وضعیت تولید و واردات ذرت در ایران و جهان

وضعیت ذرت دانه ای در ایران

شرکت سیمرغ پایه گذار تولید ذرت در ایران بود و شرکت توسعه کشت ذرت رادرایران پایه گذاری کرد و سپس مطالعاتی در مناطق گرگان، ذزفول و جیرفت انجام داد و با ایجاد فرهنگ مشارکت، زارعین را به کارگرفت. پس از مدتی طرح تولید ۱۵% ذرت به مرغداران معرفی شد که منجر به تاسیس شرکت تعاونی ذرت کاران در ایران گشت و بدین ترتیب فرهنگ کشت و صنعت ذرت توسط بخش خصوصی در کشور بوجود آمد.

ذرت دانه ای در کشور به عنوان منبع اصلی تامین انرژی در تغذیه طیور از اهمیت ویژه ای برخورداراست.، به همین دلیل توسعه سطح زیر کشت و افزایش تولید این محصول از اولویت خاصی برخوردار می باشد. طی سالهای اخیر اجرای طرح افزایش تولید ذرت دانه ای با موفقیت های چشمگیری همراه بوده است. بطوریکه تولید ذرت از مقدار ۲۵۰ هزار تن در سال ۱۳۷۱ به میانگین ۱۱۱۰ هزار تن در سالهای ۸۰- ۱۳۷۸ رسیده و در همین دوره سطح زیر کشت از ۶۰ هزار هکتار و به ۱۸۱ هزار هکتار و میزان عملکرد در واحد سطح از ۴۱۰۰ کیلوگرم به ۶۱۳۳ کیلوگرم افزایش یافته است. استانهای فارس، خوزستان و کرمانشاه از نظر سطح زیر کشت و تولید در مقام های اول تا سوم قرار دارند. کاهش رطوبت دانه ذرت برداشت شده و رساندن آن به حد استاندارد ۱۴% جهت نگهداری در انبار یک ضرورت و نیاز اساسی است که خوشبختانه در این راستا سرمایه گذاری مناسبی توسط بخش خصوصی صورت پذیرفته است، و درحال حاضر ظرفیت کارخانجات ذرت خشک کنی احداث شده بالای ۱۵۷۰ هزار تن می باشد.

وزیرجهاد کشاورزی در چهارمین جلسه شورای هماهنگی طرح ذرت، با اشاره به قابل سرمایه گذاری  بودن طرح ذرت افزود: با توجه به درون بخشی و یکپارچه  بودن بازرگانی ذرت می توان با اتخاذ تمهیدات و تدابیرلازم ، میزان واردات و توزیع آن را با توجه به تولیدات داخلی و نیازهای موجود تنظیم و با ذخیره سازی مناسب از نوسانات قیمتها جلوگیری کرد .
محمود حجتی با تاکید بر استفاده بهینه از آب در تولید ذرت بر اجرای برنامه های آب و خاک از جمله آبیاری  تحت فشار، تجهیز و نوسازی  و بهبود روش های آبیاری  و اختصاص کمک های فنی واعتباری برای تولید این محصول تاکید کرد.

وی سطح زیر کشت ذرت را در سال جاری ۲۶۷ هزار هکتار اعلام کرد و افزود: در سال ۸۱ سطح زیر کشت ذرت ۲۱۸ هزار هکتار و میزان تولید  آن یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن بوده است که این میزان در مقایسه با سال گذشته  از نظر سطح زیر کشت ۲۶ درصد و از نظر تولید ۳۶ درصد  رشد داشته است.
حجتی با بیان اینکه عملکرد ذرت شش هزار و ۶۳۵ کیلوگرم در هکتار است گفت: ۵/۸۲ درصد از محصول  ذرت در استانهای فارس ، کرمانشاه ، خوزستان ، ایلام ، کرمان و منطقه جیرفت تولید می شود.
وی تعداد بهره برداران ذرت را در کشور در سال ۸۱ ، ۴۵ هزار نفر و متوسط سهم هر بهره بردار را

 ۸۵/۴ هکتار اعلام کرد  و افزود: هم اکنون  در ۱۳۶ شهرستان کشور ذرت کشت می شود که شهرستانهای مرودشت و کرمانشاه بیشترین ذرت کاری  در کشور  را به خود اخنتصاص داده اند .
آقای‌حجتی با اشاره به اختصاص ۱۹ میلیارد ریال اعتیبار جهت ماشین آلات اختصاصی ذرت از سوی بانک کشاورزی و دفتر امور اقتصادی  و توسعه سرمایه گذاری وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته گفت: ظرفیت ایستگاههای ذرت خشک کنی در سال ۸۱  حدود ۳۰۰ هزار تن افزایش یافته و به یک میلیون و ۸۷۰ هزار تن رسیده است .

موارد مصرف ذرت

براهمیت ذرت در صنایع تبدیلی روغن و انواع مواد غذایی و نشاسته و فرآورده های بسیاری که به عنوان غذای انسانی مورد استفاده قرار می گیرند تاکید می گردد و باید گفت که تقریباً ۶۵ تا ۷۰ درصد جیره غذایی طیور کشور را ذرت دانه ای تشکیل می دهد و ذرت در واقع یک کالای استراتژیک و تعیین کننده در صنعت مرغداری کشورمان محسوب می شود. منابع مختلف آمار مصرف کل ذرت کشور را بالغ بر۲ میلیون و ۵۰۰ تادو میلیون و ۷۰۰ هزار تن در سال پیش بینی می کنند، و با روند افزایش جمعیت و مصرف مرغداریها، این رقم نیز افزایش خواهد داشت.

 طبق آمار سال ۸۱ تولید ذرت در جهان ۲/۴ تن در هکتار است که این رقم در کشور ما ۶/۶ تن می باشد. میانگین تولید ذرت ایران ۳۲ درصد از میانگین تولید جهانی این محصول فراتر است. سالانه ۱۶۸ میلیون دلار ارز برای تامین ذرت دانه ای از کشور خارج می شود. مدیر کل دفتر نباتات علوفه ای وزارت جهاد کشاورزی اعلام نمود: از ۷/۲ میلیون تن ذرت دانه ای مورد نیاز کشور ۵/۱ میلیون آن وارداتی است و با احتساب قیمت تحویلی ذرت دانه ای در مبادی ورودی کشور که ۱۱۲ دلار به ازای هر تن است سالانه ۱۶۸ میلیون دلار ارز برای تامین ذرت دانه ای از کشور خارج می شود. می توان واردات ذرت دانه ای را در میان مدت کاهش و در بلند مدت با گسترش کشت جو پوشینه دار که به راحتی در تغذیه طیور می تواند مورد استفاده قرار گیرد. باتوجه به خصوصیات تغذیه ای مشابه با دانه ذرت، بطور کامل قطع کرد. باواردکردن جو بدون پوشینه به جیره غذایی طیور، علاوه برکاهش واردات ذرت دانه ای می توان مصرف کنجاله سویا را در جیره غذایی طیور که قسمت اعظم آن وارداتی است نیز کاهش داد. (ذرت دانه ای ۶۵ الی ۷۰ درصد از غذای طیور را تشکیل می دهد. از مزایای دیگر جو بدون پوشینه می توان به درصد بالای پروتئین آن اشاره کرد).

نقش ذرت در اقتصاد کشاورزی کشور

باتوجه به الگوی مصرف هرکشوری، نقش مواد خوراکی در اقتصاد کشاورزی کشورها مشخص می شود البته مسئله حاصلخیزی کشت وصنعت و درنهایت صادرات آن ماده غذایی نیز بسیار در روند اقتصاد کشاورزی اهمیت می یابد. رشد روزافزون جمعیت کشور و بالا رفتن سرانه مصرف نیز نقش اقتصادی مهمی را برای یک یا چند فرآورده کشاورزی ایفا می نماید. از دیرباز، واردات مواد خوراکی از دشوارترین اقدامات دولت ها بوده، عامل رشد جمعیت جهان که شامل همه کشورها و بخصوص کشورهای در حال توسعه می باشد، باعث افزایش نیازمندی ها شده و دولت ها برای برآورده ساختن نیازها، مجبور به واردات کالاها و اقلام غذایی و خوراکی از قبیل انواع گوشت، برنج، گندم، ذرت و….. خواهند بود. نکته حائز اهمیت اینکه در سال های اخیر، نیاز به برخی مواد غذایی می تواند کشورهای نیازمند را به خواسته های سیاسی نادلخواهی واداشته و گاه استقلال ملی آنان را زیرپوشش ببرد و حتی از سلاح های ویرانگر هسته ای نیز آسیب بیشتری به سلامت اقتصاد کشاورزی کشورها برساند.مهندس کمال ذبیحی مجری طرح ملی کشت ذرت‌: طرح ملی کشت ذرت ۲/۱ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی داردواگر این طرح اجرا نشود در سال ۱۳۹۰ باید حدود ۱۶ میلیون تن ذرت وارد کشور شود.  موضوعات الگوی مصرف، افزایش جمعیت و بالارفتن مصرف سرانه محدودیت هایی را ایجاد کرده و دولت را ناچار می سازد که تارسیدن به خود بسندگی، برخی ازفرآورده های کشاورزی را برای جبران کمبود واردکند. یکی از فرآورده های کشاورزی که درچند سال گذشته باواردات روبرو بود، ذرت دانه ای است.الگوی مصرف درکشور ما درحال حاضر. برتولید هرچه بیشتر شش فرآروده گندم، جو، برنج، شکر، روغن خوراکی و ذرت دانه ای فشار وارد می سازد. ذرت دانه ای حدود ۷۰ درصدنیاز ماکیان برای تولید گوشت مرغ و تخم مرغ را فراهم می سازد و یکی از الگوهای مهم مصرف مردم است. با پیشرفت علم و تکنولوژی در کشاورزی و تخصصی شدن صنعت مرغداری و پرورش طیور و افزایش جمعیت روستاها و شهرها، برنامه ریزهایی از سوی دولت برای این صنعت انجام گرفت و از سوی دیگر توصیه پزشکان برای بیشتر مصرف کردن گوشت سفید به جایگزین کردن گوشت قرمز و برشمردن فواید مصرف گوشت سفید و تخم مرغ، پژوهشگران راناچار ساخت که در زمینه یافتن بهترین و مناسب ترین فرمول خوراک ماکیان و تهیه بهترین نسخه های جیره نویسی برای تغذیه طیور دست به تلاشی گسترده زدند. این تحقیقات خاطرنشان ساخت که ذرت دانه ای یکی از بهترین مواد خوراکی برای ماکیان و بخصوص پرورش طیور است. طی این تحقیقات پژوهش ها امروزه حدود یکصد و چهل میلیون هکتار از زمینهای کشاورزی در کشورهای گوناگون جهان، زیر کشت ذرت دانه ای قرار دارد. بزرگترین تولیدکننده ذرت آمریکاست که با داشتن حدود سی میلیون هکتار زیر کشت بیش از ۵۰% کل تولید جهان را در اختیار دارد. هم اکنون ذرت دانه ای پس از گندم دومین کالای راهبردی جهان است. پژوهشهای انجام یافته نمی توانست در صنعت مرغداری کشور ها نیز تاثیرگذار نباشد، بنابراین بارشد  صنعت مرغداری و سرمایه گذاریهای عظیمی که در این راه انجام گرفت، به ذرت دانه ای نیاز داشت که یا باید در کشور تولیدمی شد و با بخشی از واردات کالاهای کشاورزی کشور را به خود اختصاص می داد.

 دولت با توجه به نیاز روزافزون صنعت مرغداری به ذرت دانه ای انجام دو هدف را به اجرا گذاشت. هم ذرت دانه ای را به عنوان طرح محوری پذیرفت و هم بخش خصوصی را برای برپایی کارخانه هایی که ذرت های تولید شده را برابر استانداردهای جهانی خشک کرده و آماده مصرف سازند، تشویق کرد. هردوحرکت بسیار سودمند افتاد. در بخش نخست، سطح زیر کشت ذرت دانه ای بالا رفت و پژوهش برای تولید بهترین بذرها آغازشد. باآزمایش های گوناگون، برای بالا بردن تولید در واحد سطح، تلاش چشمگیری انجام گرفت و به بار نشست. دستاوردهای چنین تلاشی سرانجام در وضعیت کنونی تولید ذرت دانه ای، از مرز یک میلیون و دویست هزار تن در سال فراتر رفته است. نقش ذرت در اقتصاد کشاورزی کشور را نمی توان بدون توجه به زنجیره تولید‌آن ارزیابی کرد. در این زنجیره تولید از یکسو تولیدکنندگان ذرت دانه ای، کارخانه های تولید ذرت خشک، صنعت مرغداری کشور و همچنین صنعت های جنبی دیگر قرار گرفته و از سوی دیگر همه مردم را دربرمی گیرد.

الف – دیدگاه صنعتی

سرمایه گذاری های سنگین انجام یافته برای تولید ماشین ها وابزارهای مورد نیاز، چه در بخش خشک کردن ذرت ترو چه در بخش تولید دنباله جندهی مورد نیاز کاشت و برداشت ذرت دانه ای، که به دست بخش خصوصی انجام گرفته افزوده برپرورش نیروهای تخصصی فنی، اشتغال زایی چشمگیری را نیز را به دنبال داشته است.

ب- دید گاه اقتصادی  

باتوجه به دشواری در دسترس قراردادن و فراهم کردن آب کافی برای آبیاری فرآورده های کشاورزی که با محدودیت هایی مواجه است، وجود یک برنامه ریزی صحیح و کارآمد بسیار ضروری است. نیاز صنعت مرغداری و دیگر صنعت های وابسته به ذرت حدود ۳ میلیون تن در سال است. باتوجه به افزایش جمعیت و بالا رفتن مصرف سرانه همه ساله میزان مصرف ذرت دانه ای نیز افزایش خواهد یافت تولیدکنونی که بیش از یک سوم نیاز کشور را برمی آورد. اگر تولید داخلی را افزایش ندهیم، همه ساله باید بخشی از درآمدهای ارزی کشور را صرف واردات کنیم. بیشترین درصد از کل ذرت وارداتی و آن مقدار که در داخل کشور به دست می‌آید، در صنعت مرغداری مصرف می شود تا ۸۰۰ هزار تن گوشت مرغ و ۵۰۰ هزار تن تخم مرغ تولید شود. تولید ذرت در داخل کشور این نقش مهم اقتصادی را دارد که هم ارزی از کشور بیرون نمی رود و هم دولت سوبسیدی نخواهد پرداخت. بالا رفتن تولید ذرت و همچنین بالا رفتن متناسب مصرف مرغ و تخم مرغ عاملی برای پایین آوردن مصرف گوشت قرمز است. پس باتوجه ذائقه ایرانی که به مصرف گوشت گوسفند متمایل است، باپایین آوردن مصرف گوشت قرمز می توان مراتع کشور راازآسیب دیدن حفظ نمود و چرای بی رویه و در نهایت نابودی پوشش منطقه جلوگیری نمود.

    منابع مورد استفاده        

·        کتاب طرح افزایش تولید ذرت دانه‌ای کشور وزارت جهادکشاورزی۹۰-۸۱

·        کتاب طرح افزایش تولید ذرت دانه‌ای کشور وزارت جهادکشاورزی مرداد۸۲

·                                کتاب گزیده‌ای از سخنرانی های ارائه شده در نخستین همایش نقش بخش خصوصی در توسعه و گسترش کشت ذرت دانه ای

·        کتاب نگاهی به ذرت دانه ای ـ نگارش : مهندس فریدون چهره نگار از بخش پژوهش های اقتصادی شرکت صنعتی و تولیدی‌کارینو

·        خبر نامه های کارینو

·        روزنامه های ابرار اقتصادی،آسیا،همشهری،کیهان

·        استفاده از اطلاعات به روز سایت های خبری معتبر ایسنا،واحد مرکزی خبر،خبرگزاری مهر

·        مجله دامپروران‌شماره ۱۸ و