واکسیناسیون در گله های مرغ

واکسیناسیون در گله های مرغ

 اهمیت واکسیناسیون؟

واکسیناسیون یکی ازموثر ترین راه های جلوگیری و یا کاهش اثرات مخرب بیماری ها در مرغان است. پرندگانی که نزد مردم برای استفاده قرار می گیرند عموما: جوجه، بوقلمون، اردک، غاز، بلدرچین، قرقاول، کبک و شتر مرغ هستند.

ارگانیسم هایی که ایجاد بیماری می کنند به دسته های کوچک و بزرگ از قبیل: ویروس، مایکو پلاسم، باکتری، قارچ، انگل و پروتوزوآ تقسیم بندی می شوند. همه این ارگانیسم ها با مواد شیمیایی از بین می روند به جز ویروس ها. کنترل بیماری های ویروسی وابسته به نحوه پیش گیری از قبیل واکسیناسیون، ضد عفونی وامنیت زیستی است.

برای اینکه دوره موفق پرورشی را داشته باشیم امنیت زیستی و ضد عفونی لازمه این کار هستند. واکسیناسون جانشن مدیریت موثر نمی شود. این نکته لازم به نظر می رسد که واکسیناسیون در همه پرندگان موجب کاهش اثرات کلینیکی نمی شود بلکه در برخی موارد موجب بروز عفونت و پخش شدن ارگانیسم های بیماری زا شود.

 

واکسیناسیون یا عدم واکسیناسیون:

مرغ هایی که از آنها استفاده تجاری می شود معمولا بر علیه گونه های مختلف بیماری ها واکسینه می شوند. واکسیناسیون هر چند کم در گله های ما انجام می شود. برای انجام این کار چندین مشکل وجود دارد:

ü      به ندرت مشکلات بیماری داریم.

ü      از بیماری های موجود بی اطلاع هستیم.

ü      به درستی علائم بیماری ها را نمی شناسیم.

ü      نمی دانیم واکسن ها را از کجا تهیه کنیم.

ü      خرید واکسن گران در می آید زیرا که ما به دوز های زیادی از واکسن ها نیاز داریم معمولا بین 500 تا 10000 دوز.

متاسفانه، گله های کوچک مرغ ، ازبیماری هایی که واکسیناسیون مناسبی را داشته اند رنج می برند. این بیماری ها ممکن است کاهش فروش تخم مرغ و یا گوشت وسایر فراورده ها را در پی داشته باشد. حتی ممکن است این بیماری ها مرگ مرغ ها را در پی داشته باشد.

واکسیناسیون یا عدم آن بستگی به این دارد که احتمال اینکه گله ها در معرض بیماری های ویژه قرار بگیرند چقدر است. اگر گله ای بسته شده باشد هرگز نباید مرغ دیگری به آن اضافه شود و یا اینکه اگز مرغی از گله ما بیرون رفته باشد نباید هرگز اجازه بازگشت به آن مرغ داده شود زیرا که در این صورت احتمال ایجاد بیماری در گله بسیار بالا خواهد رفت. در این موارد بهتر است که تصمیم به واکسیناسیون نگیریم.

در واکسیناسیون باید این نکته را لحاظ کنیم که جوجه های ما قبلا یکبار آزمایش شده باشند یا در هنگام خرید جوجه به نکات زیر توجه کنیم:

ü      جوجه ها را از جای مطمئن تهیه کنیم.

ü      خرید جوجه ها از هچری ها و یا کارخانه هایی که قبلا جوجه با سابقه داشته اند، باشد.

ü      از بیماری هایی که مادر آنها دچارش بوده اند اطلاع داشته باشیم.

 

واکسن های موجود:

ویروسها سیستم ایمنی را بر علیه گونه های دیگر تحریک می کنند،و این موجب موفقیت واکسیناسیون بر علیه بیماری های ویروسی خواهد شد.

 واکسن ها از میکرو ارگانیسم های کشته و یا زنده تشکیل می شوند. واکسن های که حاوی ویروس زنده هستند، ویروس ها دوباره در بدن میزبان تکثیر میشود، ویروس های کشته به قدری هستند که بتوانند سیستم ایمنی بدن پرندگان را تحریک و مجبور به ساخت آنتی بادی کنند. اغلب واکسن های پرندگان به صورت زنده هستند. واکسنهای باکتریایی معمولا زنده ویا تخفیف حدت یافته هستند و به آنها باکترین گفته می شود.

1. بیماری مارک:

واکسن بیماری مارک اغلب موارد در روز اول هچ به جوجه ها داده می شود. واکسن مارک به صورت زیر جلدی در پشت گردن زده می شود. بهترین راه این است که همه جوجه های ما در هچری واکسینه شوند.

به اثبات رسیده است که واکسن مارک از بیماری مارک و تومور و فلجی حاصل از آن جلوگیری می کند. اگر پرندگان دوز مناسبی از واکسن را دریافت نکنند ممکن است که آنها درگیر بیماری مارک شوند.

جوجه های 2 تا 16 هفته بشترین امکان ابتلا به بیماری مارک را خواهند داشت. بیماری مارک گاهی اوقات در بلدرچین، قرقاول و یا بوقلمون نیز دیده شده است. این گونه پرندگان معمولا دوز مناسبی از واکسن را دریافت نکرده اند.

2. بیماری نیوکاسل:

جوجه ها و بوقلمون ها باید در برابر نیوکاسل ایمن شوند. واکسن زنده ( تخفیف حدت) به صورت های آشامیدنی، قطره چشمی، قطره بینی و اسپری در بین جوجه ها توزیع می شود. واکسن کشته به صورت امولسیون روغنی داخل عضله ویا زیر جلدی تزریق می شود، آخرین واکسن قبل از به تخم رسیدن جوجه ها داده می شود.

جوجه ها معمولا در هچری ها بر علیه نیوکاسل و برونشیت تواما واکسینه می شوند.

ترکیب واکسن های نیوکاسل و برونشیت همچنین می تواند در روز های 10 تا 35 داده شود. واکسن هامی توانند به صورت آشامیدنی و یا قطره چشمی و یا به صورت قطره بینی داده شود. در تخم گذار ها و مادر ها به فاصله هر 3 ماه داده شود تا ایمنی خوبی را داشته باشیم. واکسن های کشته شده را معمولا در قفس می دهند (18 تا 20 هفتگی). با این روش واکسیناسیون دیگری در مرغان تخم گذار لازم نیست. گله های مادر، برای بدست آوردن سطح بالایی از ایمنی تکرار واکسیناسیون لازم است و در پی آن, جوجه های حاصل از آنها از ایمنی مادری خوبی برخوردار خواهند بود.

اگر شما خریدار پولت و یا مرغ های بالغ هستید ، برای واکسیناسیون آنها شما می توانید از واکسن نیوکاسل B-1 به صورت آشامیدنی، قطره چشمی ویا قطره در بینی استفاده کنید. 4 هفته بعد نیز از واکسن نیوکاسل لاسوتا استفاده کنید.

در مورد بوقلمون ها در4 هفتگی یکبار و سپس در روز کیجینگ دوباره واکسینه می شوند.

3. برونشیت:

برونشیت از بیماری های تنفسی اولیه در جوجه ها است. واکسن این بیماری که در جوجه های جوان داده می شود، شامل ویروس زنده تخفیف حدت است ( معمولا سویه ماساچوست).واکسن های برونشیت معمولا با همان سویه ای که در منطقه است ساخته می شوند. فراموش نکنید که هیچ گاه در هنگام بروز بیماری برونشیت این واکسن را استفاده نکنید.

واکسن برونشیت معمولا با واکسن نیوکاسل در یک ویال هستند ودر روز های 10 و 35 داده می شوند (همانطور که در مورد نیوکاسل گفته شد).

واکسن کشته این بیماری نیز به صورت امولسیون روغنی موجود است. این واکسن به صورت تزریقی در ماهیچه ویا زیر جلدی در گله های مادر، در هفته 14 و 18 تزریق می شود.

4. لارینگو تراکئیت:

این بیماری هم در جوجه ها و هم در قرقاول اثر می گذارد. واکسیناسیون بر علیه این بیماری زیاد موفقیت آمیز نیست ولی در مناطقی که شیوع پیدا کرده است وبه صورت اپیدمی در آمده است بسیار مناسب است. موثر واقع شدن واکسیناسیون در پی گیری و ادامه دار بودن آن است. هیچ گاه در مناطقی که این بیماری وجود ندارد گله های خود را در برابر این بیماری واکسینه نکنید. هر گاه گله شما به واکسیناسیون احتیاج پیدا کرد، همه جوجه ها بایستی واکسینه شوند، اعم از جوجه های جدید و یاجوجه های قدیمی.

واکسیناسیون به صورت قطره چشمی و یا بینی موجود است. سن جوجه باید از 4 هفته بیشتر باشد. جوجه های جوانتر پاسخ ایمنی خوبی نمی دهند.

 

5. آبله ماکیان:

پنج گونه از ویروس آبله ماکیان وجود دارد. آبله ماکیان، آبله کبوتران، آبله بلدرچین، آبله قناری، آبله قرقاول. آبله کبوتران در کبوتر، جوجه های مرغ، مرغابی و غازها ایجاد بیماری می کند. آبله قناری در قناری ها،جوجه مرغ ها، انواع گنجشک ها و احتمالا گونه های دیگر را در گیر می کند. در برخی از گونه ها اما نه همیشه یک ویروس می تواند سیسیتم ایمنی را در برابر آن ویروس ویا ویروسهای دیگر این گونه تحریک کند و ایجاد ایمنی نماید. واکسن آبله برای ماکیان، بوقلمون ها و کبوتران تهیه شده است ولی هنئز واکسن تجاریی  برای قناری وجود ندارد.

ماکیان و کبوتران معمولا با تلقیح کردن واکسن در زیر بال واکسینه می شوند ولی بوقلمون ها به علت اینکه در هنگام خوابیدن سر را در زیر بال قرار می دهند با تلقیح واکسن در زیر بال دچار کونژکتویت در اثر آبله خواهند شد، ولی برای آنها به روش تلقیح در ران استفاده می شود. در مزارعی که آبله ایجاد درد سر کرده است واکسیناسیون لازم به نظر می رسد. همه جوجه ها را می توان در یک روزگی واکسن زد. پولت ها در هفته 10 تا 12 هفتگی، بوقلمون ها 8 تا 14 هفتگی .

در مناطقی که آبله بومی شده است، باید گونه ویروس آبله شناخته شود. آبله بلدرچین نیز اثراتی را نشان داده است اما هیچ گونه حفاظت متقابلی بین آبله ماکیان با آبله بلدرچین وجود ندارد. اگر هر دو در منطقه شایع است، واکسیناسیون برای هر دو لازم است. گله هایی که واکسینه می شوند می توانند میزان شیوع آبله را در منطقه کاهش دهند.

مگر در شرایطی که آبله در منطقه شما دیده شده است به واکسیناسیون مبادرت نورزید.

ویروس آبله از یک مرغ به یک مرغ دیگر توسط حشرات خونخوار ( مثل پشه) یا از طریق جراحات و زخم هایی که در اثر نزاع بین آنها بوجود می آید، منتقل می شود. اگر پشه های زیادی در منطقه شما وجود دارد گله های خود را واکسینه کنید. اگر در نطقه شما بیماری بصورت مشگل زا وجود دارد حتما در 8 هفتگی گله خود را مجددا واکسینه کنید تا تا ایمنی با اطمینانی در برابر آبله داشته باشید.

6. وبای مرغی:

وبای مرغی مرغ های خانگی ( جوجه های کوچک و بوقلمون ها)، اردک، پرنده های قفسی، پرندگان وحشی و پرندگانی که در باغ وحش ها نگه داری می شوند، دیده می شود.

دو سری از این واکسن وجود دارد: واکسن های باکتری های غیر فعال و باکتری های ضعیف شده. واکسن هایی که به صورت خوراکی و داخل آب داده می شود، حاوی باکتری های ضعیف شده است. از این واکسن هم در مورد مرغ ها و هم در مورد بوقلمون ها استفاده می شود. واکسن روغنی که حاوی باکتری کشته شده است را باید 2 تزریق در فاصله 4 هفته انجام داد.

از این واکسن مگر در شرایط بروز این بیماری در محیط و یا ایجاد مشکل در مزرعه خودتان، استفاده نکنید.

7. آنسفالومیلیت در مرغان:

آنسفالومیلیت یک عفونت ویروسی در مرغ ها، جوجه ها، بوقلمون ها، قرقاول و بلدرچین است. ایمنی کامل زمانی بدست می آید که یا مرغ ها واکسینه شده باشند یا این که دوره بیماری را سپری کرده اند و سپس خوب شده اند. مرغ های مادر در 10 تا 16 هفتگی واکسینه می شوند. واکسن ها به صورت آشامیدنی به گله داده می شود. قرقاول ها در هفته 5 تا 10 و بلدرچین ها در هفته 6 تا 10 واکسینه می شوند.

آنسفالومیلت نباید با آنسفالیت اشتباه شود. آنسفالیت از طریق حشرات به انسانها منتقل می شود، با شدت توانایی بیمار زایی مختلف در سنین و ایمنی های مختلف افرادی که تحت تاثیر واقع شده اند و توانایی بیماری زایی ویروس.

 

چگونه واکسیناسیون موفقی داشته باشید:

1. در واکسیناسیون جوجه های زیر 5 روز نمی توان انتظار یک ایمنی مناسب و یک دستی در گله داشت حتی در صورت فقدان ایمنی مادری، تنها استثنایی که در این مورد وجود دارد واکسن مارک است که در روز اول در هچری به جوجه داده می شود.
2. تاریخ واکسنهای خود را حتما قبل از مصرف آنها ببنید زیرا که ممکن است واکسن های تاریخ گذشته اوضاع را وخیم تر کنند.
3. هر واکسنی مخصوص یک بیماری خاص است و روش مخصوص خود را دارد، حتما طبق دستور العمل واکسن، واکسن را مصرف کنید.
4. هیچ گاه پرندگانی را که مریض هستند واکسینه نکنید مگردر موارد لارنگوتراکئیت و آبله که قبلا توضیح داده شده است.
5. واکسنها را از پرتو خورشید و گرما دور نگه دارید.
6. اغلب واکسن ها از اجرام زنده هستند پس در حمل و نقل آنها مراقبت کنید.
7. وقتی واکسنی را به صورت آشامیدنی می دهید حتما مراقب باشید که آب حاوی مواد ضد عفونی کننده نباشد زیرا مواد شیمیایی که برای ضد عفونی آب بکار برده می شوند، واکسن ها را از ین می برند.
8. بعد از استفاده از واکسنها بطری استفاده شده واکسن را حتما بسوزانید یا خوب ضد عفونی کنید چون ممکن است نا خود آگاه باعث بوجود آوردن گونه جدیدی از ویروس ویا انتشار تصادفی بیماری شوید.

به این نکته توجه کنید که همیشه کیفیت واکسن تنها عامل موثر در موفقیت واکسیناسیون نیست بلکه نحوه صحیح استفاده و بجای واکسن هم عامل موثری در موفقیت واکسیناسیون است. 

 

 

 

تهیه و تنظیم:

 سید مهرداد اسحق حسینی

دانشجوی دکتری دامپزشکی دانشگاه آزاد گرمسار