|
راههای پیشگیری و جلوگیری از سرایت آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان
مقدمه
عفونت ویروس آنفلوآنزا یکی از بیماری هایی است که در دوره های زمانی مختلف اپیدمیهای گسترده و مرگ و میر زیادی را به همراه داشته است . گرچه هر ساله شاهد مواردی از این عفونت ها با انواع گونه های ویروس آنفلوآنزا هستیم اما شیوع یک گونه جدید از ویروس که برای سیستم ایمنی بدن ناشناخته بوده و از قدرت بیماری زائی بالائی نیز برخوردار باشد خطر بزرگی برای سلامتی جهانیان محسوب می شود . این اتفاق در سالهای 1918 و 1957 و 1968 حادث گردید که باعث مرگ و میر میلیونها نفر شد.
چرا آنفلوآنزا حائز اهمیت است :
- بیماری آنفلوآنزا قابلیت ایجاد همه گیری های وسیع را دارد .
- وقوع همه گیری آنفلوآنزا ، غیر قابل پیش بینی است .
- سرعت انتشار آنفلوآنزا ،بسیار بالا است .
- همه گیری آنفلوآنزا ، عواقب گسترده اجتماعی و اقتصادی دارد .
- در بیماران قلبی ، ریوی ، کلیوی ، افراد مسن و کودکان ، عوارض شدید و مرگ و میر بیشتری به دنبال دارد . به طوری که در سال 1918 حدود 40 میلیون نفر را به کام مرگ کشید .
عفونت انسانی ناشی از ویروس آنفلوآنزای پرندگان
ویروس آنفلوآنزای پرندگان به طور طبیعی غیر ازپرندگان و خوک باعث ایجاد عفونت در سایر گونه ها نمی شود ولی درسال 1997 برای اولین بار ابتلاء انسان به یکی ازانواع آنفلوآنزای پرندگان
در هنگ کنگ به اثبات رسید و با ابتلا 18 نفر باعث مرگ 6 نفر از آنان شد . در این سال کل ماکیانهای هنگ کنگ که بالغ بر 5/1 میلیون قطعه بود معدوم وباعث قطع زنجیره انتقال ویروس از پرندگان به انسان شد. در سال های 2003 و 2004 طغیان ناشی از آنفلوآنزای پرندگان در بین
ماکیان های کامبوج ، چین ، اندونزی ، ژاپن ، لائوس ، کره جنوبی ،تایلند ، ویتنام ، قزاقستان ، مغولستان، هنگ کنگ ، هلند و ترکیه گزارش شد .
این بیماری اخیراً گسترش یافته و کشورهای حاشیه شمالی دریای خزر و درماههای اخیر کشور ترکیه رانیز درگیر کرده است . آخرین اطلاعات از ترکیه حاکی از آن است که در 26 استان این کشور آنفلوآنزای مرغی شیوع پیدا کرده و بیش از 100 نفر به این بیماری مبتلا شده اند که تاکنون سه نفر از آنها براثر بیماری جان خود را از دست داده و بقیه در بیمارستانها بستری هستند .
نظربه اینکه کشور ما درمجاورت استانهای درگیر آنفلوآنزای پرندگان در ترکیه قرار دارد و از سوی دیگر امکان کوچ پرندگان از کشور های همسایه شمالی به کشور ما وجود دارد لذا هر لحظه بیم آن می رود که کشور مانیز درگیر این مشکل شود و خسارات مالی و اقتصادی فراوانی را به بار آورد . اگر چه طبق اطلاعات منتشره تاکنون خوشبختانه موردی از ابتلاء به آنفلوآنزای پرندگان در کشورما گزارش نشده ولی لازم است که تمام مردم و بویژه همکاران بانک از این بیماری اطلاعات مختصری داشته باشند.
چگونگی انتشار همه گیری آنفلوآنزای پرندگان در سطح یک کشور:
در داخل یک کشور بیماری به آسانی از یک مرغداری به مرغداری های دیگر انتقال می یابد. زیرا ویروس به تعداد زیاد درفضله پرندگان وجود دارد و باعث آلودگی گردو غبار و خاک می گردد و ویروس به آسانی از طریق هوا از پرنده ای به پرنده دیگر منتقل می شود . لوازم و اشیاء آلوده ، غذاها،قفسه ها ، لباس ها وبویژه کفش ها موجب انتقال ویروس از محلی به محل دیگر می شود . همچین ویروس ممکن است از طریق پاها و بدن حیواناتی نظیر جوندگان که نقش ناقل مکانیکی را ایفاء
می کنند منتقل گردد . حتی شواهد محدودی از نقش پشه ، مگس و کک ها در انتقال ویروس حکایت می کند.
ویروس ممکن است از طریق فضولات پرندگان وحشی مبتلا، به ماکیان اهلی انتقال یابد و خطر انتقال ویروس زمانی افزایش می یابد که ماکیان اهلی خارج از قفس و آزاد بوده و یا از آب آلوده استفاده نمایند .
فروشگاههای مرغ زنده در صورتی که از وضعیت بهداشتی مناسبی برخوردار نباشند یکی دیگر از منابع انتشار ویروس خواهند بود . ویروس عامل آنفلوآنزای پرندگان ممکن است از طریق تجارت پرندگان از کشوری به کشور دیگر انتقال یابد . همچنین پرندگان مهاجر از جمله انواع آبزی ، دریایی و ساحلی قادر به حمل ویروس تا فواصل طولانی می باشند . لازم به ذکر است که ماکیان آبزی بویژه اردک های وحشی مخزن طبیعی این ویروس بوده و بدون اینکه به بیماری شدیدی مبتلا شوند قادرند ویروس را در محیط اطراف خود منتشر کنند .
علائم بیماری آنفلوآنزا درپرندگان :
این بیماری ممکن است درپرندگان بصورت ناخوشی خفیف باعلائم ژولیدگی پرها، یا کاهش تولید ظاهر شود .
از طرف دیگر ممکن است بیماری بسرعت منتشر شده و باعث شروع ناگهانی و رو به رشد تلفات پرندگان گردد .
کاهش فعالیت ، بی اشتهایی ، لاغری مفرط ، افت تولید، علائم خفیف تا شدید تنفسی شامل
( عطسه ، سرفه و ترشح از مجاری بینی و چشم ) تورم در ناحیه سرو صورت، کبود شدن تاج و ریش، خونریزی در ساق پا و اختلالات عصبی و گوارشی (اسهال ) از علائم مهم این بیماری در پرندگان است . ممکن است هریک از این نشانه ها به تنهایی یا به صورت مجموعه ای از علائم با لینی بروز کند .
علائم بیماری در انسان :
فاصله زمانی بین تماس با ماکیان و شروع علام بالینی حدود 4-2 روز می باشد .
بیماری اغلب به طور ناگهانی شروع می شود . به طوری که گاهی بیماران ساعت شروع آن رانیز به یاد می آورند. بیماری با سردرد ، کوفتگی و درد عضلانی آغاز شده ، به دنبال آن تب و لرز ، درد مفاصل، بی اشتهایی و حالت کسالت عمومی عارض می گردد . تب بین 5/38 تا 40 درصد سانتی گراد است. دردهای عضلانی دربالغین بیشتر در ناحیه کمر و پشت و در کودکان بیشتر در ساق پا دیده می شود .
علائم چشمی نظیر ترس از نور ، اشک ریزش ، قرمزی چشم ها و وجود درد به هنگام حرکت دادن کره چشم دیده می شود .
علائم تنفسی بخصوص سرفه خشک ، ترشح از بینی ، گلو درد ، خشونت صدا و کاهش دامنه تنفس وجود دارد . اختلال هوشیاری در افراد مسن دیده می شود. ناراحتی گوارشی بویژه اسهال علامت شایعی است. در معاینه بیماران بر افروختگی صورت ، کسالت ، گرمی پوست بدن ، قرمزی و اشکی بودن چشم ها دیده می شود . ترشحات آبکی بینی شایع و گرفتگی بینی نادراست .
در همه گیری ویتنام کلیه بیماران را کودکان و بالغین جوانی تشکیل می دادند که از سلامتی کامل برخوردار بوده و دچار بیماری زمینه ای نبودند ولی همگی طی یک هفته از شروع علائم بیماری
در تماس مستقیم با ماکیان های بیمار بوده و یا در معدوم سازی آنان شرکت داشته اند. این موضوع نشان می دهد که ویروس انفلو آنزای مرغی از قدرت بیماری زائی بالاتری نسبت به ویروس انفلوآنزای انسانی برخوردار است. نحوه انتقال آنفلوآنزای پرندگان به انسان
این بیماری به طرق مختلف همچون پرنده به پرنده ، پرنده به انسان و محیط به انسان انتقال می یابد . از آنجا که یکی از راههای مهم انتقال بیماری ، انتقال از پرنده به انسان است لذا دامپزشکان و کارکنان شاغل در بخش های مختلف صنعت مرغداری ( واحدهای پرورش طیور، کشتارگاههای طیور و واحدهای بسته بندی مرغ و تخم مرغ و غیره ) از جمله افراد در معرض خطر محسوب می شوند . مهم ترین راههای انتقال آنفلوآنزای پرندگان به انسان به شرح زیر می باشد :
- از طریق هوا
- تماس مستقیم با طیور و سایر پرندگان زنده بیمار
- بازی با ماکیان و به ویژه اردک های مبتلا به عفونت که ظاهراً هیچ علامتی ندارند
- تماس با لاشه پرندگان تلف شده
- پرکندن و آماده سازی پرندگان بیمار
- تماس با فضولات آلوده پرندگان
- تماس با اشیاء و لوازم آلوده به فضولات پرندگان بیمار
-مصرف تخم مرغ خام و تخم مرغ نیم پز
- تلقیح مستقیم ویروس به داخل بینی یا ملتحمه چشم حین تماس با آب یا دست آلوده .
هر چند مواردی از انتقال آنفلوآنزای پرندگان از انسان به انسان گزارش شده ولی در حال حاضر این احتمال در حد بسیار پایینی می باشد .
راه های کنترل آنفلوآنزای پرندگان
- معدوم سازی سریع پرندگان آلوده
- دفن صحیح پرندگان معدوم شده
-قرنطینه کردن و ضد عفونی کردن مزرعه های آلوده
-محدود کردن جابجائی پرندگان زنده در داخل کشور و یا بین کشورها
-جلوگیری از استفاده پرندگان از منابع مشترک آب. زیرا این آبها احتمالاً به وسیله فضولات پرندگان وحشی آلوده شده و به آسانی باعث انتقال ویروس به پرندگان اهلی می شود.
- توجه ویژه به اردک و غاز بدلیل اینکه این پرندگان ناقل بدون علامت هستند.
- توجه خاص به حمل تخم مرغ و محصولاتی که با تخم مرغ خام آماده می شوند.
- پخت و پز مناسب گوشت برای کشتن ویروس. بایستی حرارت قسمت های داخلی مرغ و فرآورده های مرغی به 70 درجه سانتی گراد برسد.
- فریز کردن گوشت مرغ باعث کاهش بیماری زائی نمی شود و ویروس تا 3 ماه در گوشت منجمد ، زنده باقی می ماند .
- رعایت بهداشت فردی و شستن دست ها هنگام پختن غذا و یا استفاده از گوشت پرندگان
پیشگیری
مهمترین راه های پیشگیری و کنترل این بیماری بشرح زیر می باشد :
1- استفاده از واکسن
واکسیناسیون جمعیت در معرض خطر باعث کاهش موارد بستری و مرگ و میر می شود . واکسیناسیون به میزان 70 تا 90 درصد در پیشگیری از آنفلوآنزای انسانی موثر بوده و موارد بستری ناشی از آنفلوآنزا را تا 50 درصد کاهش می دهد . در حال حاضر برای آنفلوآنزای مرغی واکسنی در دسترس نیست . ولی انجام واکسیناسیون علیه آنفلوآنزای انسانی باعث می شودکه چرخه انتقال آنفلوآنزای پرندگان از انسان به انسان قطع گردد .
موارد مصرف واکسن آنفلوآنزا
- در بیماران ضعیف و ناتوان
- در سالمندان (افراد بالای 60 سال )
-در ساکنین آسایشگاهها و کارکنان آن
-در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن مانند بیماران قلبی عروقی ، ریوی ، کلیوی ، دیابت و ...
-کارکنان حرفه های پزشکی
- خانم های بارداری که سه ماهه دوم و سوم آنها مقارن با فصل شیوع آنفلوآنزا است .
- مراقبین و سایر اعضای خانواده بیماران در معرض خطر
- کودکانی که به مدت طولانی تحت درمان آسپرین بوده اند
- افراد سالم کمتر از 60 ساله ای که تمایل دارند واکسینه شوند .
2- رعایت اصول بهداشت فردی
-شستشوی دائم دست ها با آب و صابون
- استفاده از دستمال کاغذی و دفع بهداشتی آن
-پوشاندن دهان به هنگام عطسه و سرفه
- استراحت در منزل به هنگام بیماری
-خودداری از دست زدن به چشم ها و بینی در هنگام بیماری
- خودداری از دست دادن و روبوسی کردن با دیگران به هنگام بیماری
-تغذیه مناسب
-استراحت کافی 3-راههای جلوگیری از انتشار بیماری
رعایت موارد زیر باعث جلوگیری از انتشار بیماری آنفلوآنزا در بین افراد جامعه می شود :
- در فصل بیماری و به ویژه در زمانی که دچار خستگی زیاد و استرس هستید از حضور در تجمعات خودداری نمائید .
- از مسافرت های غیر ضروری خودداری نمائید.
-از تماس مستقیم با افراد بیمار خودداری نمائید.
-قبل از شستشوی دست ها به بینی ، چشم ها و دهان خود دست نزنید .
- از نشستن و ایستادن نزدیک افرادی که سرفه و عطسه می کنند خودداری نمائید .
- پس از تماس با افراد بیمار دست های خود را شستشو دهید .
-از وسائل و لوازم بیماران بصورت مشترک استفاده نکنید .
-پس از بهبودی از بیماری ، مسواک خود را تعویض نمائید .
- از استرس های روحی و روانی پرهیز کنید .
-زباله ها (دستمال کاغذی مصرف شده و ... ) را به طریقه بهداشتی دفع کنید .
-تماس با نوزادان را به حداقل برسانید .
- در هنگام بیماری از ماسک جراحی استفاده کنید .
- سطوح را به صورت مرتب تمیز و ضد عفونی کنید .
جهت جلوگیری از عوارض بیماری آنفلوآنزا و بهبودی سریعتر اقدامات زیر توصیه می شود :
-نوشیدن مایعات زیاد و گرم
-استراحت کافی
-برگشت تدریجی به فعالیت های روزمره
-استفاده از غذاهای بدون ادویه
-استفاده از هوای مرطوب
- فیزیوتراپی تنفسی
نکات مهم
بطور خلاصه بمنظور جلوگیری از شیوع و انتشار بیماری انفلو آنزای فوق حاد پرندگان رعایت نکات مهم زیررا به کلیه همکاران توصیه می نماید :
- از تماس مستقیم با پرندگان خودداری کنید و در صورت تماس ، دست ها را به دقت با آب و صابون شستشو دهید .
- کسانی که به بریدن سر مرغ ، پرکندن مرغ و یا خالی کردن شکم پرندگان اشتغال دارند و یا در مرغداری ها مشغول کارند باید دست های خود را به دقت بشویند .
- زنان خانه دار حین پاک کردن مرغ از دستکش استفاده نموده ودرپایان کار دست های خود را شستشو دهند .
- از خرید مرغ زنده خودداری واز مرغ هایی که تحت نظر دامپزشکی ذبح می شوند استفاده نمائید .
- غذاهای حاوی گوشت ماکیان بایستی با حرارت 70 درجه و حداقل به مدت 30 دقیقه طبخ شوند .
- از مصرف تخم مرغ خام و تخم مرغ نیم پز پرهیز نمائید .
- ماکیان را در فضای سر بسته نگهداری کنید .
- در صورت مشاهده پرنده تلف شده در محل زندگی خود بلافاصله مراتب را به
نزدیک ترین مرکز بهداشتی اطلاع دهید .
- در صورتی که به علائم آنفلوآنزا دچار شدید، از خود درمانی پرهیز و سریعاً به مراکز درمانی مراجعه نمائید .
- از مسافرت به کشور ترکیه و سایر کشورهایی که بیماری در آنها شیوع دارد خودداری
کنید .
- در صورت اجبار به مسافرت به این کشور ها موارد زیر را رعایت نمائید :
الف – حداقل دو هفته قبل از مسافرت واکسن آنفلوآنزا تزریق نمائید .
ب- از مراجعه به مراکز پرورش طیور و مراکز فروش پرندگان زنده اجتناب کنید .
ج- غذاهای تهیه شده از مرغ و تخم مرغ رابه صورت کاملاً پخته مصرف نمائید .
د- در صورت تماس با پرندگان زنده یا لاشه آنها و تخم مرغ خام ، دست های خود را با آب و صابون شتشو دهید . ه –اگر 7 تا 10 روز پس از سفر به مناطق آلوده و یا تماس با طیور و سایر پرندگان ، علائم آنفلوآنزا در شما ظاهر شد فوراً به مراکز بهداشتی – درمانی مراجعه نمائید .
و – از تماس مستقیم با ماکیان به ظاهر سالم و یا فضولات آنها اجتناب نمائید.
معاونت مستقل امور بهداشت و درمان
|
