بیماری ورم پستان و بهداشت پستان دام مقدمه
واژه ورم پستان به التهاب غده پستانی بدون توجه بعلت آن اطلاق میشود که بوسیله تغییرات فیزیکی شیمیائی ومعمولا میکربی شیر وهمچنین تغییرات حاصل از بیماری در بافت غده پستانی مشخص میشود
مهمترین تغییراتیکه در شیر ایجاد میشود عبارت است از:
تغییر رنگ وجود لخته و پیدایش تعداد زیادی لوکوسیت ( گلبول سفید)با علا ئم تورم گرمی درد وسفت شدن غده پستانی که بوسیله آزمایش ظاهری شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادی از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص کرد بطوریکه دارای نشانیهای درمانگاهی نیستند (ورم پستان مخفی) دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبولهای سفید متوسل میشوند
اپیدمیولوژی :
ورم پستان درتمام حیوانات پستاندار ماده بروز میکند ولی در گاوهای شیری دارای اهمیت اقتصادی است وآنهم بعلت خساراتی است که به صنعت تولید شیر وفرآورده ها ی آن وارد می شود . البته در اثر بیماری ورم پستان تلفات دامی نیز وجود دارد لکن زیا ن اقتصا دی آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئی نیست بلکه کاهش مقدار شیر پستان مبتلا و اختلال در فر آوری شیر عمده ترین خسارات را تشکیل میدهد . از جمله خسارات دیگر آن انتشار ورم پستان در سایر دامها ی گله وبعضا ایجاد گلو درد استرپتوکوکی ویا سل و بروسلور در انسا ن است
شیوع بیماری ورم پستان در اغلب کشورهاحدود ۴۰ در صد است که در بعضی از کشورها تا ۲۵ در صد آنرا کاهش داده اند .
بطور متوسط ابتلا هر کارتیه (قسمت ) از پستان به بیماری سبب کاهش ۸ درصد تولید شیر آن کارتیه میگردد ویطور کلی در یک گاو مبتلا سبب کاهش ۱۵ در صد از تولیدشیر میشود. ازطرفی زیان حاصل از تغییرات ترکیب شیر مثل کاهش چربی کاهش کازئین ولاکتوز و افزایش سرم شیر وپروتئین ها وافزایش کلرور ها نیز بایستی در نظر گرفت .
عوامل ایجاد ورم پستان :
میکربها یکی از عوامل ایجاد ورم پستان هستند اما بتنهائی بعنوان عامل اولیه اورام پستان نمیباشند در بعضی موارد از شیر های بظاهر سالم هم میکرب جدا میشود عوامل ایجاد ورم پستان عبارتند از
۱-عوامل مستعد کننده ۲-عوامل عفونی
عوامل مستعد کننده :
الف-جراهاتیکه در سر پستانها یا پستان ایجاد میشود
ب- روش نگهداری (مدیریت بهداشت جایگاه .مدیریت بهداشت شیر دوشی(
پ-حساسیت مربوط به توارث
ت-روش تغذیه :
۲-عوامل عفونی
استرپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگالاکتیه استرپتوکوک اوبریس ودیسگالاکتیه وفکالیس وپنومونیه
استافیلوکوک ها اورئوس
کلی فرمها اشرشیا کلی اسفروفوروس نکروفوروس یا فزی فرمها
کورینه باکتریها پیو ژنس وبویس
سودو مونا س ها
مایکو باکتریومها توبر کولوسیس (سل(
میکو پلاسما آگالاکتیه واریته بویس
قارچها کاندیدا کریپتو کوکوس تریکوسپرون
باستثنا سل که از طریق خون انتشار مییابد در سایر موارد عفونت پستان اغلب از طریق مجرای پستان انجام میگیرد . عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص میشود ولی تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد
۱-هجوم ۲- عفونت ۳- التهاب
هجوم مر حله ایست که میکرب از خارج سر پستانها به مجاری شیر نفوذ میکند
عفونت مرحله ایست که میکرب رشد میکند و بافت پستانی را مورد تهاجم قرار میدهد
التهاب نتیجه رشد میکرب و افزایش آ ن وتخریب بافت پستانی و نفوذ گلبولها ی سفید یا لکوسیتها جهت دفع عفونت میباشد مرحله هجوم
الف- دراین مرحله بستگی به حضور وتعداد باکتریها ی مولد بیماری در محیط شیر دوشی که معمولا بوسیله مبتلا کردن هر یک از قسمتها ی چهار گانه پستان ومیزان آ لودگی پوست و سرپستانها سنجیده میشود
ب- تعداد دفعا تی که سر پستانها ی گاو بویژه نوک آ نها با این باکتری ها آ لوده میشوند که وابسته به میزان رعایت بهداشت در هنگام شیر دوشی میباشد
ج- میزان ضا یعا ت اسفنکتر سر پستانها که ورود باکتریها را در مجاری آ نها آ سان میکند و بستگی به ماشینها ی شیر دوشی ومیزان کردن نگاهداری ودرست کار کردن ماشین شیر دوشی ومراقبت از سرپستانها دارد
د- وضع اسفنکتر۰سر پستانها بویژه در مرحله پس از شیر دوشی که عضلات اسفنکتر در استراحت میباشند وشل بودن اسفنکترها سبب میشود هجوم میکربها را هم در نتیجه مکیدن و هم بواسطه تکثیر میکربی به داخل آ سا ن سا زد
ذ- حضور مواد ضد میکربی در مجرا ی سر پستانها .
۲- مرحله عفونت
الف- نوع میکرب که قدرت آ نرا در تکثیر در شیر مشخص میکند
ب- حساسیت میکرب عامل در برابر آ نتی بیو تیکها ی مورد استفاده که ممکن است مربوط به مقاومت طبیعی ویا اکتسابی میکرب در نتیجه مصرف نا مناسب آ نتی بیوتیکها حاصل شده باشد .
ج- وجود مواد حفاظت کننده در شیر (مواد ایمنی زا ) که ممکن است طبیعی باشند یا در نتیجه عفونت قبلی ویا مایه کوبی تولید گردند .
د- وجود تعداد زیادی لوکوسیت که در نتیجه تورم پستان قبلی ویا ضربه ها ی فیزیکی باشد.
ذ- مرحله شیر واری که عفونت در مرحله خشک شدن پستان با سهولت بیشتری صورت می گیرد زیرا در آ ن مرحله عمل فیزیکی سیلا ن وخروج شیر همراه با عفونت وجود ندارد .
۳-مرحله التهاب
الف- بیماری زائی وقدرت هجوم میکرب .
ب- میزان حساسیت بافت پستان به میکرب که ممکن است از مقاومت در نتیجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسیت شدید در اثر عفونت قبلی تغییر کند .
در مرحله هجوم بهتر از مراحل دیگر میتوان با توجه به پرستاری و بویژه بکار بردن روشهای بهداشتی خوب از میزا ن اشاعه تورم پستان کم کرد .
نشانیها ی بیماری ورم پستان
برحسب حدت وشدت میکرب که به پستان هجوم کرده باشد نشانیها ی بیماری متفاوت است التهاب شدید (حاد) فوق حاد که با مسمومیت خونی (سپتی سمی ) وبا واکنش عمومی همراه است یا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) یا مخفی ویا مزمن که بتدریج بافت پستان فیبروزی وسفت میشود ظاهر میشوددراین حالات بستگی به نوع میکرب نشانی متفاوت است
ورم پستان محفی (تحت حاد(
در این نوع ورم پستان وضع ظاهری شیر سالم وعادی بنظر میرسد ودر دام هیچگونه علائم بیماری بصورت ظاهری دیده نمیشود لکن در ترکیبات شیر تغییرات زیر دیده میشود
-افزایش گلبولها ی سفید و سلولها ی بافت پستان یا سلولهای سوماتیک Somatic cell(sc)
-کاهش چربی شیر
-کاهش کازئین
-کاهش لاکتوز
-افزایش سرم شیر
-افزایش کلرورهادر شیر
-افزایش گلیکوژن
کاهش تولید شیر
در این مرحله بعلت عدم تشخیص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شیر در اتاق شیر دوشی و توام دوشیدن دامها ی سالم وبیما ر سبب اشاعه بیماری به سایر گاوها میشود بطوریکه ظرف مدت کوتاهی ۵۰ در صد گله به این نوع ورم پستان مبتلا میشوند .
ورم پستان مزمن
این حالت ورم پستان نیز از نظر دامدار تا حدودی نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما یش ورم پستان استریپ کاپ انجام شود وجود لخته هائی در شیر مشخص کننده بیما ریست و تغییرات ترکیبا ت شیر نیز مانند ورم پستان تحت حاد یا مخفی است اما پیشرفته تر در اینجا سرم شیر افزایش یافته و کلرورها افزایش بیشتری دارند . این نوع ورم پستان معمولا به درما ن جواب نمیدهد در صورت نگهداری گا و در گله سبب پیشرفت بیما ری و سرایت به سایرین میشود و بایستی دام آلو ده حذف وبه کشتارگاه اعزام شود .
ورم پستان حاد :
در این حالت پستان دارای التهاب و تورم است واطراف پستان گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمین می کوبد واحساس ناراحتی میکند شکل ظاهری شیر نیز تغییر میکند دارای مایع سبز رنگ و رگه ها ی خون ولخته ها ی فراوان است در
آزمایش استریپ کاپ براحتی میتوان پی به بیما ری برد .گاو بی اشتها وناراحت است . این گا وها را بایستی بادستگاه شیر دوشی تک واحدی و در پایا ن شیر دوشی بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشید تا عفونت در پستان سبب ضایعه پستانی نشود دام را تحت مراقبت دامپزشک قرار میدهند .شیر دوشیده شده به فاضلاب میریزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونی میکنند .
ورم پستان فوق حاد :
این نوع ورم پستان نیز مانند ورم پستان حاد مشخص ودام تب دار وبیما ر پستان دارا ی التهاب است گاو بعلت درد شدید اغلب موارد اجازه شیر دوشی نمیدهد شیر سبز رنگ ودارای رگه ها ی خون و لخته میباشد . سریعا بایستی گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گیرد بعضا بعلت کم توجهی ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتی سمی میشود و دام تلف می گردد .
تشخیص آزمایشگاهی وررم پستان :
به سبب تغییرات شیمیائی که در شیر ورم پستانی بوجود می آید و تاثیردرسیستم فرآوری و پاستوریزاسیون شیر ها ی ورم پستانی و بدنبا ل آ ن گا وها ی آلو ده بایستی شنا سائی شوند .
از آنجائیکه بر رسی آزمایشگا هی تعداد زیادی از نمونه ها ی شیر گران تمام میشود توجه زیادی به آزما یش های صحرائی بر پایه شناخت تعییرات فیزیکی وشیمیائی شیر میشود البته این آزمایشها غیر مستقیم میباشد وفقط وجود التهاب وتعییرات ظاهری شیر را نشان میدهند و یک آ زمایش هدایت کننده تلقی میشوند . بدنبال آن بایستی آ زمایش ها ی تشخیص میکربی و شمارش میکربی وآ زمایش های حساسیت در مقابل دارو ویا وجود آ نتی بیوتیک وآ زمایش های تشخیص قارچ انجام شود .
آزمایش استریپ کاپ :
چنانکه ملاحظه شد در ورم پستانهای حاد یکی از علائم بیماری وجود رگه ها ی خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شیر است .قبل ار آنکه دستکاه شیر دوشی را بدام متصل کنیم باید چند مرتبه جریان شیر هر کارتیه را روی صفحه سیاه فنجان بریزیم تا عوامل غیر طبیعی شیر مشخص شود . آزمایش ورم پستان بروش کالیفر نیائی : California mastitis test - C M T
این آزمایش تشخیص گاوهای مبتلا به ورم پستان مخفی است . در این نوع ورم پستان چنانکه ملا حظه شد شیر از نظر ظاهر ی سالم و طبیعی بنظر میرسد و هیچگونه علا ئم بیماری در گا وممکن است مشخص نباشد ا ما با ریختن مقداری شیر درظرف چهار قسمتی از (هر کارتیه در یک قسمت) ورم پستان را تشخیص میدهیم .
پس از اضافه شدن شیر آنرا بمدت ۱۰ الی ۲۰ ثانیه بطور مورب تکان میدهند تا با معرف مخلوط شود پس از این مدت در صورت وجود ورم پستان شیر لخته و بریده میشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بیشتر باشد شدت ورم پستان و وجود مواد بافتی وگلبولها ی سفید بیشتر است .
Brabant Mastitis Test ( B M T ) :
اساس این آ زمایش همان آزمایش تشخیص کالیفرنیائی است لیکن بجای محلول معرف ـ ژل محتوی معرف در هر قسمت تعبییه شده ریخته و پس از آنکه ۲ سی سی از شیر اولیه هر کارتیه بر روی آ ن ریخته میشود آنرا ۲۰ ثانیه تکان میدهند که تشکیل رسوب یا ایجاد لخته یا بریدگی شیر نشان دهنده ورم پستان است .
Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T )
نیز بر اساس همان کالیفرنیا تست است تنها روش بکا ر گیری معرف ها متفاوت است .
آزمایش شمارش سلولهای سوماتیک (Somatic Cell Count (SCC روش مناسبی برای اندازه گیری کیفیت شیر میباشد .
در حالت عادی در شیرهای سالم تعدادی سلول که شامل گلبولها ی سفید وسلولها ی جدا شده از بافت پستان است در شیر وجود دارد و در صورتیکه تعداد آ نها ار حد متعارف( ۳۰۰۰۰۰) بیشتر شود نشانه غیر عادی بودن شیر است .
این افزایش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باکتری وایجاد التهاب ودر نتیجه ورم پستان بوجود میآید و سبب کاهش کیفیت شیر میشود .
سه روش متفاوت برای اندازه گیری سلولهای سوماتیک وجود دارد :
۱–روش مستقیم : در این روش ۰۱/۰ میلی لیتر از شیر رادر یک سانتی متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولی پخش میکنند و آنرا خشک و رنگ آمیزی میکنند سلولها ی رنگ شده زا با شما رش گر دستی شما رش می کنند.
۲-روش کولتر : این روش در اثر عبور سلولها ی سوماتیک از روزنه الکتریکی (الکترود) ایجاد نوسان ولتاژ میکند وبازائ هر نوسان یک شمارش از شمارش گری که متصل به الکترود است ثبت میشود در این روش ابتدا سلولها توسط فرمالین تثبیت میشوند .
۳-شمارش توسط دستگاه فو سوماتیک: مقدار معینی شیر از این دستگاه عبور میکند که با یک بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط میشود و د. ان. ا هسته سلولها ی سوماتیک را های لایت میکند و یک لام که بر روی صفحه دواری قرار دارد دراثر نور ایجاد شده انها را ثبت میکند و یک کنترولر تعداد سلولها را در هر میلی لیتر مشخص میکند .
کشت میکربی :
روش آ زمایش دقیق و وقت گیر است که بایستی قبل از اتصال دستگاه شیر دوشی به کارتیه ها به وسیله یک لوله آزمایش استریل درب دار از هر کارتیه مقدار ۳۰ تا ۱۰۰ سی سی شیر بر داشت .
قبل از نمونه گیری باید پستان و نوک کارتیه ها را شستشو داد و با الکل ۷۰ درجه نوک پستان را ضد عفونی کرد ه و مستقیما از هر کا رتیه بطور جدا گانه شیر بر داشت .
پس از نمونه گیری بایستی سریعا نونه را در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال نمود تا شیر در آنجا کشت و آنتی بیوگرام گردد .
خسارات ناشی از ورم پستان
۱-کم شدن تولید شیر
۲- هزینه های درمان
۳- دور ریختن شیر حاوی باقی مانده دارو در حین درمان
۴- احتما ل از بین رفتن یک یا چند قسمت پستان و یا حذف دام
۵- هزینه های کا ر گری و دامپزشکی
مهمترین خسارت از طریق کم شدن شیر تا حدود ۱۵-۸ درصد در طول ۷ ماه دوره شیر واری است . اگر این بیما ری در ۲۰ در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار ۷۰ در صد سایر هزینه هاست .
هزینه ورم پستان حاد شامل ۱۴ در صد مرگ و میر ۸ درصد شیر دور ریخته شده ۸ در صد درمان است.
هزینه ورم پستان مخفی ۷۰ در صد بعلت نا شناخته بودن و کا هش شیر در طول دوره شیر واری است .
پیشگیری ورم پستان در گاو :
ورم پستان ناشی از یک سلسله نارسائی ها و سوء مدیریت وعوامل محیطی نامطلوب است . عدم موفقیت در ریشه کن کردن ورم پستان نشانه عدم کفایت روش های کنترل وپیشگیری است . کنترل وپیشگیری تنها یک عمل نیست بلکه سیستمی است پیچیده و مخلوطی از کلیه اقدامات بهداشتی ومحیطی که باید قدم به قدم آنرا انجام داد این اقدامات بایستی اقتصادی ودر شرایط مختلف محیطی و مدیریتی قابل اجرا باشد . نظر باینکه توجیه پیشگیری بیماری ورم پستان فقط با توجه به جنبه های اقتصادی میباشد ، لذا هر برنامه ای که بدین منظور تنظیم میشودباید متکی برعملی بودن آن در گاوداری معینی باشد بطور کلی پیشگیری در سطح یک منطقه هدف انجام شدنی نیست و برنامه های ملی فقط میتواند بصورت محرک و کمک به گاوداران ویژه ای باشد که بخواهند در برنامه شرکت کنند.
از بین بردن منبع عفونت و همچنین کاهش حساسیت غده پستانی وجلوگیری از سرایت بیماری در یک کارتیه به کارتیه های دیگر با هدف برنامه پیشگیری ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتی باورم های مخفی مبارزه شود تجربه چنین نشان داده است که خود بخود ورم پستان حاد نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و درصد وقوع آن پائین می آید ولی عکس آن صحیح نیست و مبارزه علیه ورم های حاد هیچگاه نمیتواند گله را از آلودگی ثانوی مصون دارد. آنچه امروز برای پیشگیری و کنترل ورم پستان بکار میگیرند روش های زیر است .
روش اول : پیدا کردن دامهای مبتلا از طریق یک همه گردی در گله ویا از طریق دفاتر رکورد گیری و بیماری یابی جهت مشخص کردن اورام پستان حاد در این روش میتوان تا حدی با بیماری مبارزه نمود اگر چه ممکن است از این طریق به سطح آلودگی گله پی برد ولی منشاء بیماری را نمی توان مشخص کرد این روش در دامداریهای بزرگ بخاطر هزینه زیاد عملی نیست واز معایب آن پنهان ماندن ورم مخفی در گله را میتوان نام برد. اکثر دامداران فکر میکنند که با این روش میتوان ورم پستانهای موجود درگله را کشف کرد.
روش دوم : در این روش صرف نظر از اینکه بیماری در گله باشد و یا نباشد و یامیزان آلودگی آن درچه سطحی قرار گرفته باشد اقدام به یک سلسله عملیات بهداشتی می کنند . این روش که دراکثر دامداریها صرفنظر از کوچکی وبزرگی قابل اجرا است و دیگر نیاز به دانستن نوع میکرب منبع آلودگی نیست اساسا” از ۵ قدم اولیه تشکیل شده است که بعنوان زیر بنائی برای از بین بردن آلودگی موجود و آلودگی ثانوی پشنهاد میشوند.
قدم اول : اطلاع دقیق از نحوه کار سیستم شیر دوشی موجود و فراگرفتن راههای صحیح و طرز کار با دستگاه .
هر دستگاه شیردوشی از قسمتهیا زیر تشکیل شده است:
۱- پمپ خلاء ۲- صافی هوا برای گرفتن بخار موجود در لوله های شیردوشی . ۳- مخزن شیر مندرج ۴- ضربان یا پولساتور ۵- خرچنگی ۶- فنجانک شیردوشی
خلاء همواره در قسمت داخلی فنجانک ها وجود دارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستیکها ست که متناوبا” با هوا عوض میشود.
قدم دوم : ضد عفونی هر روز ه دستگاه شیردوشی پس از هر شیردوشی و ضد عفونی کردن سرپستان باترکیبات ید دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونی سرپستان ها میتواند توسط دستگاه اتوماتیک و سریع صورت گیرد.
متاسفانه بجز تعداد معدودی از دامداریها توجه خاصی باین امر نمی کنند و کارگر شیردوشی غافل از اینست که حتی یک قطره شیر باقیمانده در نوک پستان که از طریق دست خود او ویا دستگاه شیردوشی از دام دیگری منتقل شده است می تواند براحتی از مجرای نوک سرپستان عبور و آن را آلوده کند.
ماده ضد عفونی با مقداری گلسیرین با مواد چربی بر روی پستان سدی را بوجود می آورند که از نفوذ باکتریها بداخل جلوگیری می کند.
قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گله بلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلی جداگانه (ترجیحا” بیمارستان ) در روی بستر ی خشک همراه با کلش یابستر ضد عفونی شده توسط آهک منتقل نمائید واز طریق دامپزشک آزمایش های تشخیص نوع میکروب انجام و آنرا مداوا کنید.
قدم چهارم : تزریق بعضی مواد درمانی هنگام خشک کردن کاملا” ضروری است چه اغلب دامها (بیش از ۷۰ درصد ) اگر دراین دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد.
قدم پنجم : اگر درمانهای دامپزشک ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن میرود و برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر گاوها حتما” دام مزبور را بایستی حذف یا سرپستان آلوده را توسط یک محلول خشک کننده شیر آنرا خشک کرد در صورتیکه دام ارزش تولید مثل دارد میتوان توسط عمل جراحی پستان را برداشت .منحصر ا”جهت تولید گوساله از آن استفاده کرد.
نکات بهداشتی مهم برای جلوگیری از ابتلاء ورم پستان
چهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ، ماهیچه های اطراف نوک پستان ماده کراتینی و دفاع طبیعی توسط گلبولهای سفید بطور طبیعی و با رعایت اقدامات سبب پیشگیری ازورم پستان میشود.
مسئله مهمتری که کارگر شیردوشی از طریق اقدامات بهداشتی بایستی انجام بدهد تا میکرب ها از یک سر پستان به بقیه ویا سایر دامها منتقل نشوند از اهمیت خاص برخورداراست قبل از شیردوشی حتما” دستهای کارگران بایستی شسته و ضد عفونی شود دراغلب آزمایش ها انتقال آلودگی حدود ۵۰ درصد از طریق دست های آلوده کارگر شیردوش قبل از شیردوشی و حدود ۱۰۰ درصد از طریق همان دست ها حین شیردوشی گزارش شده است . استحمام هر روزه کارگران کمک مهمی علاوه بر رعایت بهداشت شیردوشی در سلامت خود آنهاست استفاده از چکمه و لباس کار مخصوص در شیردوشی از انتقال بیماری به داخل وانتقال بیماری به خارج شیردوشی جلوگیری میکند.
استفاده از دستکش هنگام شیر دوشی وشستشو و ضد عفونی مرتب دستکش ها انتقال بیماری را ۲۰درصد کاهش میدهد.
قبل از شیردوشی پستانها باید دقیقا” شسته و ضد عفونی شوند .شستشوی پستان قبل از شیردوشی برای ازبین بردن فضولات و همچنین برای عمل رگ کردن صورت میگیرد .اگر شستشو خوب صورت نگیرید بجای ازبین بردن عفونت ومیکرب ها به اشاعه و رشد آنها کمک می کند . دریک آزمایش نشان داده شد که استافیلوکوک ها بعداز اینکه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقیقه در محلول ضد عفونی قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوکوک آگالاکتیه مدت هفت روز بعد از مصرف از روی یک دستمال که در گوشه سالن شیردوشی افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت ۵ ساعت در هیپو کلریت ۲ درصد قرار دادند که بعد از مدت مزبور هنوز میکرب فعالیت خود را ازدست نداده بود.
برای کم کردن این قبیل آلودگیها کاربرد دستمالهای یکبار مصرف یا حوله هائی که پس از یکبار مصرف در حرارت میکربشان کشته شود موثر است .
برای جلوگیری بیشتر از اشاعه میکرب ها گرفتن و خشک کردن آخرین قطره آب قبل از وصل دستگاه شیردوشی مهم است .یک قطره آب حاوی میلیون ها میکر ب است که می تواند هر لحظه از مجرای سرپستان وارد شده ویا ازطریق دستگاه شیردوشی دیگر دامها را آلوده نماید.
ضدعفونی فنجان های دستگاه شیردوشی
فنجان های دستگاه شیردوشی دائما” از دامی باز شده وبه دامی دیگر بسته می شود این عمل میتواند سریعا” آلودگی را درگله اشاعه دهد . بنابراین ضد عفونی کل دستگاه در موقع تعویض از دامی به دام دیگر اگرچه تمامی شیرآنها سالم باشد در جلوگیری از رشد باکتریها موثرمی باشد برای اینکار یک ظرف پر از آب در کنار شیردوشی قرار میگیرد و پس از هر دوشش و جدا کردن خرچنگی آنها را در ظرف آب محتوی ضد عفونی با آب پاکیزه قرار داده و آنرا شستشو میدهند سپس ظرف آب را تخلیه ومجددا” پر میکنند .روش خودکاری هم وجود دارد که بمحض قطع خلاء خرچنگیها از یک لوله آب جهت شستشو ی آنها استفاده شود .
ضد عفونی سر پستانها :
ضد عفونی سر پستان ها با یک ماده ضد عفونی ید دار امری ضروری است برای چسبیدن مواد ضدعفونی به سر پستان از کمی گلیسیرین بالا نولین استفاده میشود که پوست را نیز مرطوب نگاه میدارد واثر ضد عفونی کننده را نیز ازبین نخواهد برد . ارزش این ضد عفونی تا حدی است که گاهی میتواند ورم پستانهای مخفی را از بین ببرد ویا تا یک سوم از کل عفونت ها بکاهد.
شتشوی سالن شیردوشی :
پس از هر شیردوشی علاوه بر آنکه از طریق سیستم CIP لوله ها و دستگاههای شیردوشی را شستشو و ضد عفونی میکنند بایستی کف و دیواره های سالن شیردوشی و کلیه ظروف را شستشو و ضد عفونی کرد.
تغذیه دام خارج از شیردوشی
از آنجائیکه پس از شیر دوشی سرپستانکها و اسفنکتر وماهیچه های آن دراثر ترشح هورمون اکسی توسین ودوشش شیر شل ومجرای پستان باز است پس از خاتمه شیردوشی نبایستی اجازه داده شود که گاو بخوابد زیرا در اثر تماس با کف اصطبل وکود سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا وآلوده شدن پستان میشود . برای جلوگیری از خوابیدن گاو ها را با مواد غذائی سیلو شده با کنسانتره پروتئین دار با یونجه ویاموادیکه مورد علاقه گاو باشد تغذیه میکنند تا مدت یکساعت گاو سرپا باشد.
از بین بردن کامل عوامل بیماریزا
۱- بستر دام را همیشه بایدخشک نگاه داشت. اگر محیط گاوداری مرطوب است استفاده از خاک اره مضر است و باید ازکلش که جاذب الرطوبه است استفاده شود.
۲- ضد عفونی بعد از شیردوشی لازم و ضرروی است
۳- بعد ازدوشیدن دام ها را توسط ریختن غذا درآخور حداقل بمدت یکساعت سرپا نگاه دارید.
۴- بیرون بردن دام برای مدت کوتاهی از سالن وانتقال آنها به یک مرتع غیر آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بین بردن میکرب موثر است
۵- گوساله ها را باید در باکس های انفرادی جداگانه پرورش داده وبا سطل وپستانک دستی شیر داد تا از لیسیدن پستانها وتثبیت آلودگی روی بافتهای پستان جلوگیری شود.
اقدامات مهم و لازم برای دفع آلودگی :
۱- عوامل غیر بهداشتی در اطراف دام ومحیط را ازبین ببرید.
۲- روش دوشیدن و ضدعفونی دستگاه ماشین شیردوشی را تصحیح کنید.
۳- گاوهای بیمار را جدا کرده و آنها را درآخر شیردوشی ودر صورت امکان با دستگاه تک واحدی بدوشید و دستگاه را ضد عفونی کنید
۴- پس از پایان دوره شیرواری باید با آنتی بیوتیک خشک کننده شیر گاوها را خشک کرد .
۵- دامها ی بیمار مزمن وغیر قابل درمان را بایدحذف و به کشتارگاه اعزام کرد.
۶- در روش دوشش با دست برای لطمه نزدن به سرپستان باید روش صحیح شیردوشیدن را یاد گرفت.
نتایج حاصل از پیشگیری واقدامات بهداشتی :
۱- تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد کمتر میشود.
۲- شیربخاطر عفونت دور ریخته نمیشود.
۳- هزینه درمان ودارو و دامپزشک کمتر است .
۴- شیر بهداشتی و باجایزه بیشتر تامین میشود (افزایش درآمد( منابع :
۱- اورام پستان وبیماریهائیکه بوسیله باکتریها تولید میشود . تالیف : بلاد هندرسن ترجمه دکتر احمد شیمی
۲- بهبود کیفیت شیر تالیف اف هاردینگ ترجمه دکتر شهریار دبیریان . مهندس لادن ربیعی
۳- بهداشت پستان وشیردوشی نوشته مهندس سید محمد عتیقه چی
۴- بهداشت گاوهای شیری ترجمه دکتر علیرضا محمود زاده - دکتر مسعود هاشمی
۵- بیوسنتز شیردوشی صحیح ورم پستان ترجمه دکتر مسعود هاشمی - دکتر علیرضا محمود زاده
۶- شیر و بهداشت همگانی نویسنده دکتر گیتی کریم - دکتر عباس فرخنده. Dairy research & information
Dairy research and develo pment corporation
Milk quality incentives Richard h. bennett PH.D.,P.A.S
Neb guide: using the callfornia mastitistest G۸۱-۵۵۶-A
NEB Guide: the somatic cell count and milk quality G۹۳-۱۱۵۱-A
Producing milk with a low bacteria G۸۳-۶۷۸-A دکتر سید مجتبی جعفری اداره کل دامپزشکی استان فارس
www.farsvet.org.ir منبع : سایتwww.parsbiology.com |
|
| |
|
