| کاربرد نمره وضعیت بدن در مدیریت گله‌های گاو شیری
کاربرد نمره وضعیت بدن در مدیریت گله‌های گاو شیری در سال شش زمان کلیدی وجود دارد که وضعیت بدن دام باید مورد ارزیابی قرار گیرد.این زمان ها عبارتند از:اواسط دوره خشکی،زایمان، و تقریباً ۲۷۰،۱۸۰،۹۰،۴۵ روز بعد از شروع شیرواری. آنچه در زیر می‌آید به شرح اهداف معین در خصوص وضعیت بدن در هرکدام از این مراحل میپردازد. در سال شش زمان کلیدی وجود دارد که وضعیت بدن دام باید مورد ارزیابی قرار گیرد.این زمان‌ها عبارتند از: اواسط دوره خشکی،زایمان، و تقریبا ۲۷۰،۱۸۰،۹۰،۴۵ روز بعد از شروع شیرواری. آنچه در زیر می‌آید به شرح اهداف معین در خصوص وضعیت بدن در هرکدام از این مراحل میپردازد.
▪ دوره خشکی: نمره ایده‌آل وضعیت بدن برای یک گاو خشک ۳.۵ می‌باشد. برای حصول عملکرد و سلامتی مطلوب در مراحل اولیه شیرواری که در پی دوره خشکی می‌آید، وضعیت بدن باید حداقل ۳ و حداکثر ۴ باشد. اثبات شده است که یک گاو در طی شیرواری چربی بدن را با بازده بیشتری نسبت به دوره خشکی ذخیره می کند.گاها یک گاو قبل از اینکه به نمره وضعیت قابل قبولی برسد، باید خشک گردد. از اینرو یک مدیر باید گاوهای خشک را به منظور اضافه وزن و حصول نمره وضعیت مطلوب تغذیه کند.بدیهی است که یک برنامه تغذیه ای حساب شده همراه با بازدیدهای مکرر برای بالا رفتن وضعیت بدن گاوهای خشک (البته بدون چاق شدن گاو)ضروری است. علوفه خشک ساقه بلند و دارای کیفیت متوسط، بهترین خوراک علوفه‌ای برای گاوهای خشک به شمار می رود.علوفه با کیفیت بالاتر(از نظر انرژی و پروتئین) از قبیل سیلوی ذرت و هیلاژ یونجه باید با احتیاط و محدودیت بیشتری مصرف شوند تا از افزایش بیش از حد نمره وضعیت جلوگیری به عمل آید. استفاده از علوفه با کمیت و کیفیت مناسب، مکمل‌های با انرژی پایین و فیبر بالا که حاوی مقدار کافی پروتئین،مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد می‌تواند در مقادیر کنترل شده بمنظور دسترسی به افزایش نمره وضعیت بکار رود. حذف چربی اضافه در گاوهای خشک هم با استفاده از محدود کردن انرژی دریافتی طی دوره خشکی،عملکرد بعد از آن را با مشکل مواجه نخواهد کرد.
▪ اوایل شیرواری: گاو باید طی اوایل دوره شیرواری مکررا مورد ارزیابی قرار بگیرد.وضعیت بدن گاو -از آنجا که منعکس کنندهٔ ذخایر انرژی بدن است-اثر عمده خود را روی سلامتی،تولید و باروری گاو شیری خواهد گذاشت. اضافه وزن بیش از حد گاو یعنی نمره وضعیت بالاتر از ۴ خطر بزرگی محسوب می‌شود و ممکن است سبب ایجاد سندرم گاو چاق و مشکلاتی از قبیل سخت زایی،جفت ماندگی، عفونت‌های رحمی،تورم پستان،جابجایی شیردان،کتوز و تب شیر گردد.معمولا مقاومت گاو به استرس‌های زایمانی کافی نیست و اشتهای آن کمتر از آن است که پاسخگوی نیازهای اوایل شیرواری باشد. از طرف دیگر،چنانچه نمره وضعیت کمتر از ۳ باشد،گاو بدون داشتن ذخایر کافی انرژی،استارت تولید را می زند.این گاو ممکن است با مشکلات کمتری در زمان زایمان مواجه باشد اما عملکرد تولید مثلی و تولید شیر آن پائین تر از حد انتظار ما خواهد بود. همانطور که در شکل نشان داده شده،یک گاو متوسط معمولا در ۴ تا ۶ هفتگی بعد از شروع شیرواری، به پیک تولید می رسد.اگر دریافتی خوراک(ماده خشک)توسط گاو کندتر از نیازهایش پیش برود،در ۹ تا ۱۱ هفتگی به پیک خواهد رسید.این وضعیت،گاو را برای چندین ماه پس از شروع شیرواری در بالانس منفی انرژی قرار خواهد داد؛به این معنی که دریافتی انرژی خوراک کمتر از بازده انرژی شیر تولیدی است.این گاو از چربی بافتی خود برای جبران این نقیصه استفاده خواهد کرد. گاوی که شیرواری را در وضعیت لاغر شروع کند، ذخایر انرژی کمی دارد و پیک تولید پائین تری خواهد داشت.پیک تولید مستقیما با کل تولید شیر در گاوهای بالغ مرتبط است.برای هر یک کیلوگرم اضافی در تولید شیر(در حالت پیک) تقریباً ۲۰۰ کیلوگرم شیر بیشتری در کل دوره شیرواری حاصل می‌شود. پائین بودن وضعیت بدن در زمان زایمان همچنین می‌تواند سبب پائین آمدن چربی شیر شود؛ زیرا که در اوایل شیرواری نسبت بالایی از پیش سازهای چربی شیر،از ذخایر چربی بدن گاو منشا می‌گیرند. گاو بالغ متوسطی که با وضعیت بدن مطلوب(۳.۵ و حداکثر ۴) زایمان می‌کند، طی ۸۰-۶۰ روز اول با فرض سلامتی کامل،روزانه ۱-۰.۵ کیلوگرم از بافت بدن خود را از دست می دهد. یک کیلوگرم از بافت بدن(بیشتر به حالت چربی) می تواند ۴.۹۲ مگاکالری(NEL)را تامین نماید.شیر با چربی ۳.۵% نیز شامل حدود ۰.۶۹ مگاکالری انرژی(NEL)در کیلوگرم است.بنابراین یک کیلوگرم از بافت بدن می تواند انرژی لازم برای تولید ۷.۱ کیلوگرم شیر راتامین کند.از دست دادن ۷۰ کیلوگرم چربی در گاو بالغ متوسط،معادل تولید ۵۰۰ کیلوگرم شیر بیشتر از دریافتی انرژی جیره خواهد بود. طی دو ماه اول شیرواری، گاو بالغ متوسط بین ۱.۲-۱ از نمره وضعیتش را از دست می‌دهد، و تا هفته دهم نزدیک به وضعیت ۳ ثابت می ماند و تا روز نودم وضعیت از دست داده را بازیابی می‌کند.در این زمان،بالا بردن دریافتی انرژی جیره می‌تواند احتیاجات در حال کاهش انرژی شیر را پاسخ بگوید.این امر با دوره بازدید از فعالیت‌های فحلی،جفت گیری و تلقیح،مقارن است. تجربه و تحقیق نشان داده است که گاوهای در حال اضافه وزن(در بالانس مثبت انرژی)در زمان سرویس،نرخ آبستنی بالاتری نسبت به گاوهای در حال کاهش وزن دارند.نمره وضعیت بین ۲.۵ و ۳.۵ برای بازده تولید مثلی مطلوب، کافی است. مصرف پائین انرژی در اوایل شیرواری می‌تواند روزانه منجر به ۲-۱.۵ کیلوگرم سوزش چربی گردد.این امر خطر تجمع چربی در کبد گاو را بالا می برد و می تواند سبب کتوز شود.همچنین حساسیت گاو به بیماری زیاد شده و بازگشت به استروس به تاخیر افتاده و باروری پائین می آید. گاوهای اوایل شیرواری حدود ۱۰% کمتر از گاوهای سطح مشابه تولید در اواسط شیرواری ماده خشک مصرف می کنند.بنابراین تامین پروتئین کافی برای پاسخگویی به احتیاجات پیک تولید به این معنی است که محتوای پروتئینی جیره در محدوده ۲۰-۱۸ درصد ماده خشک آن باشد.در حالت ایده آل ۴۰% پروتئین باید عبوری باشد تا از تجزیه شکمبه ای گذر کرده و آمینواسیدهای دخیل در تولید شیر را فراهم آورد. درهر صورت باید بین مقادیر زیاد مواد دانه ای(نشاسته)با قابلیت هضم بالا و قابلیت تخمیر سریع برای تامین انرژی با علوفه فیبری به منظور نگهداری عملکرد شکمبه و سنتز چربی شیر تعادل برقرار باشد. جیره باید به گونه‌ای باشد که ۷۵-۷۲ درصد کل مواد مغذی قابل هضم(TDN) و ۱.۶۷-۱.۶۱ مگاکالری در کیلوگرم انرژی خالص شیرواری(NEL)تامین نماید.کل سطح فیبر جیره باید بین ۱۹ و ۲۱ درصد فیبر شوینده اسیدی(ADF) و بین ۲۵ و ۲۸ درصد فیبر شوینده خنثی(NDF)باشد.حداقل ۲۱% کل ماده خشک جیره باید از NDF علوفه تامین شود.برخی از علوفه ها باید بصورت خشک باشند تا بالاترین عملکرد شکمبه را داشته باشیم.
▪ اواسط شیرواری: وقتی ۱۸۰ روز از شیرواری گذشت،ارزیابی وضعیت بدن باید مؤید این نکته باشد که گاوها در حال بازسازی آن دسته از ذخایر چربی بدنشان هستند که در اوایل شیرواری از دست رفته بود. در این مرحله از شیرواری،نمره‌های وضعیت باید برای پرتولید ترین گاوهای گله ۳ و برای گاوهای متوسط شیر بین ۳.۵-۳ باشد. ممکن است نمره وضعیت گاوهای کم تولید از ۳.۵ بالاتر رفته باشد که در این حالت باید تغذیه آنها با مدیریت دقیقتری انجام شود تا از چاقی جلوگیری به عمل آید.
▪ اواخر شیرواری: نمره وضعیت بدن در ۲۷۰ روزگی بعد از شروع شیرواری بایستی ۳.۵ باشد.در طی این مدت،گاوهای کم تولید تمایل به افزایش بیش از حد نمره وضعیت دارند و ممکن است نمره ۴ یا بیشتر را نشان بدهند. این امر بخصوص زمانی رخ خواهد داد که مقادیر زیادی سیلوی ذرت در جیره استفاده شود؛ و همچنین زمانی که در خصوص مصرف کنسانتره محدودیتی به عمل نیامده باشد. بیش از حد بودن وضعیت بدن در گله‌های دارای سیستم فری استال که با جیره کاملاً مخلوط شده(TMR) تغذیه می‌کنند و گاوها با توجه به میزان تولیدشان گروه بندی نشده‌اند نیز دیده می‌شود. در گله‌هایی که فاصله گوساله زایی بیش از حد معمول،دوره تولید کم و/یا دوره خشکی را طولانی می‌کنند،بسیاری از گاوها بیش از حد چاق می شوند.در این وضعیت،مدیریت پرورشی نیازمند بهبود است.
▪ تلیسه‌های شکم اول: وضعیت بدن مطلوب برای تلیسه‌های شکم اول نزدیک به ۳ است.تلیسه‌های با نمره بیشتر از ۳ احتمالا سختزایی داشته‌اند. مدیریت تلیسه های شکم اول متفاوت از دیگر هم گله‌ای‌های مسن ترشان انجام می‌گیرد.باید توجه داشت که آنها در زمان زایمان ۱۵۰-۱۰۰ کیلوگرم کمتر از گاوهای مسن تر گله وزن دارند.مقدار کنسانترهٔ روزانه آنها باید طوری تنظیم شود که نسبت علوفه به کنسانتره بدرستی رعایت شود تا از مشکلات ناشی از سوء عملکرد سیستم گوارشی جلوگیری به عمل آید. تلیسه‌های شکم اول پایداری بیشتری از هم گله‌ای‌های مسن تر خود نشان می‌دهند. تلیسه‌های شکم اول در اواسط شیرواری به طور متوسط ماهانه افتی معادل ۴ درصد نشان می‌دهند که این در گاوهای مسن تر،۸ درصد می باشد.در اواخر شیرواری،تلیسه‌های شکم اول ماهانه ۸-۶ درصد افت نشان می‌دهند که این رقم برای گاوهای دیگر ۱۴-۱۰ درصد می‌باشد. این پایداری بالا حاکی از آنست که دریافتی انرژی در تلیسه ها در جهت ایجاد ذخایر چربی بدنی،هیچگاه مانند گاوهای مسن تر نیست. گاوهای شکم اول و دوم در طی اواسط و اواخر شیرواری و دوره خشکی احتیاج زیادی به انرژی برای رشدشان دارند.این گاوها باید طی دو دوره شیرواری اول خود،۷۵-۵۰ کیلوگرم افزایش وزن پیدا کنند تا به وزن بالغ برسند.برای اطمینان از اینکه مواد مغذی اضافی مورد نیاز برای رشد تامین شده اند،توصیه ی استاندارد این است که کنسانتره بیشتری به این گاوها داده شود.طی اواسط و اواخر شیرواری،گاو شکم اول باید ۱۰ درصد و گاو شکم دوم باید ۵ درصد کنسانتره بیشتری از آنچه مورد نیاز است برای تولید شیر و افزایش وضعیت بدن دریافت کند. مدیریت درست بالانس انرژی طی شیرواری و چرخهٔ تولید یک گاو شیری می‌تواند به طور چشمگیری ظرفیت آنرا برای بهره وری افزایش دهد.
|
