واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی
واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی
طرز عمل واکسن های زنده
تمامی واکسن های زنده جهت این که بتوانند ایمنی موثر و کامل ایجاد نمایند باید در بدن میزبان تکثیر یافته وفعال گردد ویروس این نوع واکسن ها ابتدا به سلول های هدف میزان حمله کرده و آن را تبدیل به قطعات ویروس مینمایند دراین مرحله واکنش ایمنی به دنبال استفاده از واکسن های زنده ایجاد می گردد.سپس در نتیجه تکثیر یا نسخه برداری ویروس واکسن زنده میزبان شروع به تولید آنتی بادی همورال و موضعی در برابر پارتیکل ها می نماید . به دنبال ایجاد پاسخ ایمنی توسط واکسن سه نکته مهم و کلیدی درجریان تحقق این روند یا واکنش بسیار مهم است که شامل :
1- در زمانی که ویروس از طرق واکسن وارد بدن میزبان می گردد باید زنده باشد .
2- ویروس یا پارتیکل ویروسی کافی باید جهت تحقق پاسخ ایمنی کامل وموثر به بدن میزبان هدف رسیده باشد.
3- به هر یک از طیور یک گله واکسینه شده جهت ایجاد ایمنی کامل ویکسان باید ویروس زنده کافی رسیده باشد واکسن های حاوی ویروس زنده در فرم انجماد خشک و نگهداری شده در سردخانه کاملا پایدار می باشند . زمانی که ما شروع به رقیق کردن ویروس های زنده می نماییم ویروس های زنده موجود در این نوع واکسن ها بعد از مدتی شروع به اضمحلال می نمایند به طور معمول و رایج آب مورد مصرف جهت رقیق کردن واکسن از همان آب مورد مصرف مرغداری می باشد . چندین فاکتور یا عامل در رقیق نمودن واکسن دخالت دارند . به دنبال تجویز واکسن باید به هر طریق ممکن تلاش گردد تا ویروس موجود در واکسن زنده بماند و تمام گله شانس دریافت ویروس زنده واکسن را داشته باشند .
واکسن های زنده به طور اختصاصی به عوامل ذیل حساس هستند :
1- نوماورای بنفش : باید از قرار گرفتن واکسن های زنده درمعرض نور خورشید جلوگیری نمود.
2- گرما : باید از در معرض طولانی مدت واکسن های زنده در برابرگرما و دمای بالا جلوگیری نمود آب خوردگی مورد مصرف جهت رقیق کردن واکسن باید سرد و یا خشک و دارای دمای 20-15 درجه سانتی گراد باشد .
3- فلزات سنگین : از ظروف و وسایل و آب خوراکی حاوی فلزات سنگین نابید استفاده گردد و نیز جهت رقیق کردن واکسن ها باید از ظروف یا سطل های پلاستیکی به جای ظروف فلزی استفاده گردد.
4- یون کلر : عدم رقیق کردن واکسن در اب حاوی یون کلر ( اگر از طریق بوییدن ، چشیدن پی به وجود یون کلر ببرید این نشان دهنده غلظت بالای یون کلر درآب می باشد )
5- ضدعفونی کننده ودتر جنت ها ( پاک کننده ها ) : مطمئن شوید که تمام وسایل از وجود این نوع مواد پاک و مبرا باشند .
6- مواد آلی : اطمینان حاصل کنید که تمام وسایل و ظروف آب آشامیدنی از این نوع مواد پاک و عاری باشند .
7- رطوبت : محتویات ویال آسیب دیده را مصرف ننمایید ودرب پمپ شده ویال واکسن ها را تازمان مصرف رقیق کردن باز ننمایید.
در واکسیناسیون از طریق آب خوراکی ارتباط بین دو عامل پیشگیری ازغیر فعال شدن ویروس واکسن و پخش مناسب ویروس واکسن در بین تمام گله واکسینه شده بسیار مهم می باشد . به رعایت نکات زیر میتوان از غیر فعال شدن ویروس واکسن جلوگیری نمود.
الف – مصرف سریع ب – محافظت پارتیکل های ویروس در برابر عوامل غیر فعال کننده موجود در آب خوراکی و خطوط آب خوری طیور .
راههای جلوگیری از غیر فعال شدن واکسن
الف – مصرف سریع
پمپ شناور در آب حاوی واکسن می توانند با اتصال مستقیم به سیستم آّخوری زنگوله ای یا پستانکی آب حاوی واکسن را بسیار سریع در طول خطوط سیستم آب خوری پخش نمایند . در طی واکسیناسیون باید مطمئن شویم کمی فضای آشامیدن کافی جهت تمامی گله طیور واکسینه شوند ه در یک زمان معین وجود داشته باشد . سیستم آب خوری پستانکی دارای کمترین مقدار اتلاف آب حاوی واکسن و کمترین مقدار رقابت جهت آشامیدن اب حاوی واکسن پس از زمان پرهیز آشامیدن می باشد و به تمام گله طیور واکسینه شدهاین اجازه را می دهد که به راحتی آب حاوی واکسن را دریافت دارند در سیستم آب خوری زنگوله ای اگر تعداد آبخوری ها و فضای آبخوری جهت طیور واکسینه شونده کافی نباشد میزان دریافت واکسن توسط طیور واکسینه شده پایین خواهد آمد که جهت رفع این نقیصه باید تعداد ظروف آب خوری را اضافه تر از حالت عادی نمود برای هر 100 قطعه جوجه گوشتی یک آب خوری زنگوله ای در نظر گرفته می شود . برای پرورش مرغ تخم گذار ممکن است یک فنجان برای 12 قطعه مرغ یا یک پستانک برای 8 قطعه مرغ یا یک آبخوری زنگوله ای برای 50 قطعه مرغ و یا این که 5/2 سانتی متر فضای آب خوری جهت هر قطعه مرغ در نظر گرفته می شود . اگر سیستم آب خوری مرغداری به صورت سیستم آب خوری زنگوله ای باشد و تانک اصلی مورد استفاده نباشد دراین صورت فشار کافی و قوی لازم است که بتواند اب حاوی واکسن را با بالاترین سرعت ممکنه به تمام نقاط آب خوری برساند تا از نزاع طیور برای آشامیدن آب حاوی واکسن وبه هدر رفتن واکسن جلوگیری گردد.
ب – محافظت از غیر فعال شدن واکسن
همیشه بر روی مراحل حمل و نقل ذخیره و مخلوط کردن واکسن های زنده تاکید و دقت فراوان می وشد ولی تمام این فرایندها می توانند بر اثر نگهداری و استفاده نادرست از سیستم آب خوری متاثر گردند . مواد متشکله اب مورد مصرف جهت واکسیناسیون از قبیل یون کلر، ترکیبات آمونیوم یا اسید فایرها مانند سیتریک اسیدها و باقیمانده های رسوبی در سیستم آب خوری به صورت اتصال به ویروس واکسن و یا تخریب آن می توانند باعث غیر فعال شدن ویروس زنده واکسن ها گردند وجود نارسایی در سیستم کنترل واکسیناسیون ممکن است فقط ایجاد یک محافظت مختصر در برابر بیماری مورد نظر در طیور واکسینه شده نماید توصیه می گردد که کیفیت آب مورد مصرف جهت واکسیناسیون به صورت مداوم و منظم از لحاظ بالا و پایین بودن pH کنترل گردد زیرا که نوسان زیاد آب بر روی اثر بخشی ویروس واکسیناسیون تاثیر منفی بر جای می گذارد علاوه برآن یون کلر به مقدار حدود 1ppm یا وجود فلزات سنگین در آب حاوی واکسن باعث غیر فعال شدن ویروس واکسن می گردند .
جهت محافظت از غیر فعال شدن واکسن روش های ذیل توصیه می شود
1- استفاده از شیر بدون چربی در آب حاوی واکسن جهت خنثی کردن اثرات یون کلر یا دیگر مواد ضد عفونی کننده موجود در اب مورد مصرف برای واکسیناسیون اضافه نمودن حدود 2 گرم در لیتر پودر شیر بدون چربی یا 2 لیتر شیر پس چرخ در 100 لیتر آب آشامیدنی توصیه گردیده است . محلول یا پودر شیر پس از چرخ راحدود 20-15 دقیقه قبل از رقیق کردن و مصرف واکسن به آب آشامیدنی مورد مصرف جهت واکسیناسیون اضافه می نمایند . پودر شیر پس چرخ هنگامی که با آب آشامیدنی مورد مصرف واکسیناسیون مخلوط می گردد ممکن است بهشکل توده در اید که دراین صورت حل شدن ان در آب مشکل می باشد جهت رفع این نقیصه می توان آب گرم 60 درجه سانتی گراد را داخل پودر شیر پس چرخ ریخته وکاملا آن را بایک همزن به هم زد . علاوه به شیر پس چرخ از شیر تغلیظ شده نیز می توان جهت اضافه نمو دن به آب اشامیدنی برای واکسیناسیون استفاده نمود پروتئین های شیر به یون کلر و یون های فلزی موجود در آب خوراکی اتصال یافته که در نتیجه این عمل بقای ویروس واکسن زنده را در آب آشامیدنی خواهیم داشت .
2- فیلترها یا صافیها : باید قبل از شروع به واکسیناسیون فیلترهای قدیمی را تعویض و معدوم نمود .
مواد معدنی و ضدعفونی کننده های نامطلوب آب آشامیدنی باعث افزایش غلظت لجن و آلودگی در فیلترها می گردد سطح فیلتری که می تواند باعث غیر فعال شدن ویروس واکسن شود رویت می گردد .
آلودگی موجود در سیستم آب خوری زنگوله ای
اگر از فیلتر درداخل آبخوری ها استفاده گردد معمولا مخلوطی از مواد الی و فضولات بر روی آنها دیده می شود این مخلوط تشکیل شده pH آب سیستم آب خوری تغییر داده و نیز بر روی فعالیت ویروس واکسن اثر معکوس می گذارد باقی مانده های دارویی یا دیگر متابولیت های موجود در مدفوع یا فضولات نیز می توانند آب اشامیدنی راتغییر دهند . تراشه ها یا دیگر مواد زائد مانند یک سنگریزه دریچه های سیستم آب خوری زنگوله ای را بسته و جریان آب حاوی واکسن را در طول سیستم آب خوری دچار مشکل مینمایند. مواد زائد و آلودگی های موجود در سیستم آب خوری میتوانند باعث جذب و رسوب واکسن در طول سطوح یا پایه و یا دیواره های آب خوری ها گردند به عبارت دیگر مقدار قابل توجهی از واکسن به جای مصرف توسط طیور داخل ظروف آب خوری و سیستم آب خوری باقی خواهد ماند که این مساله باعث ایجاد یک ایمنی ناکامل و غیر یکسان و درنهایت محافظت ضعیف درگله طیور واکسینه شده می گردد الزاما توصیه میگردد که ظروف اب خوری قبل از واکسیناسیون تمیز و پاکیزه گردند اماباید توجه داشت که اب مصرفی جهت شستشوی ظورف اب خوری نباید دارای مواد بهداشتی و ضدعفونی کننده باشد .
پخش واکسن در طول سیستم آب خوری
علاوه بر مشکلات مربوط به کیفیت آب مصرفی جهت واکسیناسیون مشکلات بسیار گسترده ای در خصوص نصب و بهره برداری از سیستم آبخوری وجود دارد برخی سیستم های آب خوری دارای تفاوت درمیزان آب ورودی و خروجی می باشند که این مشکل بر اثر فضای مرده موجود در این سیستم ها ایجاد می گردد .اگر سیستم آب خوری قبل از شروع واکسیناسیون به طور کامل تخلیه نگرددآب باقی مانده در سیستم آب خوری نه فقط باعث غیر فعال شدن ویروس واکسن شده بلکه سرعت پخش واکسن را نیز در طول سیستم آب خوری کاهش می دهد به دنبال ایجاد این نقص طیور قرار گرفته در قسمت ابتدایی سالن به اندازه کفایت آب حاوی واکسن دریافت می دارند درحالی که طیور قرار گرفته در انتهای سالن ممکن است به هیچ وجه آب حاوی واکسن را دریافت ننمایند پس برای رفع این مشکل وجهت این که کلیه طیور گله واکسینه شده بتوانند آب حاوی واکسن دراختیار داشته باشند لازم است که ابتدا سیستم آب خوری قبل از واکسیناسیون به طور کامل تخلیه گردد و سپس مجددا جهت واکسیناسیون با اب پر حاوی واکسن گردد.
مشکلات واکسیناسیون سیستم نگهداری طیور در قفس .
یکی از مشکلاتی که جهت واکسیناسیون گله های پولت تخم گذار در سیستم قفس وجود دارد مصرف بیش از حد معمول واکسن توسط طیور نزدیک به محل ابتدایی یا ورودی آب حاوی واکسن در سیستم آب خوری می باشد با توجه به این مشکل به طیور قرار گرفته در محل های دورتر از محل ابتدایی سیستم آب خوری محلول واکسنی نخواهد رسید که در نتیجه واکسیناسیون گله طیور به طور کامل صورت نخواهد گرفت . این مشکل در زمانی که گله طیور به هنگام واکسنیاسیون بسیار تشنه بوده یا حجم واکسن کافی نباشد تبدیل به یک مساله بسیار حاد میگردد با اضافه نمودن قرص های درخشان رنگی به اب حاوی واکسن در سیستم اب خوری قفس های نگهداری طیور می توان مشاهده کرد که محلول واکسنی به انتهای قفس ها رسیده است یا خیر و این درحالی است که در تانک اصلی هیچ مقدار واکسنی دیده نمی شود. یک راه چاره برای رفع این مشکل این است که سیستم آب خوری را در شب قطع نمایند که با کاین عمل به طوری اجازه داده می شود که تمام آب موجود درسیستم آب خوری را بنوشند و سپس به هنگام طلوع آفتاب و افزایش نور سیستم آب خوری را با اب حاوی واکسن پر نمایید با اجرای این روش کلیه طیور شانس آشامیدن آب حاوی واکسن را تا قبل از خای شدن تانک اصلی خواهند داشت بر اساس طراحی سیستم آب خوری قفس ها ممکن است همگی در یک زمان مشخص با هم پر نگردند که در نتیجه این پر نشدن همزمان چرخش آب حاوی واکسن در تمام طبقات یا تمام قفس ها یکسان نبوده که این مسئله باعث واکسیناسیون ناموفق میگردد . .
دنیای کشت وصنعت
دکتر بابک عسگری