باگاس

کابرد باگاس ( تفاله نیشکر ) درتغذیه دام       کابرد باگاس ( تفاله نیشکر ) درتغذیه دام نویسنده: حامد فرجی آیگانی   طبقه بندی: علوم دامی،    رشد روز افزون جمعیت جهان و نیاز به مواد غذایی  بخصوص مواد پروتئینی در تغدیه انسان و کمبود مواد مورد نیاز در روند تولید مواد غذایی توجه عموم را بسمت راهکارهایی که بتوان از امکانات موجود در جهت تامین نیازهای غذایی جامعه حد اکثر استفاده را برد جلب کرده است.

در این میان استفاده از محصولات فرعی حاصل از صنایع مختلف جایگاه ویژه ای دارد. از جمله این محصولات فرعی تفاله از جمله این محصولات فرعی تفاله حاصل از نیشکر پس از استخراج شکر آن می باشد که باگاس نام دارد. باگاس مصارف زیادی از جمله استفاده در صنعت تولید تخته نیمه فشرده (MDC )*، نئوپان، کاغذ، الکل سازی، تولید اسید سیتریک و غیره دارد . علاوه بر این به دنبال مطرح شدن بحث پروتئینهای تک یاخته ای  (scp )** و قابلیت جایگزین شدن آن به عنوان یکی از ترکیباتی که میتوان از طریق تاثیر باکتری سلولوموناس***  بر روی آن پروئتین (38/3 درصد ) تولید کرد صورت گرفته است. به علاوه مشخص گردیده که خاصیت سلولولتیکی این باکتری قابلیت هضم باگاس را به ( 13/43 درصد ) می رساند.

در راستای استفاده از بقایای حاصل از تصفیه نیشکر به عنوان موارد ارزان قیمت در تغذیه دام شرکت تهیه و تولید خوراک دام کارون متعلق به بانک کشاورزی با استفاده از ترکیب باگاس و ملاس و اوره اقدام به تولید محصولی به نام خوراک دام کارون کرده است که کاربرد آن در تغذیۀ نشخوار کنندگان بخصوص گاو و گوسفند پرواری و و گاو شیری می باشد.

 Medium Densitive Fiber

 Single Cell Protein

Cellulomonas

 باگاس

باگاس یکی از تولیدات جانبی نیشکر است که حدوداً 30-20 درصد وزن آن را تشکیل می دهد. این محصول باقیماندۀ فیبری به جای مانده پس از عصاره گیری از شکر است که به صورت قطعات ریز تراشۀ چوب و به رنگ زرد کاهی می باشد . این ماده دارای فیبر بالا و نیتروژن و قابلیت هضم پایین است که میزان عناصر تشکیل دهنده آن با توجه گونه های مختلف نیشکر و بر حسب رشد سنی نیشکر، نحوه ی برداشت آن و بالاخره میزان بازیابی و راندمان عصاره گیری در آسیابها به مقدار کمی متفاوت است .

تولید متوسط  نیشکر در هر هکتار حدود یکصد تن می باشد و بر اساس تجربیات به دست آمده در خوزستان پس از استحصال شربت از نیشکر حدود 32 تن باگاس با رطوبت حدود 50 درصد از هر هکتار به دست می آید .

فیبر باگاس دارای ترکیبی غیر محلول  در آب بوده  و بیشتر از سلولز، پنتوان و لیگنین تشکیل شده است . مهمترین انواع فیبر موجود در باگاس به شرح زیر است :

1-     سلولهای استوانه ای سخت که دارای دیوارهای محکم خارجی و بافت آوندی می باشد.این سلولها ( فیبر حقیقی) نامیده می شوند.

2-     سلولهایی با شکل نامنظم و دیواره های نازک و لطیف که معمولاً در قسمتهای میانی ساقۀ نیشکر قرار دارند و به نام پیت معروفند.

فیبر حقیقی و پیت تقریباً دارای ترکیبات شیمیایی مشابهی می باشند ولی ساختمان آنها بسیار متفاوت است . در فیبر نوری حقیقی نسبت طول به قطر بسیار بالا بوده و به حدود 70 درصد می رسد و دارای قابلیت ارتجاع و کشش قابل توجهی در حالت خشک ویا مرطوب می باشد. این سلولها پیت نامنظم است و نسبت طول قطعات به قطر آنها حدود 5 می باشد . این سلولها جاذب الرطوبه بوده و به هم متصل نمی گردند. جذب بالای رطوبت توسط پیت سبب محدود شدن موارداستفادۀ آن گردیده و عمدتاً به عنوان حمل کننده ملاس در تولید خوراک دام به کار می رود .

جدول زیر آنالیز باگاس را بر اساس سه مرجع نشان می دهد.

ملاس

ملاس نیشکر که آن Black Strap نیز گفته می شود یکی از محصولات فرعی کارخانجات نیشکر می باشد. ملاس در اصل به منظور کاهش گرد و غبار و افزایش اشتها و یا به عنوان حامل ترکیباتی چون اوره به جیره اضافه می شود اما آز آنجایی  که جیرۀ دامها در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر که نیشکر در آنجا رشد می کند دچار کمبود مواد قندی و یا نشاسته ای است، ملاس به عنوان یک مکمل انرژی زای مناسب  در ترکیب غذا به کار می رود به طوری که در کوبا جیرۀ گاوهای پرواری بر پایۀ ملاس نیشکر است و 800-500 گرم از هر کیلو مادۀ خشک دریافتی را ( به همراه  مقداری علوفه و یک مکمل پروتئینی ) ملاس تشکیل می دهد. البته  باید دقت کرد که با وجود اینکه چنین جیره ای  موجب یک کیلو گرم  افزایش وزن در روز می شود ، به علت بر هم زدن نسبت اسیدهای چرب شکمبه ( بخصوص اگر علوفۀ جیره کم کیفیت باشد ) و تولید بوتیرات بیشتر و پروپیونات کمتر و در نتیجه تولید کمتر گلوکز موجب بروز علائم مسمومیت ملاس می شود . این علایم شامل عدم تطابق و کوری ناشی از آسیب بافت مغز و مشابه علایم نکروز کورتکس مغز می باشد .

علاوه بر این ملاس نیشکر از نظر پروتئین فقیر است ( 3 درصد ) و استفادۀ زیاد از آن موجب کمبود پروتئین می شود.

ملاس از نظر ویتامین ، ریبو فلاوین ، ویتامین A و و یتامین D فقیر است اما غنی از نیاسین و اسید پانتوتنیک می باشد .

ملاس نیشکر دارای فسفر پایین ( 11/0 درصد ) و پتاسیم بالا ( 8/3 درصد ) است و ممکن است میزان خاکستر آن بر پایۀ مادۀ خشک به 13 درصد برسد . ارزش غذایی اصلی ملاس مواد قندی موجود در آن می باشد ( 74 درصد ). گفته می شود ملاس با 72 درصد مادۀ خشک ، 65 درصد دانه ذرت ارزش غذایی دارد.   

جدول آنالیز ملاس نیشکر ( NRC )