استرس گرمایى
استرس گرمایى یکى از مشکلات عدیده اى است که دامداران خصوصاً، دامدارانى که در مناطق گرمسیر حضور دارند با آن مواجه هستند.بطور معمول زمانى که دماى هوا رو به افزایش مى باشد بدن گاوها در طول مدت ۲ تا ۷ هفته خود را با شرایط مطابقت داده و در این هنگام تبخیر از سطح بدن مکانیسم اصلى دفاع در برابر این گرما و افزایش دما مى باشد. این تبخیر مى تواند بوسیله انسان با ایجاد دوش هایى در محل شیردوشى و یا بوسیله فیزیولوژى طبیعى بدن حیوان از طریق افزایش تعداد تنفس و یا افزایش میزان فعالیت غدد عرق ایجاد شود. زمانى که دماى هوا بطور ناگهانى و یا بیشتر از سطح تحمل بدن حیوان بالا مى رود، هموستازى بدن تعادل خود را از دست داده و کاهش اشتها و تولید و کاهش تولید مثل و حتى مرگ را به همراه دارد. براى کنترل این معضل و به حداقل رساندن آن روش هاى مختلفى موجود مى باشد که در دو بخش کنترل استرس گرمایى که باعث کاهش تولید شیر مى شود و کنترل استرس گرمایى که باعث کاهش تولید مثل مى شود بحث خواهد شد: ۱- روش هاى کنترل استرس گرمایى براى بهبود تولید شیر و مبارزه با کاهش آن: از نکات ابتدایى و اصلى مبارزه با استرس گرمایى این است که دامدار بتواند و خصوصیات رفتارى دام هاى خود را در مواجهه با استرس گرمایى تشخیص داده و به موقع نسبت به کنترل آن اقدام کند، اعمالى مثل بى حالى و سستى و فرار از آفتاب و خوابیدن بیش از حد در ابتداى امر به دامدار کمک خواهد کرد؛ همچنین در چنین شرایطى دامدار باید نسبت به تغذیه دام هاى خود دقت کافى مبذول کند تا با تغذیه نادرست و بیش از حد و افزایش متابولیسم بدن، حیوان در گرماى زیاد خسارت جبران ناپذیر به خود وارد نکند. در دسترس بودن آب مناسب از دیگر عوامل مفید مى باشد. در مورد دانستن وضعیت گاو که عنوان شد بوسیله دامدار باید مد نظر قرار گیرد، تفاوت نژاد بین گاوها بسیار مهم مى باشد، چرا که در بعضى نژادها به علت تفاوت در میزان متابولیسم بدن و میزان آب و غذاى موردنیاز و میزان عرق و لایه بندى و رنگ آنها، نسبت به ن‍ژادهاى دیگر مقاومت بهترى دارند. اما بهترین راه حل براى کنترل استرس گرمایى ایجاد سایه در محل دامدارى مى باشد، خصوصاً در زمانى که این سایه در محل غذا خورى و آبخورى حیوان وجود داشته باشد حیوان در زمان خوردن غذا، کمتر آزار دیده و در نتیجه این منجربه افزایش میزان تولید مى شود. ایجاد سایه و سایه بان در محل استراحت و غذاخورى حیوان باعث کاهش حداقل ۳۰% از میزان استرس گرمایى وارد به حیوان مى شود. ۲-روش هاى کنترل استرس گرمایى براى بهبود وضعیت تولید مثلى حیوان: در زمان مواجهه با استرس گرمایى میزان بارورى دام کم مى شود. این مسئله بدین دلیل است که در زمان استرس گرمایى دوره فحلى حیوان کوتاه شده و تشکیل فولیکول در این حالت در زمان هاى مختلف رخ مى دهد. همچنین در زمانى که گاو دچار استرس گرمایى مى باشد تشکیل رویان دچار مشکل مى شود و در گزارش هاى مختلف آمده است که در حدود ۶۰ تا ۶۶% کاهش داشته است. همچنین اثرات منفى استرس گرمایى در درماى ۴۴۰C در زمان قبل از تلقیح و۴۰۰C بعد از تلقیح تشخیص داده شده است. از راه هاى مناسب براى جلوگیرى از کاهش تولید مثل همان روش ایجاد سایه و همچنین خشک کردن محیط در زمان تلقیح مصنوعى مى باشد که کمک شایانى به کنترل این وضعیت خواهد کرد. روش دیگرى که در زمان استرس گرمایى،به منظور بهبود شاخص هاى تولید مثلى به کار مى رود، همزمانى فحلى و ایجاد همزمانى در گاوها بوده که نشان داده شده است در تابستان در گاوهایى که بصورت همزمان فحلى شده اند و همزمان تلقیح شده اند نسبت به گاوهایى که جداگانه فحل یابى شده اند در صد موفقیت بیشترى در بارورى داشته اند چون فحل یابى بصورت انفرادى در تابستان با کوتاه شدن دوره فحلى مشکل مى باشد. هر کدام از این تکنیکها و روشها، اثرات خاص خود را دارا بوده و با توجه به ارزش اقتصادى و شرایط موجود دامداران مى توانند براى بهبود میزان تولید مثل و تولید شیر خود از آنها استفاده کنند دکتر محمد رضا نیکان سرشت دکتر آرش پارساى
