سبوس برنج

سبوس برنج فرآوری شده : جایگزینی مناسب برای غلات در جیره های طیور
Refernce: Khan, A.D. 2003. Treated rice bran makes a good cereal substitute. Poultry International. 42 (10): 28 – 29
سبوس برنج یک ترکیب غذائی فراوان و تا حدی گران در بسیاری از کشورها بخصوص در آسیا می باشد اما ارزش تغذیه ای آن به علت وجود مواد ضد تغذیه ای موجود در آن پایین می باشد. محققان پاکستان در تحقیقات متعدد سعی کردند که تاثیر تیمارهای فیزیکی مختلف را برای فرآوری سبوس برنج، شامل افزودن اسید یا باز مورد آزمون قرار دهند. آنها نتایج خوبی را از کاربرد سبوس برنج فرآوری شده در آزمایشات تغذیه ای بر روی طیور بدست آوردند.
ـ سبوس برنج یک فرآوری فرعی نرم ، با دسترسی آسان و نسبتاً گران حاصل از صنعت تولید برنج می باشد. سبوس برنج یک ترکیب غذائی غنی از مواد مغذی می باشد اما بعلت وجود مواد ضد تغذیه ای موجود در آن، امکان استفاده از تمامی مواد مغذی موجود در آن فراهم نمی باشد. تیمارهای شیمیائی و مرطوب کردن آن تا حدودی قادر به تخریب ساختارهای ضد تغذیه ای سبوس برنج بوده و موجب بهبود ارزش غذائی آن و برابری آن با ارزش غذائی گندم شده است . دانه غلات مانند ذرت ، گندم ، برنج ، خرد شده معمولاً 65 ـ 50% از جیره های فرموله شده برای تغذیه طیور را به خود اختصاص می دهند. در آسیا ، گندم و ذرت و برنج مواد خام اصلی غذاهای با مصرف انسانی هستند که اغلب سطح زیر کشت آنها کافی نبوده و همچنین تقاضای مصرف کنندگان چنین محصولاتی همواره بالاتر از سطح تولید می باشد. این موضوع می تواند ضمن ایجاد رقابت و ایجاد انگیزه برای جستجوی جایگزینهای غلات را به منظور مصارفی مانند تغذیه طیور، بدون اینکه تاثیرات مضرری در بر داشته باشد ، را مطرح می نماید. در این راستا سبوس برنج یک جایگزین مناسب برای غلات می باشد چرا که مقادیر زیادی از این ترکیب غذائی به عنوان یک محصول فرعی کارخانجات تولید برنج درآسیا ، در دسترس می باشد. سبوس برنج در آسیائی که 90% کل برنج تولیدی در دنیا متعلق به آن است تولید می شود و قیمت هر کیلو آن معادل 8 سنت آمریکا می باشد. سبوس برنج شامل 17 ـ 11% پروتئین، 18 ـ 13% چربی، 10% فیبر 65 ـ 45% کربوهیدارت است و این ترکیب غذائی منبع سرشاری از ویتامین B و نو کوفرول و همچنین مواد معدنی مانند فسفر ، پتاسیم ، آهن ، کبالت و روی می باشد. محتوای اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آن قابل مقایسه با همه غلات می باشد.
عوامل ضد تغذیه ای سبوس برنج :
بهرحال عوامل ضد تغذیه ای موجود در سبوس برنج ، ارزش غذائی این ترکیب غذائی را کاهش می دهد.فاکتورهائی مانند لیپاز ، اسید فایتیک ، ممانعت کننده تریپسین، هماتوگلوتنین و مقادیر بالای فیبر از جمله عوامل ضد تغذیه ای سبوس برنج محسوب می شوند. برای تبدیل سبوس برنج به یک منبع غذائی ابتدا ضروری است که مواد ضد تغذیه ای موجود در آن حذف یا غیرفعال شود. اخیراً روشهای کاربردی و اقتصادی در این زمینه پیشنهاد شده است.
در یک تحقیق که اخیراً ما انجام دادیم توانستیم سبوس فرآوری شده را تا 20% ذرت جیره جایگزین کنیم.
  عملکرد جوجه های تغذیه شده با جیره حاوی سبوس برنج از یک تا 56 روزگی

سبوس برنج فرآوری شده
تیمارهای افزوده شده به سبوس برنج جهت فرآوری :
در مطالعه سبوس برنج تازه ابتدا تحت تاثیر 20% محلول اسید استیک یا محلول هیدروکسید کلسیم قرار گرفت و سپس تحت حرارت 135 ( 2 ±) از کارخانه تولیدی خارج شد که نتیجه این فرآوری غیر فعال شدن لیپاز هیدرولیز فیتات و تجزیه ممانعت کننده تریپسین و هماتو گلوتنین می باشد. ضمناً در نتیجه این فرآوری اسپورهای قارچها و باکتریها و بافتهای سبوس برنج از بین می رود.
سپس این سبوس برنج فرآوری شده با استفاده از آنالیز شیمیائی ، از لحاظ مواد مغذی موجود در آن مورد ارزیابی قرار گرفت و سپس 20% گندم موجود در جیره با سبوس برنج جایگزین گردید. نتایج تجزیه و تحلیل سبوس فرآوری شده نشان داد که لیپاز و تمامی پراکسیدازها بویژه در تیمار اسید استیک کاملاً از بین رفته است.
تیمار هائی با بخار + هیدروکسید کلسیم ، اسید استیک و پختگی سبوس برنج به ترتیب باعث از بین رفتن 52 ، 75 ، 82 درصد از فیتات موجود شدند. فعالیت هماتوگلوتینین در سبوس فرآوری شده ( 2Hv/mg  ) در مقایسه با سبوس غیرفرآروی شده (35Hv/mg  ) به میزان قابل توجهی کاهش نشان داد و ضمناً از طریق فرآوری 100 برابر فعالیت ممانعت کننده تریپسین مهار گردید.
آزمایش تغذیه ای
سبوسهای برنجی که به طریق مختلف مورد فرآوری قرارگرفته بود. در یک آزمایش تغذیه که شامل 1000 پرنده ( 4 تکرار از هر تیمار 250 پرنده ای ) مورد آزمون و مقایسه قرار گرفتند. به اینصورت که سبوسهای برنجی که در معرض تیمارهای مختلف فرآوری قرار گرفته بودند به میزان 20% جایگزین گندم موجود در جیره شاهد شدند.
تیمارهای این آزمایش به قرار زیر می باشد.
1 ـ تیمار شاهد ( جیره بر پایه گندم ، بدون فرآوری )
2 ـ جیره حاوی سبوس برنج با رطوبت 20% و extruded شده
3 ـ جیره فرآوری شده با اسید ( 20% رطوبت و 1% اسید استیک )
4 ـ جیره فرآوری شده با بازی ( 20% رطوبت و 1% هیدروکسید کلسیم )
پرندگانی مورد استفاده در آزمایش از یک روزگی تا 56 روزگی تحت تاثیر این جیره ها قرار گرفتند. نتایج حاصل از این آزمایش جدول یک آورده شده است.
افزایش وزن در جیره شاهد ، سبوس فرآوری شده با اسید ، سبوس فرآوری شده با محلول بازی به ترتیب 6 /8، 28/8 ، 22/9% درصد بود. بهبود در ضریب تبدیل با همان ترتیب 11/4 ، 19/7 ، 14/9% بود. هزینه سبوس برنج %55 ـ 50 کمتر از هزینه تهیه گندم بود. روشهای مختلف فرآوری سبوس برنج به خوبی توانسته بود که فاکتورهای ضد تغذیه ای موجود در آن را از بین ببرد.
نتایج حاصل از این آزمایش به خوبی سبوس برنج را به عنوان یک ماده غذائی مناسب و اقتصادی در جیره طیور گوشتی مطرح نمود