سویا

سویا طعم شیرین و خواص درمانی بی نظیری دارد، به همراه سبزیجات در سوپ، سالاد و خورش استفاده می شود. تنها دانه گیاهی است که
دارای 9 آمینو اسید ضروری و یک پروتئین کامل می باشد. دارای میزان بالایی از اسیدهای چرب امگا تری " Omega-3" می باشد که خطر سکته مغزی و حمله قلبی را کاهش می دهد. تنها دانه گیاهی است که حاوی میزان بالایی چربی اشباع نشده و اندکی کلسترول می باشد. سویا را با تمر هندی نیز می توان صرف نمود. خواص غذایی تقویت کننده طحال و لوزالمعده، موثر در فعالیت های روده، تمیز کننده رگهای خونی و قلب، تسریع کننده گردش خون، عملکرد لوزالمعده را تقویت می کند (بخصوص در بیماری دیابت)، بینایی و دید را تقویت می کند مْدِر است و سموم بدن را دفع می کند. سویا یک منبع طبیعی از  "Lecithin"  ،  غذای مغز می باشد. ترکیبات غذایی 150 کالری، 14 گرم پروتئین، 8 گرم چربی، 9 گرم کربوهیدرات، 2 میلی گرم سدیم و 5 گرم فیبر.
روغن سویا برای سرخ کردن غذا مناسب نیست سویا از عمده‌ترین روغن‌های مصرفی داخل کشور است که به علت دارا بودن درصد زیادی از اسیدهای چرب با چند باند دوگانه، مقاومت بسیار پایینی دارد که نباید آن را برای فرآیند سرخ کردنی استفاده کرد. سرخ کردن به معنای پختن غذا در چربی مایع و داغ می‌باشد که شبیه پختن
غذا در آب است که انتقال گرما توسط یک واسطه مایع داغ اعمال می‌شود. براساس نتایج این پژوهش،‌ سرخ کردن عمیق در فشار اتمسفر و رطوبت محیط در دمای 160 تا 180 درجه سانتیگراد انجام می‌شود و به علت تماس مستقیم روغن با اکسیژن و رطوبت موجود در ماده سرخ شونده در چنین دمای بالا واکنش‌هایی نظیر پلیمریزاسیون، هیدرولیز، ایزومریزاسیون و سیکلیزاسیون رخ می‌دهد که حاصل آنها هزاران ماده شیمیایی با ترکیبات متفاوت است که رابطه تنگاتنگی با سلامتی مصرف کننده دارد. برای حفظ سلامتی مصرف کنندگان تعیین معیاری در خصوص کنترل روغن‌ها و چربی های مخصوص سرخ کردنی عمیق امری لازم به نظر می‌رسد. فقط روغن‌ها و چربی‌هایی که در معرض حرارت اضافی هستند اثرات مضر دارند و آنهایی که تحت حرارت ملایم و معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرند تغییرات مهمی را در حیواناتی که با آنها تغدیه شده‌اند نشان نمی‌دهند. بنابراین توسعه روش‌هایی جهت کنترل چربی‌ها و روغن‌های سرخ کردنی در نقطه‌ای که روغن غیر قابل مصرف بوده و باید تعویض شود، بسیار مهم به نظر می‌رسد. ارزیابی حسی،‌ تنها یک اطلاعات تقریبی و ذهنی راجع به کیفیت روغن به ما می‌دهد، لکن آزمایشات کیفی و روش‌های کمی بسیاری منتشر و پیشنهاد شده است. در این تحقیق، جهت مقایسه دو نوع روغن سویا و آفتابگردان، چهار نمونه با اندیس یدی متفاوت انتخاب و عملیات سرخ کردن در مقدار ثابتی از روغن انجام پذیرفت. بر اساس این مطالعه، در این فرآیند عملیات بر روی تکه‌های یکسانی از سیب زمینی انجام گرفت و در طی فرآیند نمونه برداری شده و تست‌های مختلفی ازقبیل رنگ، اسیدتیه، پراکسید و مقاومت در مقابل اکسیداسیون بر روی نمونه‌ها صورت گرفت. روغن سویا مقاومت کمتری نسبت به روغن آفتابگردان در فرآیند سرخ کردنی عمیق دارد و از این رو برای فرآیند سرخ کردن عمیق توصیه نمی‌شود. همچنین افزایش رنگ قرمز از این روغن نمایانگر افزایش فساد روغن می‌باشد. نتایج مقایسه بین نمونه‌ها که براساس قانون انجمن چربی آلمان صورت گرفته است نشان می‌دهد: اگر غلظت اسیدهای چرب اکسیدشده بیشتر از 1 درصد باشد وضعیت روغن در مرحله ای است که باید تعویض شود. بنابراین توصیه می‌شود از روغن نیمه هیدروژنه آفتابگردان جهت فرآیند سرخ کردن عمیق استفاده شود.

اهمیت کنجاله سویا در تامین پروتئین لازم در جیره طیور

سویا حاوی حدود 35 تا 40 درصد پروتئین و 18 تا 21 درصد چربی است وبه منظور تولید روغن و کنجاله تولید و فرایند می شود با حرارت دادن به سویا کیفیت آن بهتر شده بازدارنده تریپسین غیرفعال شده و متیونین بهتر در دسترس قرار می گیرد با وجود این می بایست دقت شود که ممکن است حرارت زیاد به لیزین و احتمالا اسیدهای آمینه ضروری دیگر صدمه رساند یا آنها را از دسترس خارج سازد ولی به طور کلی بیشتر تحقیقات بر این نظر تاکید داشته که کنجاله سویا برای حداکثر کیفیت پروتئین می بایست حرارت مناسبی دیده باشند سویا که چربی آن گرفته شده باشد به دو صورت آسیاب کامل یا پرک شده مصرف می گردد با وجود این لازمه حرارت دادن ایجاب می کند که دانه ها به طور مناسبی فرایند شوند در آزمایشهای تغذیه جیره های تمام چربی دار سویا به جوجه ها نتایجی به دست آمده که دانه های کامل یا دانه های آسیاب شده مطلوب ترند اما باید متذکر شد که در مناطقی که با مشکل کمبود روغنهای نباتی مواجه اند اقتصادی تر آن است که فقط ازکنجاله استفاده شده و روغن ان جدا گردد. در تهیه کنجاله با جدا شدن روغن میزان پروتین کنجاله حاصل به حدود 45 درصد رسیده و مقدار الیاف فام آن حدوداً 6 درصد می گردد کنجاله بدون پوسته معمولا با حداقل 50 درصد پروتئین استاندارد می شود ومقدار الیاف آن در حدود 3 درصد است کنجاله بدون پوسته مخصوصا در خوراکهای پرانرژی جوجه های گوشتی مطلوب است . پروتئین سویا یک پروتئین با کیفیت است و حاوی مقادیر سرشار از اسیدهای آمینه ضروری است و درمیان پروتئین های نباتی منبع عالی لیزین می باشد و به عنوان یک منبع مناسب آرژنین ، گلیسین وتریپتوفان به حساب می آیدلیکن مقادیر اسیدهای آمینه سیتین و متیونین موجود کمتر از حد دلخواه است متیونین  اولین اسید امینه محدود کننده درجیره های پرانرژی بوده و حایز اهمیت زیادی است بنابراین در جیره هایی که از سویا به میزان زیادی استفاده می گردد می بایست از متیونین و مواد غذایی حاوی متیونین بالا به عنوان مکمل استفاده نمود.

عوامل محدود کننده استفاده از سویا در جیره طیور

علاوه بر اینکه میزان اسیدهای آمینه متیونین و سیستین در سویا پایین است کنجاله سویا حاوی تعدادی از مواد سمی محرک و ممانعت کننده شامل مواد آلرژی زا ، گواترزا و عوامل ضد انعقاد است از نظر تغذیه دام ممانعت کننده های پروتئاز که شش نوع از آن شناخته شده است حایز اهمیت اند از این ممانعت کننده ها عامل آنتی تریپسین و کونیتز و ممانعت کننده کایموتریپسین بومن برک اهمیت خاصی دارندتغذیه دانه خام سویا و کنجاله حرارت ندیده آن رشد حیوان را به تاخیر می اندازد یکی از دلایل آن وجود همین ممانعت کننده های پروتئاز است که باعث جلوگیری ازهضم پروتئین می شوند همچنین شواهدی در دست است که فعالیت بیش از حد پانکراس در این حالت اتفاق می افتد همانطور که قبلا توضیح داده شد حرارات باعث غیر فعال شدن این ممانعت کننده ها می گردد و از این راه می توان تا حدودی این اثرات را خنثی کرد اگر از کنجاله سویا به عنوان منبع اصلی پروتئین جیره طیور استفاده شود مسایلی بروز خواهد نمودو کنجاله سویا از لحاظ ویتامین B فقیر است وجهت رفع این نقیصه باید همراه با آن از مکملهای ویتامیت و یا از پروتئین های حیوانی نظیر پودر ماهی استفاده کرد چنانچه کنجاله سویا با مواد فوق الذکر تکمیل نگردد مرغهای تخمگذار ، تخمهایی با قابلیت جوجه کشی کم تولید نموده جوجه های حاصل نیز ضعیف و به علت کمبود ویتامین K در مقابل خونریزی حساس خواهند بود کنجاله سویا نسبت به دانه غلات ، کلسیم و فسفر غنی تری دارد امادر صورتی که در جیره طیور در حال رشد یا مرغهای تخمگذار ،جانشین پروتئین حیوانی شود لازم است جیره غذایی مجددا ازلحاظ کلسیم و فسفر تنظیم گردد. کنجاله سویا حاوی 1/0 درصد جنیستین است که خواص گواترزایی دارد وتوانی معادل 10 * 44/4 توان دی انیل استیلسترون از خود نشان می دهد این ماده تاثیر روشنی تاکنون از خود بروزنداده است .

مواد غذایی موجود در کنجاله سویا در مقایسه با نیاز غذایی جوجه های گوشتی

بیشترین اهمیت کنجاله سویا مربوط به پروتئین آن می گردد اما به همراه پروتئین مواد ترکیبات دیگری نیز در آن وجود دارد . همچنین به منظور مقایسه نیاز طیور و مقدار مواد غذایی که این کنجاله می تواند فراهم نماید نیازهای غذایی جوجه های گوشتی در سنین مختلف درج گردیده است .

مقایسه میزان پروتئین کنجاله سویا و دیگر منابع پروتئینی

کیفیت اسیدهای امینه پروتئین های حیوانی نسبت به گیاهی ارجحیت دارد اما هزینه بالای این پروتئین ها و برخی از آنهارا نمی دهد بنابراین لازم است از پروتئین های نباتی استفاده شود کنجاله سویا نسبت  به دیگر مواد گیاهی باردارنده کمتری داشته و اسیدهای آمینه لازم را فراهم مینماید بنابراین از این منبع پروتئین می توان تا حد بالایی استفاده کرد .

نتیجه گیری

درمجموع میتوان گفت کنجاله سویا ، ماده غذایی مناسبی جهت تامین پروتئین جیره طیور می باشد که از لحاظ اقتصادی بهداشتی و ترکیبات موجود حائز اهمیت است با توجه به عوامل محدود کننده استفاده زیاد در جیره طیور توصیه می شود ازمکملهای پروتئینی مناسب همچون کنجاله کنجد ، پودر ماهی و غلات ویتامین ها و منابع تامین کننده فسفر و کلسیم حتی الامکان استفاده گردد بدین ترتیب می توان جیره غذایی مناسبی مشتمل بر انواع مختلف مواد غذایی تهیه نمود .

منبع :

مجله تغذیه دام وطیور