاقد غدد عرقی هستند و حرارت بدن خود را عمدتا از چهار طریق دفع می کنند دفع حرارت از راه تابش از سطح پوست بدن به محیط اطراف و اشیای دیگر انتقال مستقیم حرارت به اجسام سردتر که پرنده با آنها در تماس است مثل قفس ، بستر و کف نرده ای و از راه تبادل گرما و همچنین با جابه جایی هوای اطراف تا هنگامی که درجه حرارت محیط بین 28 تا 35 درجه سانتی گراد باشد کاهش حرارت بدن از راه تابش و جابجایی برای حفظ وکنترل دمای بدن پرنده کفایت می کند . برای انتقال گرمای داخلی بدن طیور به سطح پوست و دفع راحت تر آن از راه تابش ، تبادل و جابه جایی گرما رگ های خونی سطح پوست ، ریش و تاج افزایش مییابد پرنده ها ، کف سالن ها و محل های خنک تر را جستجو می کنند و برای کاهش حرارت بدن از راه تبادل و جابجایی بستر را گود کرده در آن فرو می روند گستردن و انداختن بال ها سطح بدن را افزایش داده باعث کاهش بیشتر دمای بدن از راه جابه جایی گرما می شود طیوری که در قفس پرورش می یابند تاثیر پذیری بیشتری در برابر استرس گرمایی دارند چرا که امکان پیدا کردن جای خنک تر را ندارند جابجایی گرما در قفس کمتر است و درجه حرارت محیط آن تاحد دمای بدن مرغ یعنی 41 درجه سانتی گراد افزایش پیدا می کند و فرآیندهای دفع حرارتی که به ان اشاره شده بازدهی کافی ندارند در این مرحله تبخیر آب از طریق مجاری تنفسی به عنوان راه اصلی کاهش دمای بدن وارد عمل می شود برای تبخیر یک گرم آب 540 کالری انرژی نگهداری لازم است گرمای زیاد محیط باعث نفس نفس زدن طیور یابه عبارت دیگر انجام تهویه بیشتر به روش تبخیر برای خنک کردن بدن می گردد وقتی که پرنده با نفس نفس زدن نتواند درجه حرارت بدن خود را از طریق تبخیر کنترل کند بیحال شده و سپس به حالت آغما د رآمده به زودی تلف می شود پرندگانی که مدتی از سنین اولیه خود را در گرما بالا گذارنده باشند به درجه حرارت بالا سازگارتر بوده در شرایط استرس گرمایی تولید خود را بهتر حفظ می کنند گله هایی که سازگاری قبلی پیدا نکرده باشند با افزایش سریع دما واکنش نشان داده به طور چشمگیری دچار کاهش شدید تولید و افزایش تلفات خواهند شد .

اثرات استرس گرمایی
از اولین اثرات بالا بودن دمای محیط درگله کاهش مصرف غذاست کاهش اشتها حاصل سعی پرنده ها درکاهش مصرف انرژی به خاطر واکنش در برابر افزایش انرژی محیط است که نیاز به انرژی غذا را کاهش میدهد طیور از چربی بدن به عنوان یک منبع انرژی که نسبت به هضم و سوخت و ساز پروتئین ها و کربوهیدارت های غذا حرارت کمتری تولید می کند استفاده می کنند کاهش مصرف غذا و نارسایی در مواد مغذی مورد احتیاج به سرعت بر تولید گله اثر می گذارد و در رشد طیور جوان تاخیر ایجاد می کند اندازه تخم مرغ گله های تخمگذار به طور چشمگیری کوچکتر شده سپس تعداد تخم مرغ تولیدی کاهش می یابد و از کیفیت پوسته کاسته می شود گرمای زیاد قابلیت جوجه درآوری چنین مرغ مادر و باروری خروس آن را کاهش میدهد عوامل موثر در افزایش ضایعات استرس گرمایی عبارتنداز :
1- حداکثر دمایی که طیور در معرض آن قرار دارند .
2- دوره بالا بودن حرارت
3- مقدار تغییرات یا نوسانات حرارتی
4- رطوبت نسبی هوا .
سوراخ های بینی وظیفه دارند که گرد و غبار و با کتری های موجود در هوای ورودی به مجاری تنفسی را بزدایند زمانی که مرغ با دهان باز نفس بکشد این سیستم از مسیر اصلی تنفس خارج شده این امر باعث افزایش میزان ابتلای طیور به عفونت های باکتریایی بعدی در مجاری تنفسی می گردد . یکی دیگر از مضرات استرس حرارتی احتمال وقوع کرچی است توانایی طیور جوان در تنظیم حرارت بدن به طور کامل ردش نیافته است و احتمال افزایش سریع دما در بدن آنها وجود دارد .

اثر بر کیفیت پوسته تخم مرغ : اغلب گله هایی که تحت استرس گرمایی قرار گرفته باشند تخم مرغ هایی با پوسته نازک تولید می کنند زیرا در نتیجه تنفس با دهان باز تعادل اسید و باز در بدن آنها به هم می خورد وقتی پرنده ها با دهان باز تنفس می کنند مقدار زیادی Co2 را از طریق ریه ها ازدست می دهند پایین آمدن مقدار CO2 درخون باعث بالا رفتن PH آن می شود و خاصیت قلیایی بودن آن افزایش پیدا می کند PH بالای خون مقدار یون کلسیم را که شکل قابل استفاده آن برای غدد ترشح کننده پوسته در زمان تشکیل پوسته تخم مرغ است کاهش می دهد در این شرایط افزایش مقدار کلسیم جیره غذایی مشکل راحل نمی کند از دیگر عوامل مهم تشکیل پوسته ضعیف تخم مرغ به دلیل کم شدن مصرف کلسیم و از دست رفتن مقدار زیادی فسفر در نتیجه عدم تعادل اسید و باز است .

مدیریت گله
مراحل قابل توجه درگله هایی که در معرض استرس گرمایی قرار گرفته اند در ادامه شرح داده می شود طی دوره بالا بودن دما گله نیاز زیادی به آب آشامیدنی دارد معمولا مصرف آب نسبت به غذا در دمای 21 درجه سانتی گراد است اما این مقدار در دمای 38 درجه سانتی گراد افزایش پیدا می کند دراختیار قرار دادن آب آشامیدنی به مقدار نیاز این گله ها ازاهمیت زیادی برخوردار است . برای گله هایی که روی بستر پرورش داده می شوند یا گله های مادر اضافه کردن تعدادی آبخوری افزایش نیاز آنها را بر طرف می کند به نظر می رسد خنک کردن اب آشامیدنی با ارسال آب تمیز و خنک به شبکه آبرسانی در طیور تحت استرس گرمایی مصرف غذا و تولید تخم مرغ را افزایش دهد . متاسفانه دمای آب در سیستم آبرسانی بسته و از نوع لوله های پلاستیکی به سرعت با درجه حرارت هوای اطراف متعادل شده سرد کردن آن تا دمای کمتر از دمای محیط با مشکل همراه است به خصوص در لوله های انتهایی در مسیرهای طولانی آبرسانی باید از انجام هر کاری درساعات گرم روز که به تحریک و آشفتگی پرنده ها می انجامد بپرهیزید برنامه کاری و برنامه های نوری را طوری تنظیم کنید که کارهای جاری را صبح های زود و در طول شب انجام دهید کم کردن روشنایی در ساعات گرم روز فعالیت طیور را کم می کند . اعمال مدیریتی متداول را همانند نوک چینی ، واکسیناسیون به روش قطره چشمی و نسوج بال را که نیاز به جابجایی و دستکاری طیور دارند و یا همچنین هرگونه نقل و انتقال را قبل از گرم شدن هوا و یا در طول شب انجام دهید .در هوای گرم گله را به صورت اسپری واکسینه نکنید طیور تحمل خاموش شدن هواکش ها را ندارند واکسن های نیوکاسل و برونشیت گاهی استرس های مضاعف در مجاری تنفسی ایجاد می کنند مقدار دارو و حجم آب مورد استفاده برای واکسیناسیون آشامیدنی را با توجه به افزایش آب مصرفی گله در شرایط گرم در نظر بگیرید برای واکسیناسیون آشامیدنی آب مصرفی آنها را قطع نکنید تمایل به مصرف آب درگله زیاد بوده قطع آن توصیه نمی شود در صورت امکان واکسیناسیون را به وقت دیگری موکول نمایید سیستم ایمنی طیور تحت استرس گرما ضعیفتر بوده در مقابل واکسن خوب عمل نمی کند . از طریق آب آشامیدنی ویتامین و الکترولیت در اختیار گله قرار دهید بر هم خوردن تعادل اسید و باز در خون پرنده های تحت استرس گرمایی موجب از دست رفتن سدیم ، کلر ، پتاسیم و بیکربنات از طریق ادرار می شود استفاده از محلولهای الکترولیت در آب آشامیدنی به تامین این مواد معدنی کمک کرده و تعادل اسید و باز را تصحیح می کند . این محلول های آشامیدنی را بهتر است قبل از گرمتر شدن هوا مصرف کنید . با استفاده از آب پاش های پشت بامی ویا پاشیدن آب سرد بر روی پشت بام در ساعات گرم روز می توان دمای داخلی سالن ها را کاهش داد باید مطمئن باشید که سیستم آبرسانی آب مورد نیاز برای مورد فوق و مصرف رو به افزایش طیور را تامین نموده به هیچ وجه امکان دسترسی به آب برای گله به مخاطره نمی افتد . درجه ترموستات کلیه هواکش ها را برای کار کردن ممتد آنها در طول شب و صبح زود کاهش دهید خنک کردن شبانه سالن مدت زمان هوای معتدل روز بعد را طولانی تر می کند . با افزودن به تعداد هواکش ها در سالن حرکت هوا را در آن افزایش دهید طیور را در طول شب انتقال داده هنگام انتقال برای هر قفس تعداد پرنده کمتری در نظر بگیرید و همچنین تعدادی قفس خالی نیز بین آنها قرار دهید تا جریان هوا در اطراف طیور افزایش پیدا کند در ماه های تابستان تعداد قفس کمتری روی هم قرار دهید .

تغذیه گله
مرغ های تخمگذار و نیمچه های درحال رشد فقط دو منبع انرژی در اختیار دارند که یکی از آنها بدون شک محیط و دیگری غذا می باشد . هنگامی که انرژی غذا را بالا برده دمای محیط را ثابت نگه داریم مصرف غذا کاهش پیدا می کند چراکه انرژی تامین شده از راه غذا بیش از کالری مورد نیاز آنها است همین طور اگر انرژی غذا را ثابت نگه داشته دمای محیط را افزایش دهیم دراین صورت نیز مصرف غذا برای مدتی کاهش یافته انرژی موردنیاز به تعادل می رسد فقط نیاز طیور به انرژی است که تحت تاثیر بالا رفتن دمای محیط وسالن قرار می گیرد ونیاز به مواد مغذی دیگر ثابت می ماند به جز نیاز به فسفر که احتمالا افزایش می یابد نکات تغذیه ای ذیل در مواقعی که گرما افزایش می یابد عموما مورد توجه قرار می گیرند :
سعی کنید حداقل تغییرات و نوسانات حرارتی را داشته باشید امروزه با توجه به امکانات و فن آوری های موجود در زمینه پیش بینی وضعیت هوا تولیدکنندگان نباید در مقابل تغییرات آب وهوایی بدون اطلاع بوده شگفت زده شوند سعی کنید تغییرات وضع هوا را پیش بینی نمایید به طور کلی برای هر 5/2 درجه سانتی گراد دمای بالاتر از 29 درجه سانتی گراد انرژی غذا را 22 کیلوکالری درکیلوگرم کاهش دهید علت این کار نیز کسب مقداری از انرژی مورد نیاز از طریق محیط است درحالیکه از انرژی غذا کاسته می شود باید نسبت کل انرژی حاصل از چربی افزوده شده به غذا افزایش پیدا کند مقدار چربی افزوده شده به غذا ممکن است در بعضی موارد به حداکثر 5/4 درصد جیره برسد برای این کار لازم است که از مواد کم انرژی مثل سبوس گندم و کنجاله سویا استفاده شود همچنین تولید حرارت ، محصول فرعی عمل هضم ومتابولیسم دربدن به شمار می رود کاملا مشخص شده است که در بین مواد مغذی مولد انرژی مثل چربی ، پروتئین ، کربوهیدرات و برخی مواد دیگر ، چربی کمترین حرارت اضافه را تولید میکند و در مقایسه با پروتئین ها و کربوهیدارت ها هضم چربی در بدن حرارت کمتری بر حسب کالری انرژی غذا تولدی می نماید بار گرمایی طیور را می توان با جایگزین کردن چربی به جای سایرمواد انرژی زا کاهش داد .

مواد مغذی فاقد انرژی
از افزودن مواد مغذی بدون انرژی مثل پروتئین ، اسیدهای آمینه ، ویتامین ها و مواد معدنی در فرمول غذایی به نسبت کاهش در مصرف غذا اطمینان حاصل کنید بهتر است از انرژی غذا به تدریج کاسته شود تا مقدار 22 الی 23 کیلوکالری به کیلوگرم غذا کاهش یابد کاهش این مقدار انرژی را می توان در دو مرحله طی یک هفته انجام داد . هنگامی که تراکم مواد مغذی جیره برای جبران کم شدن مصرف غذا افزایش داده می شود پروتئین غذا را باید 5/0 % کمتر از ارزش محاسبه شده آن درنظر گرفت پس از آن برای تامین اسیدهای آمینه ضروری مثل متیونین و لیزین می توان مقداری از ترکیبات سنتتیک آنها را به جیره افزود تنظیم مصرف پروتئین دارای اهمیت است زیرا در اثر هضم و متابولیسم پروتئین در بدن گرما تولید می شود و همچنین توجه داشته باشید که منابع اصلی تولید انرژی عبارت از محیط ، کربوهیدارت ، چربی وپروتئین می باشد اگر پیش بینی می کنید که بیشتر از سه ساعت درجه حرارت محیط در حد 36 درجه سانتی گراد بالا می ماند شروع تغذیه را به سه ساعت قبل از رسیدن به این درجه حرارت موکول نمایید. برنامه روشنایی را طوری تنظیم کنید که مصرف غذا در شب و صبح های زود امکان پذیر شود تغذیه شبانه یا یک برنامه متناوب نوری امکان مصرف غذا را در هنگام شب فراهم می کند مصرف ویتامین C طیور را از استرس گرمایی محافظت نموده مقاومت آنها را بالا می برد و سازگارتر می نماید در هوای گرم نیکاربازین مصرف نکنید زیرا استرس گرمایی را تشدید نموده به دنبال آن باعث افزایش تلفات خواهد شد .
درمان گله
در شرایط اضطراری گله می توان آب خنک در محیط اسپری نمود به شرطی که روی طیور پاشیده نشود طیور در حال اغما به ندرت بهبود پیدا می کنند لازم است سیستم تهویه را کنترل نموده از حداکثر کارایی آنها اطمینان حاصل کنید در گله هایی که شدیدا تحت استرس گرمایی قرار گرفته اند مصرف کلرید پتاسیم یا کلرید آمونیم برای کاهش میزان تلفات مفید واقع می شود این ترکیبات جانشین الکترولیت های تصحیح کننده عدم تعادل اسید و باز خون شده باعث تمایل بیشتر پرنده ها به مصرف آب می شوند .

پیشگیری از استرس گرمایی
باید برای اطمینان از کارآیی سیستم تهویه آنها را کنترل کرده هواکش ها و هواده ها تمیز باشند تسمه های هواکش ها سفت بوده و برای جلوگیری از افتادن و پاره شدن آنها در مواقع بروز گرمای شدید به موقع تعویض شوند ورودی هوای سالن ها باید متناسب با جریان هوای مورد نیاز هواکش ها درهوای گرم باشد . کم بودن ورودی های هوا باعث کاهش قدرت هواکش ها شده جریان هوا در سالن کم می شود ورودی هوا را باید تمیز نگه داشت و از هر چیزی که جریان هوای ورودی را محدود نماید پاک گردد برای هدایت هوای ورودی به سمت طیور از پرده های مخصوص استفاده کنید ترموستات ها از نظر کارکرد صحیح و تنظیم بودن کنترل شوند لازم است یک سیستم برق اضطراری برای زمان قطع برق درهوای گرم در نظر گرفته شود در سالن های مجهز به سیستم خنک کننده تبخیری باید پوشال ها تمیز بود در صورتی که هوادهی آنها کم شده باشد به موقع تعویض شوند جریان آب روی پوشال ها تمیز بوده در صورتی که هوادهی آنها کم شده باشد به موقع تعویض شوند جریان آب روی پوشال ها کنترل شده و توزیع آب روی آنها به طور یکنواخت انجام شود هوای ورودی از محل های خشک هواده ها بیشتر جریان پیدا می کند زیرا در این مکان ها مقاومت کمتری وجود دارد صافیها ی آب را کنترل نموده در صورت لزوم تعویض شدن جریان آب تازه در سالن می شوند .کود را در تابستان از سالن خارج کنید زیرا گرمای تولید شده از کود به طور نامطلوبی بار حرارتی سالن را افزایش می دهد وجود مقدار زیاد کود حرکت هوای زیر کف نرده و قفس ها را کمتر می کند د رماه های گرم سال از تراکم بیش ازحد سالن ها بکاهید .

طراحی برای کاهش استرس حرارتی
سالن هایی که درمناطق دارای آب و هوایی گرم ساخته می شوند باید مجهز به خنک کننده تبخیری یا سیستم مه پاش تبخیری باشند عایق کردن پشت بام ارتباط حرارتی بیرون و داخل سالن را کم می کند ظرفیت سیستم آبرسانی باید به اندازه ای باشد که حجم آب مورد نیاز گله در شرایط لزوم ، حداکثر مصرف و کارکرد سیستم خنک کننده تبخیری و مه پاش را فراهم نماید .همه اشیای غیر ضروری اطراف سالن ها ، ماشین آلات ، وسایل ، لانه های تخمگذاری و ضایعات را که ممکن است تابش حرارتی به داخل سالن های باز داشته باشند از اطراف دور نمایید حداقل کل ظرفیت هواکش باید برمبنای حرارت 95 درجه فارنهایت جریان تهویه را تامین نماید . افزایش حرکت هوای بالای سر پرنده ها جریان باد خنک وموثری تولید کرده که بدون کاهش دمای سالن بدن آنها راخنک می کند قرارا دادن جهت سالن در محور شمال- جنوب گرمای تابش خورشید را به حداقل می رساند سایه بان پشت بام باید به اندازه ای باشد که از تابش نور خورشید به داخل سالن جلوگیری نماید برای ورود هوای خنک به داخل سالن ها و جلوگیری از انعکاس حرارت به داخل آنها در اطراف گیاهانی بکارید زمین های فاقد پوشش گیاهی میزان زیادی حرارت را به داخل سالن ها باز می تایانند پشت بام را از مواد بازتاباننده مثل فلزاتی به رنگ روشن یا به رنگ سفید بسازید سقف های دو شیبی باز این امکان را فراهم می کند که گرمای بدن طیور به قسمت بالا منتقل و خارج شود در اقلیم های خشک موادی مثل کاه یا علف رادر سقف برای عایق کردن آن از گرمای تابش خورشید به کار ببرید . برای خنثی کردن گرمای پشت بام تعدادی آب پاش بر روی انها نصب نمایید ذخیره کردن آب در منبع های هوایی مقدار زیادی حرارت را جذب می کند این منابع باید دارای رنگ منعکس کننده بود ه عایق بندی شده باشد و از تابش مستقیم آفتاب حفاظت گردد راهکارهای به حداقل رسانیدن استرس های گرمایی عبارتند از پیش بینی دوره های شدت گرما به کار بردن ابزارهای مناسب مدیریتی و روش های کنترل تغذیه ای پیش از رسیدن به گرمای شدید .

فصلنامه چکاوک – مهندس حسن رهنما

تاثیر درجه حرارت محیط در عملکرد جوجه های گوشتی با اعمال برنامه محدودیت رشد زودهنگام

ایجاد محدودیت رشد جوجه ها در سنین پایین با اعمال یک برنامه محدودیت غذایی سبب بهبود بازده غذایی و کاهش چربی لاشه مرغ ها گوشتی در زمان عرضه به بازار می گردد طی دوره EGR ، درجوجه های گوشتی نیز مشابه پستانداران انرژی نگهداری مورد نیاز احتمالا به دلیل پایین آمدن تولید حرارت ، کاهش یافته اما پس از تغذیه مجدد دوباره به حالت عادی برمی گردد محدودیت رشد سبب تغییر هورمونی بدن می شود و می تواند وضعیت متابولیسمی و نحوه واکنش جوجه ها را به استرس گرمایی در اثر کاهش گرمای تولیدی بدن در مراحل بعدی زندگی تغییر دهد به علاوه تغییر در سرعت رشد ناشی از درجه حرارت بالای محیط می تواند رشد جبرانی را در مرحله پاسخ کند تغییر دهد از این رو کاربرد عملی EGR را محدود نماید . هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر EGR بر توانایی جوجه های گوشتی در مقابله با درجه حرارت های بالای محیطی و تعیین چگونگی تاثیرات مثبت این محدودیت بر عملکرد و کیفیت لاشه آنها می باشد .

مواد و روش ها

جوجه و انواع جیره
32 گروه 10 تایی از جوجه خروس های یکروزه نژاد Cobb تا 4 هفتگی در قفس های نگهداری جوجه در سالن هایی با درجه حرارت کنترل شده نگهداری شدند نیمی از این جوجه ها از سن 6 تا 12 روزگی با یک برنامه محدودیت غذایی که به آنها امکان می داد نسبت به گروه شاهد 60% رشد داشته باشند تغذیه شدند پس از آن تمام جوجه ها تا پایان ازمایش به طور آزاد به غذا دسترسی داشتند در سن 4 هفتگی جوجه های هر دو تیمار بر اساس وزن بدن به 16 گروه 6 تایی تقسیم شدند هم میانگین وزن و هم توزیع وزن انفرادی در داخل هر گروه مساوی بود 4 گروه ازهر تیمار جدا شد و هر یک در برنامه دمایی کنترل شده به قفس های جداگانه انتقال داده شد در خلال 7 روز پس از استقرار دمای محفظه ها متعادل شده به ترتیب به 25 ، 30 ، 35 و یا درجه حرارت دوره ای روزانه 35: 25 رسید میزان رطوبت نسبی در تمامی محفظه ها حدود 60 درصد بود جیره های مورد استفاده در این آزمایش برمبنای برآوردی از NRC جهت تامین تمام مواد غذایی لازم به جز پروتئین خام تنظیم شده بود . افزایش وزن انفرادی جوجه ها و میزان خوراک مصرفی هز یک از گروه ها به طور هفتگی اندازه گیری شده ضریب تبدیل غذایی محاسبه گردید در پایان آزمایش تعداد 10 جوجه از هر تیمار که وزن بدن آنها به میانگین تمیارها نزدیک تر وبد کشتار شد و چربی محوطه شکمی ، عضله سینه ، کبد و قلب آنها جدا و توزین گردید .
تجزیه آماری
در این مطالعه یک طرح کاملا تصادفی که در آن تیمارها با طرح فاکتوریل مرتب شده بودن به کار گرفته شد این طرح بر اساس ANOVA مورد بررسی قرار گرفت تفاوت بین میانگین ها و تاثیرات درجه حرارت های مختلف با استفاده از روش مقایسه ای چندگانه ای ارزیابی گردید از لحاظ آماری اختلاف معنی دار در سطح محاسبه شد .

جدول 1- ترکیبات جیره های غذایی مورد استفاده در سنین مختلف در مدت مطالعه

سن
ترکیبات و آنالیز 0تا 3 هفتگی (%) 3 تا6 هفتگی (%) 6 تا 8 هفتگی (%)
سورگوم 3/20 8/8 8/12
ذرت زرد 35 50 50
کنجاله سویا (5/44 % = CP ) 7/35 3/32 8/28
روغن سویا 5/4 5/5 5
پودر ماهی (72% = CP ) 1 - -
دی ال- متیونین 2/0 1/0 1/0
دی کلسیم فسفات 6/1 2 2
پودر سنگ آهک 4/1 1 1
مخلوط مواد معدنی 03/0 03/0 03/0
مخلوط ویتامینی 25/0 25/0 25/0
انرژی متابولیسمی ظاهری 3080 3192 3200
پروتئین خام (CP) 5/21 5/19 3/18

نتایج و بحث
میزان خوراک در دسترس و افزایش وزن در سن 6 تا 12 روزگی در جوجه هایی که با محدودیت غذایی مواجه بودند به ترتیب 5/69 و 61 درصد جوجه های شاهد بود با این حال در 4 هفتگی این عقب افتادگی رشد جبران شد و وزن بدن در هر دو تیمار برابر گردید . در مدت سازش جوجه ها به دما وزن بدن همزمان با افزایش درجه حرارت کاهش چشمگیری پیدا کرد در انتهای این دوره وزن بدن درجوجه هایی که در درجه حرارت های 25، 30، 35 و 35:25 درجه سانتی گراد نگهداری شده بودند به ترتیب برابر بود با 11 + 579 ، 1 ، 14 + 578 ، 1 ، 9 + 473 ، 1 گرم . وزن بدن در جوجه هایی که در معرض در دمای 35 ، 35 : 25 درجه سانتی گراد قرار گرفته بودند به طور معنی داری کمتر از آنهایی بود که در جه حرارت های 25 و30 درجه سانتی گراد نگهداری شده بودند تداخل مشخص و معنی داری بین برنامه های غذایی اعمال شده در سن 6 تا 12 روزگی و درجه حرارت محیطی در سنین 4 تا 8 هفتگی مشاهده نگردید . وزن بدن ، افزایش وزن ، خوراک مصرفی و بازده غذایی در 8 هفتگی با افزایش درجه حرارت محیطی کاهش چشمگیری پیدا کرد در این مطالعه EGR تاثیر معنی دار و مشخصی بر این متغیرها نداشت با افزایش درجه حرارت به بالاتر از 25 درجه سانتی گراد وزن نسبی قلب به طور معنی داری کاهش پیدا کیرد که با مطالعات Yahav و همکارانش در سال های 1998 و 1997 مطابقت دارد وزن نسبی کبد در جوجه های نگهداری شده در درجه حرارت های 35 یا دمای دوره ای کاهش پیدا کرد که احتمالا ناشی از کاهش احتیاجات متابولیکی میابشد همچنان که قبلا این موضوع در جوجه های گردن لختی که در شرایط محیطی مشابه قرار گرفته بودند مشاهده گردید پیش از این کاهش وزن کبد در جوجه هایی که با محدودیت غذایی مواجه بودن گزارش نشده بود که این کاهش وزن ممکن است با کاهش مصرف غذا مرتبط باشد میزان گوشت سینه به طور معنی داری در جوجه های نگهداری شده در درجه حرارت های 35 و 35:25 درجه سانتی گراد کاهش پیدا کرد درکل میزان گوشت حاصله در جوجه هایی که با محدودیت رشدی زودهنگام پرورش داده شدند به طور معنی داری بیشتراز گروه شاهد بود که با نتیایج مطالعات قبلی مطابقت دارد .

جدول 2- تاثیرات محدودیت غذایی زود هنگام و درجه حرارت های مختلف محیطی در عملکرد جوجه های گوشتی از سن 6 تا 8 هفتگی بر اساس ترکیب بدنی در 8 هفتگی

درجه حرارت (C ) محدودیت غذایی
عوامل 25 30 35 25:35 SEM اعمال نشده اعمال شده SEM
وزن بدن (گرم)2و3

a3125
a 2946
b2294
b 2363
2/74
2646
2717
5/52

افزایش وزن بدن (گرم در 14روز)2و4

a 1977
a 1796
b 1140
b 1209
2/74
1510
1550
5/52

خوراک مصرفی (گرم در14روز)2و4

a 4134
a 3790
b 2752
b 2964
4/88
3482
3339
5/62

بازده غذایی (گرم در گرم )2و4

a 478/0
a 474/0
b 410/0
b 407/0
016/0
424/0
460/0
012/0

وزن قلب (درصدی از وزن بدن )5

a 402/0
a 368/0
b 333/0
b 348/0
008/0
369/0
356/0
006/0

وزن کبد(درصدی از وزن بدن )5

a 55/1
a 58/1
b 42/1
b 43/1
047/0
56/1
43/1
033/0

وزن گوشت سینه (درصدی از وزن بدن)5

a 35/15
a 39/15
b 95/13

b 13/14

239/0
17/14
24/15
169/0

چربی شکمی (درصدی ازوزن بدن)5

a 2
a 85/1
b 93/1
b 59/1
073/0
94/1
74/1
052/0

a ، b : میانگین هایی که نمای مشترکی ندارند دارای اختلاف معنی داری هستند .
1: هیچ تداخل مشخص و معنی داری بین درجه حرارت و EGR دیده نمی شود .
2: میانگین های 8 تا 16 گروه که هر کدام دارای 6 جوجه اند و به ترتیب در معرض درجه حرارت و EGR قرار گرفته اند .
3: درسن 8 هفتگی
4: از سن 6 تا 8 هفتگی
5: میانگین های 20 تا 40 جوجه که به ترتیب در معرض درجه حرارت و EGR قرار گرفته اند .

میزان نسبی توده چربی موجود در محوطه شکمی در جوجه های نگهداری شده در درجه حرارت دوره ای کمترین مقدار ودر جوجه های نگهداری شده در درجه حرارت 25 درجه بیشترین مقدار بود این نکته حائز اهمیت است که افزایش درجه حرارت از 25 به 35 درجه سانتی گراد تاثیری بر این متغیر نداشت نتایج این مطالعه با پژوهش های قبلی که ثابت کرده بودند یک رابطه خطی بین میزان چربی محوطه شکمی و درجه حرارت محیطی وجود دارد همخوانی ندارد . مطابق با نتایج قبلی ، میزان چربی محوطه شکمی به طورمعنی داری در جوجه های پرورش یافته با برنامه EGRکاهش پیدا کرد کاهش دمای به واسطه اعمال برنامه EGR نشان می دهد که دمای بالای محیط تاثیرات مفیدی را که EGR بر افزایش میزان گوشت سینه و کاهش میزان چربی دارد تغییر نداده است درهمین راستا نشان داده شده که EGR تاثیرات جانبی درجه حرارت بالا بر عملکرد را کاهش نمی دهد .

فصلنامه چکاوک – مهندس علی نوبخت

فصلنامه چکاوک – مهندس محمد یگانه پرست

فصلنامه چکاوک – شماره 28- مهندس عزت الله قربانی

فصلنامه چکاوک – شماره 26 – مهندس علی محمد علیپور